این انتظار وقتی آزاردهنده و غیرقابل تحمل است که حال و روز شما و یا بیمارتان اورژانسی باشد و باید هرچه زودتر برای تشخیص صحیح و درمان اقدام کنید. در این شرایط ناگزیر باید یکی از این دو راه را انتخاب کنید؛ یا به متخصص دیگری مراجعه و یا با روش‌های دیگری، آقا و یا خانم منشی را متقاعد کنید وقتی را برای ویزیت به شما اختصاص دهد. اینجاست که گروهی ترجیح می‌دهند با شُل کردن سر کیسه مبلغی را علاوه بر تعرفه پزشک معالج، به منشی مطب زیرمیزی بدهند تا خارج از نوبت ویزیت شوند. نکته قابل تأمل اینکه گاه مبالغی که به این شیوه وارد دخل مطب پزشکان می‌شود چند برابر تعرفه پزشکان است!

پول گرفت، لحنش عوض شد

وقتی از خانم میانسالی که برای درمان به مطب یکی از مشهورترین متخصصان طب فیزیکی کشور در تهران آمده است درباره نحوه دریافت نوبت از پزشک مورد نظر می‌پرسم، بلافاصله می‌گوید: «خیلی سخت. حدود پنج سال پیش یکی از آشنایان ما این پزشک را برای درمان خواهرم که مدت‌ها از دیسک کمر رنج می‌برد، معرفی کرد. دو روز تمام هر کاری کردیم نتوانستیم تلفنی نوبت بگیریم؛ یعنی اصلاً تلفن زنگ نمی‌خورد. بنابراین خودم به اینجا آمدم. وقتی از منشی درخواست نوبت کردم بدون اینکه نگاهی به من بیندازد گفت نوبت‌دهی فقط تلفنی است. چون از طریق همان آشنا می‌دانستم تا پول نگیرد خارج از نوبت کارمان را راه نمی‌اندازد، ۱۰۰ هزار تومان لای دفترچه گذاشتم و تحویلش دادم و همزمان شرایط خواهرم را که دیگر کاملاً زمینگیر شده بود برایش شرح دادم. این بار لحن منشی تغییر کرد و خیلی آرام و محترمانه گفت: دو روز دیگر همین ساعت خواهرت را بیاور تا بین بیماران بفرستمش داخل.

خدا دکتر را خیر بدهد خوش‌دست و یکی از بهترین‌ها در طب فیزیکی است. او با همان ویزیت اول، خواهرم را که با برانکارد به مطب برده بودیم درمان کرد به طوری که با پاهای خودش همراه ما راهی منزل شد. این‌بار هم چون خودم کمی از ناحیه کمر احساس درد می‌کنم به اینجا آمده‌ام تا نوبت بگیرم. حالا هم تقریباً همان مبلغ را در پاکت گذاشتم و به منشی دادم که برای روز شنبه به من نوبت داد».

عذر منشی‌ات را بخواه

بولوار کشاورز تهران پُر است از درمانگاه و بیمارستان و مطب پزشکان. داخل یکی از کلینیک‌ها با دو هموطن کُرد حدود ۳۵ ساله همصحبت می‌شوم. یکی از آن‌ها  می‌گوید: «برای درمان نارسایی قلبی‌ام به مطب این پزشک آمده‌ام اما منشی می‌گوید نزدیک‌ترین زمان نوبت، سه ماه دیگر است. من هم چون دیدم به‌دلیل وخامت حالم نمی‌توانم تا آن موقع صبر کنم، به ناچار سبیلش را چرب کردم و او هم راضی شد برای دوشنبه هفته آینده نوبت بدهد».

اینجاست که دوست همراهش می‌گوید: «گرفتن زیرمیزی در شهرستان کرمانشاه هم رواج دارد. در واقع تقریباً همه منشی‌هایی که در ساختمان‌های پزشکان اطراف پارکینگ شهرداری فعالیت می‌کنند تا پول اضافی غیر از تعرفه نگیرند نوبت نمی‌دهند. جالب اینکه یک‌بار برای دیدن پسرخاله‌ام که یکی از پزشکان مشهور آنجاست به مطبش رفته بودم. با اینکه علت حضورم را برای منشی توضیح دادم و حتی گفتم با دکتر نسبت فامیلی دارم گفت اول باید او را ببینم؛ منظورش این بود که اول باید شیرینی‌اش را بدهم. شانس آوردم همان موقع پسرخاله‌ام با شنیدن صدایم وارد دفتر شد و مرا به اتاقش راهنمایی کرد. من هم بدون معطلی به او گفتم عذر منشی‌ات را بخواه؛ او از من که با شما نسبت فامیلی دارم درخواست رشوه کرده است چه رسد به دیگران».

۳ تراول لای دفترچه بیمه

در همین کلینیک با بیمار دیگری که از مشکلات ریوی رنج می‌برد گرم صحبت می‌شوم. می‌گوید هر کاری کرده که بتواند تلفنی و اینترنتی از پزشک (الف) نوبت ویزیت بگیرد موفق نشده است. او ادامه می‌دهد: «صبح امروز از مشهد به اینجا آمدم و با گذاشتن سه تراول ۵۰ هزار تومانی لای دفترچه بیمه توانستم برای عصر شنبه نوبت رزرو کنم. این کاری است که در مشهد هم برای ویزیت شدنم خارج از نوبت انجام می‌دهم».

