قدس آنلاین:«محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» معاون نخست وزیر و وزیر امور خارجه قطر قرار است امروز  برای رایزنی و ملاقات با محمد جواد ظریف به تهران بیاید. در خبرهای رسمی گفته شده که هدف او از این سفر رایزنی در خصوص مناسبات دوجانبه و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی است.

به طور طبیعی مناسبات و ارتباطات گسترده‌ای بین تهران و دوحه به عنوان دو کشور همسایه و بالطبع موضوعات زیادی برای گفتگو و رایزنی میان آنها وجود دارد که در سالهای اخیر تنش میان قطر و عربستان و تشکیل جبهه‌ای با مشارکت مصر، امارات و بحرین توسط حکومت سعودی برای محاصره اقتصادی و دریایی قطر و تعلیق عضویتش در شورای همکاری خلیج فارس سبب جهشی نسبی در مراودات و روابط اقتصادی و سیاسی  این کشور حوزه خلیج فارس با ایران شد.

در حقیقت دولت قطر با وجود بنیه مالی قوی به دلیل محصور بودنش بدون کمک ایران و البته حمایت های ترکیه و دولت اردوغان نمی‌توانست در برابر این محاصره اقتصادی دوام بیاورد از اینرو دولت دوحه خود را مدیون ایران می‌داند.

نقش منطقه‌ای قطر با تم ایران

به نظر می‌رسد از همین رو دوحه در ماه‌ها و هفته‌های اخیر در دو حوزه تلاش کرده تا دیپلماسی فعالی را در ارتباط با ایران بکار گیرد.

نخست در زمینه روابط ایران با کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس و کاهش تنش میان برخی از این کشورها با جمهوری اسلامی ایران و دوم تلاش برای ایفای نقشی موثر در فضای جدیدی که پس از پیروزی جو بایدن فراهم شده و انتظار می‌رود به بازگشت آمریکا به برجام و کاهش تنش میان ایران و آمریکا و رفع برخی تحریم‌ها منجر شود.

در حوزه اول جالب آنست که قطر می‌خواهد میان ایران با گروهی از کشورهای عرب میانجیگری کند که تا چند ماه پیش ائتلاف علیه خود این کشور را تشکیل می‌دادند، یعنی عربستان و امارات و البته به نظر می‌رسد دوحه با درک ذیرکانه‌ای از فضای منطقه‌ای و موقعیت زمانی گام در این راه گذاشته و اقداماتش به شکلی محافظه کارانه از سوی عربستان با واکنش منفی روبرو نشده و حتی پالس‌های مثبت هم دریافت کرده است.

به ویژه آنکه به نظر می‌رسد با تغییر راهبرد سیاست خارجی دولت بایدن در مورد عربستان و منطقه خلیج فارس و مخالفت ساکن جدید کاخ سفید با سیاست‌های تندروانه محمد بن سلمان در مورد یمن و تنش‌های منطقه‌ای ناشی از داعیه رهبری عربستان بر اعراب، ریاض هم کم و بیش خودش را جمع و جور کرده و نشان می‌دهد فتیله ترک تازی‌هایش را پایین کشیده. تا آنجا که اعلام کرد او هم خواهان پایان دادن به جنگ یمن است.

اتفاقی که برخی از تحلیلگرن آنرا پالسی روشن از سوی آمریکا برای ایران به معنای تغییر سیاست آمریکا تلقی می‌کنند.

قطر و سودای میانجی‌گری برای برجام

اما آنچه در روزهای اخیر بیشتر در مورد قطر مورد توجه قرار گرفته و در کانون اخبار بوده ابراز تمایل دوحه برای میانجیگری در موضوع برجام بوده یا آنگونه که محمد بن عبدالرحمن آل ثانی گفته "تلاش برای احیای برجام"

وزیر خارجه قطر هفته پیش و پس از رایزنی و گفتگو با رابرت مالی نماینده ویژه بایدن در امور ایران، به رویترز گفت: دولت قطر به دنبال تنش‌زدایی در منطقه از طریق یک روند سیاسی و دیپلماتیک برای بازگشت به توافق اتمی سال ۲۰۱۵ است.

و حالا او امروز در حالی به تهران می‌آید که شمارش معکوس برای گام بعدی کاهش تعهدات هسته‌ای ایران و توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی آغاز شده و تا چند روز دیگر اگر اتفاقی در زمین برجام رخ ندهد، تهران بخشی از دسترسی‌ها و بازرسی های آژانس را متوقف و تعلیق خواهد کرد.

اتفاقی که می‌تواند شرایط را پیچیده‌تر و شرایط را برای دولت بایدن دشوارتر کند.

از این رو نمی‌توان سفر محمد بن عبدالرحمن آل ثانی به تهران را در این زمان بدون ارتباط بااین موضوع تفسیر کرد. حتی با وجود آنکه امروز سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در مورد ابراز تمایل قطر به ایفای نقش در مورد برجام، گفت که تهران از تلاش‌های قطر برای کمک در این مسیر استقبال می‌کند اما بازگشت آمریکا به برجام نیاز به پیام بردن و آوردن نیست.

