rقدس آنلاین-گروه استان ها: از سال۷۴ خبرهایی مبنی بر پس‌روی آب دریای خزر بر اساس شواهد و گزارش‌های کارشناسی منتشر شد؛ موضوعی که به شکل طبیعی خلیج گرگان و تالاب میانکاله را هم تحت‌الشعاع قرارداد.

 روند گردش آب در خزر و رسوب‌گذاری در ناحیه خلیج گرگان، لایروبی نشدن رودخانه‌هایی که به این خلیج منتهی می‌شوند و توسعه سدها در بالادست آن رودخانه‌هاست که در شرایطی عادی مصب خود را تشکیل می‌دادند.

کاهش آب خزر به دلیل رسوبات ناشی از، بین رفتن جنگل‌های بالادست و به‌ویژه مشکل گسترده پرداخت نشدن حقابه ولگا به خزر به‌عنوان اصلی‌ترین منبع تغذیه این دریاچه در نبود یک معاهده دارای ضمانت اجرایی بود.
اقدامات جانبی مانند احداث بندر تجاری امیرآباد با بارگذاری سنگین تأسیسات و تأثیرات ناشی از رسوبات حاصل از فعالیت بندر بر حجم رسوب‌گذاری کانال‌های آب‌رسان نیز مسیر آب‌رسانی به خلیج گرگان را تنگ و تنگ‌تر و این پهنه آبی را کوچک و کوچک‌تر کرد.

مدیریت نادرست

به‌غیراز پسروی آب خزر در این مدت جفاهای بسیاری نیز بر میانکاله واردشده است.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مازندران در این رابطه با اشاره به سرنوشت تلخ دریاچه ارومیه  می‌گوید: نباید همانند اتفاقی که در دریاچه ارومیه افتاده است منتظر باشیم و همه‌چیز را از دست بدهیم و بعد به سراغ احیای تالاب میانکاله برویم.

ابراهیمی با اشاره به این‌که ۲۵ درصد مساحت تالاب میانکاله سال‌های گذشته به دلیل کم‌آبی و مدیریت نادرست منابع آبی خشک‌شده است می‌افزاید: خشکی تالاب میانکاله اکنون به سواحل جنوبی و شمالی تالاب رسیده به‌گونه‌ای که این مناطق به‌خصوص در بندرگز اکنون باتلاقی شده است.

پمپاژ آب از دریا به تالاب و هدایت آب از سدهای استان‌های مازندران و گلستان نیز از طرح‌های دیگر برای احیای تالاب است که آن‌چنان‌که باید عملیاتی نشده است.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مازندران بابیان اینکه این اداره کل سه سال گذشته ۸۰ کیلومتر از انهار منتهی به تالاب میانکاله را لایروبی کرده است، ادامه می دهد: این نهرها به دلیل انباشته شدن رسوبات امکان هدایت آب به تالاب را نداشتند اما با لایروبی کردن آن‌ها آب‌های نابهنگام در مواقع سیلاب به تالاب هدایت می‌شوند.

ابراهیمی بر لزوم اجرای هم‌زمان طرح‌های احیای تالاب میانکاله تأکید کرد و افزود: اگر این طرح‌ها به‌موقع انجام نشود تلف شدن پرندگان میانکاله در سال‌های دیگر نیز ادامه خواهد داشت.

میانکاله خشک خواهد شد

در این راستا محمدرضا فاطمی، متخصص اکولوژی دریایی  معتقد است: خلیج گرگان بخشی از تالاب پشت ساحلی دریای خزر محسوب می‌شود که در اثر بالا آمدن آب دریای خزر به وجود می‌آید و با پایین رفتن آب خزر به‌طور طبیعی این تالاب از بین می‌رود.

وی می‌افزاید: درگذشته در گلوگاه خلیج گرگان و دریای خزر رشد نیزار مانع از تبادل آب می‌شد.

فاطمی بیان می کند: در ابتدای انقلاب وزارت جهاد، نی‌های این قسمت از تالاب را لایروبی کرد. در زمان‌هایی که آب دریا پسروی می‌کند کف تالاب، بالاتر از سطح آب دریا قرار می‌گیرد، درنتیجه به‌طور طبیعی این تالاب خشک می‌شود.

وی عنوان می‌کند:  بازگرداندن آب از دریا به بالای خلیج نشدنی است و هزینه بسیار زیادی دارد و تنها راه این است که بگذارند توالی اکولوژیک تالاب طی شود ممکن است دریای خزر روزی بالا بیاید و دوباره خلیج گرگان و میانکاله احیا شود، هرچند بر اساس پیش‌بینی‌ها و مدل‌ها بعید است.

این متخصص اکولوژی یادآور می شود: مدل‌سازی‌ دانشمندان نشان داده که گرمایش جهانی باعث شده هرساله ۱۰الی ۲۰سانتی‌متر از سطح آب دریا کم شود.

وی می‌افزاید: همچنین روی رودخانه ولگا به‌عنوان اصلی‌ترین شریان خزر، ده‌ها سد برای تأمین آب کشاورزی احداث‌شده است. درنتیجه به‌جز در زمان سیلاب‌ها آبی به پهنه دریای خزر نمی‌رسد. تا پیش‌ازاین، نوسان سطح آب دریای خزر در بازه ۲۰ تا ۳۰ساله رخ می‌داد ولی به نظر می‌رسد با توجه به نظر دانشمندان، خلیج گرگان، میانکاله و انزلی به‌مانند گمیشان خشک خواهد شد.

این متخصص اکولوژی دریایی معتقد است هرگونه کاهش کشاورزی در بالادست رودخانه‌های منتهی به خلیج گرگان و میانکاله امکان‌پذیر نیست و اگر هدف از اجرای برنامه ۵ساله برای این منطقه جلوگیری از بروز ریز گرد ناشی از خشک شدن تالاب است، بهتر است با کاشت گیاهان هالوفیل(شوردوست) خاک این منطقه را با هزینه‌های بسیار کمتر تثبیت کرد. اجرای طرح‌های معیشت جایگزین به‌مانند آنچه در گمیشان انجام‌شده و راه‌اندازی استخرهای پرورش میگو علاوه بر ایجاد منافع اقتصادی برای اهالی، امکان احیای بخش‌های کوچکی از تالاب با استفاده از پساب تصفیه‌شده آن را فراهم می‌کند.