رواج پدیده‌هایی مانند گرفتن زیرمیزی توسط برخی منشی‌های پزشکان معروف در مطب‌ها از واقعیت‌هایی است که مسئولان حوزه بهداشت و درمان نیز بر آن اذعان دارند؛ اما برای حل این مشکل چه باید کرد؟

۲ راهکار برای درمان این درد

نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در این خصوص به قدس می‌گوید: «تقاضا و مراجعه مردم برای درمان بیماری‌شان به بعضی از پزشکان مشهور در برخی رشته‌های پزشکی بیشتر و از طرفی وقت این متخصصان هم برای درمان بیماران محدود است، در چنین شرایطی ممکن است بعضی از منشی‌ها برای ویزیت شدن بیماران خارج از نوبت زیرمیزی هم بگیرند درحالی که دریافت هر مبلغی خارج از تعرفه تعیین شده شورای عالی بیمه سلامت غیرقانونی است. ضمن اینکه چنین اقدامی تضییع حق سایر بیماران است، چون اینجا دیگر صحبت از حق‌الناس است و جای بیمارانی که نوبت داشته‌اند را اشخاص دیگری می‌گیرند و قبلی‌ها همچنان باید در انتظار ویزیت بمانند. بنابراین اگر مردم همکاری کنند و موارد را گزارش دهند بخش نظارت بر درمان دانشگاه‌های پزشکی با این موضوع برخورد می‌کند».

سید محمد پاک مهر معتقد است درمان این درد دو راهکار اساسی بیشتر ندارد؛ نخست اینکه سازمان نظارت بر درمان که وظیفه‌اش سرکشی مدام به مطب‌ها، درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها و سایر مراکز درمانی است از افرادی که در این مراکز هستند درباره خدمات دریافتی نظرسنجی کند تا این گونه ناحقی‌ها و مشکلات برطرف شود؛ راهکار دیگر این است خود مردم موضوع را به پزشک یا رئیس درمانگاه و بیمارستان اطلاع دهند و شکایت کنند تا با منشی‌های متخلف برخورد شود.

منشی‌هایی با درآمد بیشتر از پزشکان!

مدیرکل دفتر بازرسی، ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات وزارت بهداشت هم به قدس می‌گوید: «اگر پزشکان بیش از نرخ تعیین شده تعرفه دریافت کنند ما به موضوع ورود می‌کنیم؛ اما موضوع دریافت وجه اضافی برای نوبت‌دهی، مربوط به سازمان نظام پزشکی است؛ مگر اینکه بیماران اعلام شکایت کنند، در این شرایط ما به موضوع رسیدگی می‌کنیم. البته در این صورت هم پرونده را به نظام پزشکی که دارای دادستانی است ارجاع می‌دهیم تا پیگیری کنند».

محمدحسین حیدری، در پاسخ به این پرسش که آیا شکایتی در خصوص زیرمیزی گرفتن منشی‌ها داشته‌اید، می‌گوید: «در خصوص اضافه دریافت تعرفه پزشک شکایت‌هایی داشته‌ایم؛ اما بابت پرداخت رشوه یا زیرمیزی به منشی‌ها برای اینکه نوبت بیماری را جلو بیندازند شکایتی نداشته‌ایم. چون وقتی بیمار با رضایت خودش مبلغی را به منشی می‌دهد، اعلام شکایت نمی‌کند. با وجود این می‌دانیم این کار از سوی بعضی از منشی‌ها انجام می‌شود به طوری که درآمد بعضی از آن‌ها حتی از درآمد پزشکان هم بیشتر است یا با آن برابری می‌کند».

وی مردم را عامل اصلی شکل‌گیری پدیده یاد شده می‌خواند و در پاسخ به این پرسش که آیا وزارت بهداشت نباید در راستای مدیریت حوزه سلامت نسبت به چالش‌هایی که پیش می‌آید ورود و نظارت کند، می‌گوید: ما نظارت می‌کنیم به شرطی که شکایتی اعلام شود.چون موظف نیستیم به مطب‌های خصوصی برویم و ببینیم پزشک چقدر تعرفه دریافت می‌کند و یا منشی زیرمیزی  می‌گیرد یا خیر. ما از طریق نظام پزشکی به پزشکان ابلاغ می‌کنیم مثلاً تعرفه یا ویزیت شما ۵۰هزارتومان است و اگر بیماری به پزشک مراجعه کرد و به هر دلیل، درخواست مبالغ بیشتری از وی کردند او می‌تواند به سامانه ۱۹۰ وزارت بهداشت یا واحد تعرفه ما اعلام کند. ضمن اینکه مسئولیت کار با پزشک است و ما منشی او را نمی‌شناسیم چون این‌گونه موارد به کمیسیون تعرفه ارجاع می‌شود و در صورت احراز تخلف، در وهله نخست از سوی این کمیسیون به او تذکر داده می‌شود و باید پول را برگرداند؛ اگر پزشک این مورد را قبول نکند و ادعای دیگری داشته باشد پرونده به کمیسیون ماده ۱۱ که یک کمیسیون تعزیراتی است، می‌رود. این کمیسیون تکلیف پزشک را مشخص می‌کند و اگر تخلف منشی‌اش تکرار شود موضوع تابع قوانین تعزیراتی می‌شود که گاه کار به پلمب مطب پزشک هم کشیده می‌شود».

