حجت‌ الاسلام و المسلمین‎ دکتر محمد مهدی بهداروند، پژوهشگر و جامعه شناس حوزه دین، مردم شناس و استاد حوزه و دانشگاه است. او در دوران تحصیل خود در حوزه از محضر آیات: حسین وحید خراسانی، جواد تبریزی، محمد فاضل لنکرانی و محمد مؤمن قمی بهره جسته و در دانشگاه و حوزه پژوهش نیز موفق عمل کرده است. مقالات و کتب متعددی از وی به چاپ رسیده است. او در گفت وگو با قدس آنلاین از تاثیر گذاری امام حسین(ع) درحوزه فرهنگ و دین گفته است.

*سید الشهدا(ع) تابع امام زمان خود بود

حجت الاسلام دکتر محمد مهدی بهداروند در پاسخ به این پرسش که آیا برای اقدامات یک امام معصوم می توان تفکیکی بین عرصه های علمی، فرهنگی و سیاسی قایل شد؟ می­گوید:

من این تقسیم بندی فعالیت ها به سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و ... برای امام معصوم قبول ندارم. فعل امام معصوم بر مبنای دین و فرهنگ است و از دل این فرهنگ، سیاست، اقتصاد و ... به دست می آید.

مدرس دانشگاه و حوزه ادامه می دهد: وقتی می خواهیم فعالیت امام معصوم را در هر حوزه ای مورد بررسی قرار دهیم باید به فاکتور مکان و زمان توجه کنیم.

جامعه شناس دین به دوره حیات امام حسین در زمان امامت امیرالمومنین(ع) اشاره کرده و اظهار می کند: بعد از شهادت پیامبر(ص) و آغاز امامت امام علی(ع) فعالیت های فرهنگی در جامعه اسلامی تعطیل شد. زیرا در دوره جدید بخشنامه منع حدیث خوانی و کتابت احادیث نبوی ابلاغ شد. علاوه بر این بیان فضایل امیرالمومنین(ع) یکی دیگر از ممنوعیات آن دوره بود.

وی با بیان اینکه در کنار این ممنوعیات، فعالیت های ضد فرهنگی به راه افتاده بود می گوید: جعل حدیث، جایگزین بیان روایات و احادیث نبوی شد.

نویسنده کتاب «جایگاه احکام حکومتی و اختیارات ولی فقیه» می افزاید: با توجه به این شرایط دوران امام علی را باید دوران سکوت و عزلت نامید. اقدامات حاکمیت جنبه ضد فرهنگی پیدا کرده بود. به امام اجازه وعظ و خطابه داده نمی شد. امام درون کوچه بن بستی بودند و محصور شده بودند. در این شرایط عمده کار امام کتابت قرآن کریم بود.

بهداروند با بیان اینکه امام حسین در آن دوران شاهد شرایط موجود بودند، اظهار می کند: امام حسین شاهد دو فعالیت ضد فرهنگی در جامعه آن روز بودند؛ جعل شخصیت امامی که مورد وثوق شیعه و سنی بودند و دوم تغییر در مفهوم دین. این اقدامات ضد فرهنگی به قدری توسعه یافته بود که زمانی که امام علی در ماه رمضان در مسجد ضربت خورده وبه شهادت رسیدند، عده ای پرسیدند مگر پسر ابی طالب نماز می خواند.

این مدرس دانشگاه به دوره زعامت حسن بن علی(ع) اشاره کرده و می گوید: در این ایام نیز فعالیت های ضد فرهنگی حاکمیت ادامه دارد.

دکتر بهداروند به مفهوم فعالیت فرهنگی امام معصوم نیز پرداخته و ادامه می دهد: فعالیت فرهنگی یعنی فعلی از امام معصوم که برای ما درس، عبرت و الگو باشد.

وی تاکید می کند: حضرت سید الشهدا در دوران امامت پدر و برادر چون امام نبود، تبعیت محض از ولی عصر خود داشت. در تاریخ آمده است در مجلسی که امام حسن(ع) حضور داشتند، امام حسین سخن نمی گفتند.

نویسنده کتاب«جامعه موعود» به دیگر ابعاد ولایت مداری امام حسین(ع) اشاره کرده و می افزاید: تبعیت از ولایت سید الشهدا به قدری بارز بود که حتی از برادر خود در راه رفتن پیشی نمی گرفت و در بخشش به دیگران نیز کمتر از برادر اهدا می کردکه  شان امام حسن حفظ شود.

این جامعه شناس دین به بخش دیگری از اقدامات فرهنگی امام حسین(ع) در این دوره  می پردازد و ادامه می دهد: حمایت اباعبدالله از صلح امام حسن اقدام مهم امام حسین در این دوره است. بنابراین ما باید همه افعال امام معصوم را فعل فرهنگی بدانیم.

وی می افزاید: سیدالشهدا، 7 سال در دوره نبی مکرم(ص)،  سی سال در دروه پدر و ده سال در دوره امام حسن زندگی کرده و خود 11 سال دوره امامت خودشان به طول انجامیده است. بنابراین فعالیت های فرهنگی امام در دوره سکوت پدر، صلح برادر و قیام خود بوده است.

