قدس آنلاین-گروه استان ها: دریاچه هامون که روزگاری نه چندان دور افزون بر سه هزار صیاد را به خود مشغول کرده بود و مرکز پرورش گاو سیستانی بود حالا به دلیل خشکیدگی نه ماهی در آن یافت می شود و نه صیادی!

متاسفانه در طی سال های گذشته خشکسالی باعث شده که بادهای ۱۲۰ روزه به دلیل خشکی دریاچه هامون به طوفان شن ۲۰۰ روزه تبدیل شود و زندگی مردم این منطقه را سخت‌تر از گذشته کند و بیماری های تنفسی و به ویژه سل را  در این منطقه افزایش دهد.

شدت طوفان ها در سیستان به گونه ای است که  چندی پیش و در بررسی سازمان جهانی بهداشت، شهر زابل با میانگین آلایندگی ۲۷۱ میکروگرم بر مترمکعب در سال به عنوان آلوده‌ترین شهر جهان انتخاب شد.

حقی که ادا نمی شود

مردم سیستان سالهاست که چشم به حقابه هامون دوخته اند و امیدوارند که شاید جاری شدن این حقابه بتواند حیات را به این منطقه بازگرداند.

حق آبه دریاچه هامون از هیرمند، به دادخواست حقوقی ایران از آب رودخانه هیرمند در منطقه سیستان اشاره دارد.

این رودخانه درگذشته در هر دو کشور افغانستان و ایران جاری بوده است. جدایی افغانستان از خاک ایران در سال ۱۸۵۷ میلادی به موجب معاهده پاریس و امتناع گسترده حاکمیت افغانستان از جاری ساختن رود هیرمند در خاک ایران، مسئله حق آبه رودخانه هیرمند را به یکی از مسائل مهم سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی دو کشور مبدل ساخت. تا اینکه در سال ۱۳۵۱ قراردادی بین دو دولت در کابل به امضا رسید و قرار شد در هر ثانیه ۲۶ مترمکعب آب سهم سیستان و هامون باشد.

اما علی رغم انعقاد قرارداد حق آبه هیرمند، از اواخر دهه ۱۳۷۰ و همزمان با کاهش نزولات جوی و حاکم شدن شرایط خشکسالی بر سیستان، میزان ورودی آب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون مرتباً کاهش یافت و متأسفانه کشور افغانستان نسبت به ایران بدعهدی کرد و روی رودخانه هیرمند به احداث سد «کمال خان» در ۱۰۰ کیلومتری مرز ایران اقدام کرد و پس از آن و طی ۴۰ سال بیش از ۱۰۰ سد روی رودخانه هیرمند ساخته شد و حالا بیش از ۲۰ سال است که به دلیل کاهش نزولات جوی و بارندگی ورود آب هیرمند به ایران کاهش پیدا کرده و در حال حاضر شاهد خشک شدن ۱۰۰ درصدی تالاب هامون هستیم.

کمک برای احیای تالاب هامون

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان در پاسخ به این سوال که برای هامون چه کردیم اظهار می کند:  محیط زیست در یک سلسله مطالعات و همفکری های علمی و بومی مجموعه ای از اقدام های موثر در حوزه تالاب را در دستور کار قرار داد و نتیجه آن موفقیت در احیای تالاب هامون طبق برنامه بلند مدت تعریف شده بود.

وحید پورمردان اظهار می کند:  شناسایی نقاط بحرانی کانون گرد و غبا و توپوگرافی ها و نقاط نگهداشت حداکثری آب، بازگشایی ورودی های آب منتهی به تالاب، لایروبی کانال ها و رودخانه ها، حفر کانال و مسیرهای مسدود شده برای هدایت آب به کانون های بحرانی و ذخیره آب، احیای پوشش گیاهی، اجرای طرح های نهالکاری، قرق بستر تالاب برای حفظ پوشش گیاهی تالاب هامون و انبوهی از طرح های و مطالعات ریز و درشت دیگر از جمله تشکیل واحد اطفای حریق در یگان حفاظت محیط زیست شهرستان های منطقه شمال استان از جمله اقدامات محیط زیست در برنامه احیای تالاب هامون بوده است.

وی اضافه می کند: هم چنین احیای بسیاری از مشاغل و حرفه های بومی منطقه از قبیل صیادی، دامداری، کشاورزی و ... گوشه ای از نتایج برنامه احیای تالاب هامون است که به وضوح تأثیرات چشمگیر آن در منطقه دیده می شود.
پورمردان افزود: ساعت ها جلسه کارشناسی و پیگیری های مستمر در کمیته های تخصصی محیط زیست استان و کشور برای بازگشایی دایک های مرزی به منظور ورود آب به محدوده تالاب هامون و جلب همکاری سازمان ها و نهادهای مشترک در این حوزه یکی از موثرترین این اقدامات بوده است.