به زور به منشی پول می‌دهند!

معاون فنی نظارت سازمان نظام پزشکی هم چنین نگاهی دارد و به قدس می‌گوید: «وقتی محدودیت باشد خواه در نوبت‌دهی یا در هر چیز دیگری، مشکلاتی پیش می‌آید و در این میان ممکن است عده‌ای هم از این محدودیت سوءاستفاده کنند».

محمد جهانگیری هم مشکل یاد شده را بیشتر از سوی بیماران می‌داند و  می‌گوید: بسیاری  از بیماران به زور پولی را به منشی می‌دهند تا کارشان زودتر راه بیفتد. یعنی منشی مطالبه وجه نمی‌کند بنابراین، به این کار زیرمیزی گرفتن نمی‌گویند. خیلی از اوقات بیماران اصرار می‌کنند کارشان را راه بیندازند و وقتی هم کارشان راه می‌افتد مبلغی را کم یا زیاد به منشی پزشک می‌دهند که این شاید تبدیل به عادت شود؛ چون به هرحال توقعی را ایجاد می‌کند؛ مشکل اصلی نیز در اینجاست، چون تبدیل به عادت می‌شود. البته این مشکل در سایر بخش‌ها و ادارات دولتی و خصوصی نیز وجود دارد و با این گونه آفت‌ها در سیستم‌های اداری کشور مواجه هستیم».

او با اشاره به اینکه سازمان نظام پزشکی به هیچ وجه دریافت پول اضافی از بیماران بابت نوبت‌دهی را تأیید نمی‌کند، می‌گوید: «اگر ببینیم و یا گزارشی در این زمینه دریافت کنیم، با متخلف برخورد می‌کنیم».

این مسئول سازمان نظام پزشکی در پاسخ به این پرسش که آیا احتمال دارد دست منشی‌ها و پزشکان در این ماجرا در یک کاسه باشد، می‌گوید: «شاید ارتباطی هم باشد اما تا کنون ندیدیم چنین چیزی به صورت سیستماتیک باشد، چون اصلاً رقمی محسوب نمی‌شود که مثلاً پزشکی بخواهد وارد این مقوله شود».

وی ادامه می‌دهد: «مشکل دریافت وجه برای وقت خارج از نوبت این است که نیامدیم این‌ها را سیستماتیک و اختیارات خود و سیستم‌ها را در تمام سطوح شفاف کنیم. باید یاد بگیریم حقوق دیگران را به رسمیت بشناسیم و رعایت کنیم. از سوی دیگر وقتی خودمان پیشنهاد ندهیم اتفاقی نمی‌افتد. واقعیت این است پیشنهاددهنده‌ها بیشتر از درخواست‌کننده‌ها هستند که این مشکل باید حل شود».

جهانگیری درباره نحوه نظارت سازمان بر روند کار منشی‌های پزشکان می‌گوید: «اگر شاکی وجود داشته باشد ما قطعاً برخورد می‌کنیم. تاکنون در حد بسیار کمی اعلام شکایت کرده‌اند، ما هم ورود کردیم و به پزشکان تذکرهای لازم را داده‌ایم؛ البته بیشتر آن‌ها اصلاً در جریان این موضوع نبودند و به محض اطلاع از این موضوع منشی‌شان را عوض کردند». وی با اشاره به اینکه مسئولیت کار منشی در چنین اتفاقاتی با پزشک است، در پاسخ به این پرسش که آیا پایین بودن حقوق منشی‌ها در شکل‌گیری پدیده یاد شده نقش دارد، می‌گوید: «در بسیاری از مواقع حقوق پرداختی به کارکنان ناکافی است؛ اما این موضوع توجیه مناسبی برای چنین کاری نیست».

وی سپس به راهکار رفع مشکل می‌پردازد و می‌گوید: «داریم تلاش می‌کنیم فرایند نوبت‌دهی، اینترنتی و آنلاین شود تا دیگر نیازی نباشد بیمار و منشی چنین ارتباطاتی برقرار کنند. نکته دیگر اینکه باید در این زمینه اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی شود. از همه مهم‌تر اینکه باید نظام ارجاع در کشور فراگیر شود؛ اگر این نظام به صورت کامل اجرا شود آن‌وقت بیمار به پزشک خانواده مراجعه می‌کند و پزشک در صورت نیاز بیمار، برای دریافت خدمات تخصصی پیگیر کار نوبتش می‌شود؛ یعنی نظام ارجاع کار نوبت‌دهی را انجام می‌دهد و مشکلی هم پیش نمی‌آید. اجرای دقیق نظام ارجاع بهترین و اصلی‌ترین راهکار برای حل مشکل یاد شده است».