نگاهی به طرح‌های تولید مسکن انبوه از ابتدای انقلاب اسلامی مدنظر مسئولان بوده و همواره یکی از شعارها و برنامه‌های راهبردی آنها توجه به تامین مسکن برای اقشار ضعیف بوده است. طرح‌های مختلفی مانند طرح ماده 67 یا اجاره به شرط تملیک و ... اجرا شد اما رشد جمعیت و مهاجرت روستاییان به شهرها نیاز به مسکن را به عنوان اولین اولویت در سبد هزینه خانوارها نگاه داشت. مجلس یازدهم هم در این راستا آستین‌ها را بالا زد و با طرح جهش تولید و تامین مسکن به شکل واگذاری زمین به صورت اجاره 99 ساله، احداث سالانه یک میلیون واحد مسکونی را گرفت تا حرکت خانه‌دار کردن اقشار آسیب‌پذیر ادامه داشته باشد. این طرح بر اساس سه محور اصلی تامین منابع مالی ساخت، تامین زمین و مصالح ساختمانی برنامه‌ریزی شده است.
صحبت از این طرح که شد به یاد کسی افتادم که سالها است انبوه‌ساز گرید یک وزارت مسکن در طرح‌های مختلف دولت برای خانه‌دار کردن قشر مستضعف و آسیب‌پذیر است. بعد از کلی پرس و جو توانستم قرار مصاحبه‌ای حضوری با حاج رضا خاکشور بر سر یکی از پروژه‌های در حال ساخت بگذارم. حاج رضا را بیش از 20 سال است ندیده‌ام اما او همانطور متواضع و مردمی و با حافظه‌ای خوب بود با این تفاوت که حالا غیر از انبوه‌سازی دستی در کارهای خیر هم داشت. از تهیه مسکن برای اقشار ضعیف جامعه و عضویت در انجمن خیرین مسکن‌ساز تا عضو هیئت مدیره ستاد دیه عضو انجمن حمایت از زندانیان، عضو انجمن خیرین سلامت به بهانه طرح اقدام ملی مسکن به سراغ وی رفتیم.
طرح ملی مسکن با واگذاری 99ساله زمین را که اخیرا توسط مجلس شورای اسلامی مطرح شده را چگونه می‌بینید؟ آیا این طرح می‌تواند موفقیت طرح‌های سابق را تکرار کند؟
بله طرح بسیار خوبی است و جای خوشحالی دارد. برای خانه‌دار شدن قشر متوسط و پایین‌تر بهترین راه این است که دولت و حاکمیت خود وارد کار شود. چرا که برای دهک‌های پایین جامعه بهترین مسیر همین است منتها برخی از دولت‌ها جدی‌تر و برخی کمرنگ‌تر وارد این عرصه شده‌اند. غیر از این باشد این اقشار هیچوقت خانه‌دار نمی‌شوند چون حتی پول زمین را ندارند چه برسد به ساخت مسکن.
طرح‌هایی از این دست تا چه حد توانسته به هدف خود که خانه‌دار کردن مردم ضعیف‌تر جامعه است برسد؟
اگر طرح‌هایی که در چند دهه بعد از انقلاب برای خانه‌دار کردن مردم افتاد، نیفتاده بود از همان اولین طرح که موسوم به طرح ماده 67 بود و بعد از آن طرح انبوه‌سازی و بعد طرح مهر اجرا شد وضعیت مسکن دهک‌های پایین‌تر جامعه به عنوان اولین نیاز مردم، الان تبدیل به یک بحران شده بود. به همین دلیل شنیدن این خبر که مجلس طرحی را به عنوان یک اقدام ملی مصوب کرده تا در قالب اجاره 99 ساله زمین و با تخفیف یا رایگان شدن زمین برای یکبار افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی آنها را دارای مسکن کند واقعا جای خوشحالی است. اگر این روش را حاکمیت در پیش نگیرد این اقشار نمی‌توانند خانه دار شوند. چرا که با توجه به تورم فزاینده، ممکن است این اقشار پول ساخت هم نداشته باشند.
این طرح از مجلس شورای اسلامی است دولت چه اقدامی می‌تواند انجام دهد تا این طرح به بهترین شکل اجرا شود؟
بهترین روش این است که دولت‌ها از وام‌های ارزان‌قیمت استفاده کنند مانند طرح مسکن مهر که صرف‌نظر از برخی مکان‌یابی‌های اشتباه که مجریان برای ساخت واحدها دچار زحمت شدند، بسیاری را خانه‌دار کرد، برای این طرح نیز اگر دولت با یک خط اعتباری وام 4 درصد به سازنده‌ها یا متقاضیان بدهد با توجه به هدف طرح که ساخت یک میلیون واحد رد سال است تعداد زیادی از مردم خانه‌دار می‌شوند و ضریب تامین مسکن بسیار بهبود پیدا خواهد کرد. از آن گذشته بسیاری این مسکن‌ها را می‌گیرند و پولی روی آن می‌گذارند و خود را بالاتر می‌کشند.