اما با وجود این نوع موضع‌گیری های رسمی و رسانه‌ای، دیپلماتهای خبره هیچ گاه گفت‌وگو و رایزنی را پس نمی‌زنند و از بسترهای ممکن و محیا همواره بهترین استفاده را می‌برند و ابراز تمایل قطر با توجه به جایگاه این کشور در منطقه و نوع ارتباطاتش با دولت جدید آمریکا و دموکراتها در ایالات متحده فرصتی است که وزارت امور خارجه انرا از دست نمی‌دهد.

قطر، جایگزین عمان، رقیب عربستان!

حسن هانی‌زاده در این باره به قدس آنلاین می‌گوید: با پیروزی بایدن نامزد حزب دموکرات در انتخابات جنجال برانگیز آمریکا نقش عربستان و رژیم صهیونیستی درمنطقه به شدت افول کرده و برعکس نقش قطر افزایش پیدا می‌کند قابل پیش‌بینی است که دوحه در طول حاکمیت دموکراتها در آمریکا نقش پر رنگ‌تری در منطقه ایفا خواهد کرد.

این تحلیلگر مسائل منطقه با اشاره به اینکه ظرفیت قطر ظرفیت بالایی برای ایفای نقش رابط و میانجی و کاهش تنش‌های منطقه‌ای به نیابت از امریکا دارد، می‌گوید: بایدن نگاه منفی به حکومت عربستان و حزب افراطی لیکود و رهبر آن نتانیاهو دارد که با تندروی های خود منطقه را به آشوب کشانده‌اند. از اینرو بلافاصله پس از به دست گرفتن قدرت سه تصمیم مهم گرفت که بیانگر تغییر سیاست امریکا در مورد منطقه بود. نخست تاکید بر توقف جنگ یمن، دوم خارج کردن انصار الله از لیست گروه های تروریستی از نگاه امریکا و سوم ممنوع کردن فروش سلاح به عربستان.

وی با بیان اینکه این تصمیمات نشان می‌دهد عربستان در مسیر انزوا قرار دارد، می‌افزاید: دعوت محمد بن سلمان از شیح حمد امیر قطر برای نشست شورای همکاری خلیج فارس پیش دستی عربستان با درک این فضا برای حل مشکلاتش با قطر بود که به ثمر رسید، اما قطر نسبت به عربستان و همکاری با ریاض خوش بین نیست زیرا می‌داند ریاض زیر فشار تغییر موضع داده است.

هانی‌زاده با اشاره به اینکه قطر می‌خواهد نقش میانجی بین ایران با دولت بایدن و حکومت عربستان ایفا کند، می‌گوید: سفر وزیر خارجه قطر به تهران در دو حوزه قابل بررسی است. یکی برجام و موقعیت ویژه نقش آفرینی در این زمین برای کاهش تنش میان ایران و آمریکا و دیگری شکستن فضای سرد و فریز شده روابط ایران با عربستان و متخدانش.

وی با بیان اینکه در مورد روابط ایران و عربستان نشانه‌ها و تحلیل‌ها حاکی از انست که احتمالا کار به نقطه حرکت رسیده و ممکن است  یکسری بازنگری‌هایی رخ دهد، اضافه می‌کند: با توجه به اینکه کمتر از یک هفته تا سوم اسفند و ضرب‌الاجل ایران و توقف اجرای پروتکل الحاقی باقی مانده تحرکات و تلاشهای دیپلماتیک در از سوی همه طرفهای دخیل در این پرونده و بازسیگران بالقوه برای شکستن سدهای موجود و شکل دادن یک حرکت یا اتفاق که مانع این رویداد شود شدت گرفته است.

هانی‌زاده معتقد است قطر با نگاه تیز بینانه به دنبال استفاده از موقعیت جدید خود و ایفای نقش به عنوان یک بازیگر فعال منطقه ای و حتی بین الملی و استفاده از فرصت برجام برای تثبیت موقعیت خود در برار عربستان است و می‌گوید: با توجه به برخی تغییر و تحولات سیاسی در عمان پس از سلطان قابوس که کشورش نقش رابط ایران با شورای همکاری خلیج فارس و حتی میانجی برجام و آمریکا در برخی مقاطع زمانی را داشت، و حالا دیگر آن کارزیما در میان اعراب و شاید آن رابطه قدیم با ایران را ندارد، قطر نیم نگاهی به ایفای این نقش داشته باشد.

هانی زاده با یادآوری اینکه رفتار انفعال آمیز تروئیکای اروپایی که شاید ظریف انتظار داشت نقش تسهیل کننده بازگشت آمریکا به برجام را ایفا کنند، موجب دلسردی تهران و ناتوانی آنها در شکستن بن بست موجود شده، خاطرنشان می‌کند: الان همه منتظرند ببینند چه کسی گام اول را بر می‌دارد