* سیدالشهدا(ع) رهبر جبهه فرهنگی حق است

حجت الاسلام بهداروند با بیان اینکه نباید قیام حسینی را فعلی نظامی دید، می گوید: قیام کربلا مقابله دو جبهه فرهنگی حق و باطل بوده است.

وی با تاکید بر اینکه باید فعالیت های امام حسین را به تبع زمان و مکان تحلیل کنیم، اظهار می کند:  امام شاهد بروز شخصیتی پاردوکسیکال مانند معاویه از جامعه اسلامی بود که هدایت جامعه بی بصیرت را در دست گرفته بود. در چنین جامعه ای امام هواخواه صلح حسنی بودند.  همچنین تا زمانی که معاویه زنده بود قیام نکردند چون نام شورش برآن گذاشته می شد و این برخلاف ماد صلح امام حسن بود. به علاوه امام وضعیت فرهنگی مردم را نیزدر نظر گرفته و می دانستند که با وجود مردم بی بصیرت و غافل آن زمان، قیام نتیجه ای در برنداشت.

این استاد دانشگاه با اشاره به شرایط زندگی شیعیان در اواخر عمر معاویه بیان می کند: درسال پایانی عمر معاویه شیعیان دوران بسیار سختی را سپری کردند. امام در همان سال به حج مشرف شدند. در آن سفر 700 نفر از تابعین و 200 نفر از صحابه به همراه عبدالله بن عباس و عبدالله بن جعفر همراه امام بودند. در منا این افراد گرد امام آمدند، امام در سخنرانی خود به تنگناهای زندگی شیعیان توسط معاویه اشاره کردند و فرمودند: من مطلبی را با شما در میان می گذارم، اگر درست بود تصدیق کنید و اگر دروغ بود، تکذیب کنید. سخن من را بشنوید و گفتار من را ببینید و در زمان بازگشت به شهرها و قبایل خود با افراد معتمد خود سخنان من را میان بگذارید و آنان را به پذیرش رهبری ما دعوت کنید.

نویسنده کتاب دموکراسی و ولایت فقیه ادامه می دهد: سال 60 هجری که مصادف با دوران پایانی حکومت معاویه و آغاز خلافت یزید است، امام دست به معرفی یزید می زند. یزید به روایت تاریخ شیعه و سنی انسان فاسدی بود که حتی مکه و مدینه را نیز به فساد آلوده کرده بود. چنین فردی توسط معاویه به عنوان ولیعهد و خلیفه بعدی مسلمین معرفی شده بود و از مردم نیز بیعت گرفته می شود.

بهداروند به اقدام فرهنگی امام حسین در قبال این رفتار معاویه اشاره کرده و می گوید: سیدالشهدا به یزید نامه ای می نویسند که چیزهایی درباره کمالات یزید و اداره امور مسلمین گفته ای که گویا فردی را به مردم معرفی کرده ای که زندگی اش بر مردم پوشیده است یا از غایبی خبر می دهی که کسی او را ندیده و فقط تو از او اطلاع داری، نه! یزید باطن خود را آشکار کرده است. یزید را همانگونه که هست معرفی کن.

این مدرس حوزه، نامه امام در معرفی شخصیت یزید را افشاگری امام حسین(ع) عنوان کرده و بیان می کند: نامه امام حسین(ع) به معاویه نوع ویژه ای از فعالیت فرهنگی است چراکه با هدف روشنگری، آگاهی بخشی به افکار عمومی و معرفی چهره فاسد نگاشته شده است.

نویسنده کتاب «دشمن شناسی در عاشورا» به آخرین حج امام حسین اشاره کرده و می گوید: امام در آخرین سفر حج خود وجهه دیگری از فعالیت فرهنگی را به منصه ظهور می رساند. امام شهادت و مرگ در راه خدا را چون گردنبند برای زنان و دختران می داند و از حلاوت شهادت در راه خدا می گوید.

وی می افزاید: این کنش و رفتار امام در برابر فساد سازمان یافته است.امام در عمل با تغییر مفهوم دین مبارزه می کند و در برابر تحریف سخنان پیامبر خدا می ایستد.

*مانند سیدالشهدا شناخت درستی از مکان و زمان داشته باشیم

حجت الاسلام دکتر بهداروند به ضرورت برداشت صحیح از رفتارهای فرهنگی امام حسین درمقابله با جبهه فرهنگی باطل اشاره کرده و می گوید: فعالان فرهنگی و کسانی که زمام امور دین و فرهنگ را در دست دارند باید به تبیین صحیح دین و آموزه های دینی است. وی تاکید می کند: ما باید مانند سیدالشهدا شناخت درستی از مکان و زمان داشته باشیم و براساس آن به تبلیغ بپردازیم. در این صورت دین تا قیام قیامت برای بشریت پیام دارد. علاوه براین کارکرد امام را در مواجهه با حوادث اجتماعی به عنوان یک الگوی اجتماعی انتخاب و براساس آن اقدام کنیم.