جای تشکر از نماینده‌های مجلس در این دوره است که در ابتدای کار خود ساخت یک میلیون واحد مسکونی را برای کشور مصوب کردند تا با این روش رونقی به کسب و کارهای مرتبط با صنعت ساختمان و در کل اقتصاد بدهند.
در بین طرح‌های مختلفی که پس از انقلاب برای خانه‌دار کردن اکثریت مردم اجرا شده کدام طرح موفقتر بود؟
اولین طرح در سال 62 مصوبه مجلس بود و به وزارت مسکن وقت ابلاغ شد؛ نام این طرح، "طرح ماده 67" بود. دومین طرح "طرح ملی اسکان" نام داشت، سومین طرح "انبوه‌سازان" و "اجاره به شرط تملیک" بود، پنجمین طرح "مسکن مهر" بود و ششمین طرح نیز طرح جدید "اجاره 99 ساله" با اسکان یک میلیون نفر در سال به عنوان طرح اقدام ملی مطرح شده است.
در این طرح اجاره عرصه‌اش 99 ساله است و اعیان آن هم توسط سازندگان و با همیاری دولت ساخته می‌شود که امیدواریم این طرح هم به خوبی انجام شود و به هدف برسد. در بین این طرح‌ها، "طرح ماده 67" از همه بهتر بود چرا که دولت هم زمین می‌داد و هم در ساخت مشارکت داشت و بیشتر خود دولت وارد این کار شد. دوره‌های اول به مردم خانه‌های ویلایی می‌داد و بعد از آن آپارتمان و اینگونه بود که مسکن دست مصرف‌کننده کمی ارزانتر می‌رسید.
طرح مسکن مهر را که انتقادات زیادی به خود دید چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مسکن مهر انتقادات زیادی داشت بیشتر به این دلیل که مکان‌یابی‌های اشتباهی داشت و از طرف دیگر دولت انبوه‌ساز را محدود کرده بود به اینکه ساخت هر واحد حتما 7 تا 10 میلیون تومان تمام شود اما با ادامه‌دار شدن ساخت مسکن مهر، تورم بر قیمت ساخت و ساز اثر داشت و در برخی انبوه‌سازان که توان مالی کمتری داشتند منجر به این شد که کیفیت لازم در ساخت واحد مسکونی به کار برده نشود. البته خیلی‌ها هم با کیفیت ساختند اما درصد خیلی پایینی هم بودند که نتوانستند کیفیت را حفظ کنند و از خیلی مخارج مانند شیرآلات و ... کاستند. شرکت ما جزو 8 هزار سازنده طرح مسکن مهر بود که خوشبختانه در مکان‌های مناسبی مانند شهرک رضوی، مهرگان، شاندیز و گلبهار آپارتمان‌سازی کرد و رضایتمندی به بالای 99 درصد رسید البته که در هر کاری میزان یک تا دو درصد نارضایتی بود و خطا در کار اجرایی نیز وجود دارد.
قراری که دولت برای ساخت این واحدها با شما داشت تماما اجرا شد؟
بله خوشبختانه دولت همه تعهداتش را اجرایی کرد. اولین طرح مسکن مهری که با دستور وزیر وقت مسکن، راه وشهرسازی آقای نیکزاد در گلبهار ساختیم با 5، 7 و 10 میلیون تومان و در سال 91 واگذار شد که میزان رضایت هم بسیار بالا بود. آخرین واحدهایی هم که واگذار کردیم 30 میلیون تومان بود درحالی که ارزش آن خانه‌ها در حال حاضر تا 800 میلیون تومان رسیده است.
مهمترین چالش شما در سالهای طولانی انبوه‌سازی برای دولت چه بوده؟
مهمترین چالش ما این بود که با تعویض یک مدیر میانی همکاری‌شان با انبوه‌سازان ضعیف می‌شد و پروژه را طولانی مدت می‌کرد و زمان‌بر بودن هم باعث افزایش هزینه‌های تمام شده می‌شود و جمع کردن پروژه برای انبوه‌ساز سخت می‌شود. اما ما با تمام توان سعی کردیم فشارهای مالی را به مردم منتقل نکنیم یا حداقل من تا به حال این کار را نکردم و خودمان این فشارها را تحمل کردیم.
شما نایب رئیس انجمن خیرین مسکن‌ساز استان خراسان رضوی هستید. پروژه در حال ساختی به این منظور دارید؟
بله و همچنین عضو انجمن خیرین حساب 100امام هستیم و برای محرومین و حاشیه‌نشینان شهر مشهد بالغ بر 2هزار واحد در حال ساخت داریم که در نخستین فاز آن 500 واحد در منطقه پنجتن در دست ساخت داریم. انشالله با کمک مسئولین زودتر بتوانیم آن را جمع کنیم و به کمک خیّرین به دست محرومین برسانیم.
نظر شما