با این حال، اطلاعات مردم ما درباره دعبل زیاد نیست. نام واقعی دعبل، محمدبن‌علی‌بن‌رزین بود که بنا به قولی در کوفه و به قول دیگر در قرقیسیه که امروزه در سوریه قرار دارد به دنیا آمد. رشد و تربیت دعبل در خانواده‌ای رقم خورد که افزون بر توجه داشتن به شعر و ادب، از نعمت دوستی اهل‌بیت(ع) نیز برخوردار بود و این علاقه، در شخصیت دعبل به اوج خود رسید.

وی حضور چهار امام معصوم؛ امام کاظم، امام رضا، امام جواد و امام هادی علیهم‌السلام را درک کرد و از محضر امام هفتم و امام هشتم(ع) بهره برد. دعبل در راه دفاع از اهل‌بیت(ع) جوری پابرجا بود که از نثار جان هم باکی نداشت. همواره می‌گفت: ۳۰ سال است که دار خود را بردوش دارم، اما کسی نیست مرا بر دار کشد! او بی‌واهمه در اشعارش به نقد خلفای عباسی می‌پرداخت و جنایت‌های آن‌ها را در حق خاندان رسالت افشا می‌کرد. از مشهورترین اشعار وی، قصیده «تائیه» اوست که احتمالاً بخشی از آن را در سریال «ولایت عشق» شنیده باشید؛ دعبل در آن قصیده و در رثای امام موسی کاظم(ع) می‌سراید: «و مزار نفسی پاک که در بغداد است / خداوند او را در غرفه‌های بهشت با رحمت خود فرا گرفته‌است».

دعبل گفته است که پس از خواندن این بیت، امام رضا(ع) دو بیت دیگر بر آن افزود و فرمود: «و شهادت صاحب قبری در توس واقع خواهد شد/ وای از این مصیبت و اندوه بزرگ که پیوسته آتش حسرت در دل می‌افروزد / تا روزی که خداوند قائم آل‌محمد را برانگیزاند/ که غبار غم و اندوه را از دل ما بزداید». دعبل پس از شهادت امام رضا(ع) قصیده «رائیه» را در رثای ایشان سرود. از او کتاب‌هایی نیز در حوزه شعر و ادبیات باقی مانده‌است. از کیفیت درگذشت دعبل خبر چندانی در دست نیست؛ برخی معتقدند در ۹۸ سالگی در حوالی شوش و به دست عُمّال خلیفه عباسی به شهادت رسیده است. دیوان اشعار او یکی از غنی‌ترین منابع شعر قرون اولیه اسلامی است که در مدح اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) سروده شده ‌است.