چند روزی است کودتای اردن در صدر تحلیلهای رسانههای منطقه است. اما بسیاری، از آن به عنوان یک بحران مصنوعی یاد میکنند. در این میان، دو نظر مطرح است که البته به مرور زمان ابعاد بیشتری از آن آشکار خواهد شد. تحلیل نخست بر این است هر گاه در اردن مشکلات معیشتی افزایش یافته و نشانههای وقوع بحران نمایان میشود، دستگاه حاکمیتی با شکلدهی یک بحران مصنوعی، اذهان مردم را از بحران اصلی و توجه به مسائل معیشتی منحرف میکند. امری که بارها در زمان ملک حسین هم اتفاق افتاده و با یک تعویض کابینه و یا تغییر نخست وزیر اوضاع جمع شده است. نظر دیگر هم بر این انگاره استوار است که پس از انعقاد معامله قرن و مبهم ماندن تکلیف بیتالمقدس و متولی آن، بین اردن و رژیم صهیونیستی سر این موضوع اختلاف افتاد. بهخصوص آنکه اسرائیل تلاش داشت این تولیت را به سعودی منتقل کند. در حالی که اردن از ابتدا حتی پس از اشغال کرانه باختری هم متولی بیتالمقدس بوده است. بهویژه که در معامله قرن پیشبینی شده بود بیش از گذشته، فلسطینیها در خاک اردن مستقر شوند. امروز بیشترین جمعیت اردن از آن فلسطینیهاست. از همین رو، بین اردن و رژیم صهیونیستی و بین ملک عبدالله و بنیامین نتانیاهو اختلاف شدیدی بروز کرد.
گفته میشود بعضی از عناصر امنیتی رژیم صهیونیستی با همدستی برخی عناصر داخل دربار از جمله حمزه بن حسین که برادر ناتنی پادشاه است، تلاش کردند دولت ملک عبدالله را سرنگون کنند. اما به دلیل قدرت دستگاههای امنیتی این کشور این توطئه کشف و خنثی شد. به هر حال، التهاب قابل توجهی برای رژیم کنونی اردن شکل گرفته است. از یک طرف سعودی قصد دستاندازی به قدس شریف و در اختیار گرفتن تولیت آن را دارد و از طرف دیگر هم رژیم صهیونیستی به دنبال گوشمالی دادن به ملک عبدالله است. البته در یک نگاه کلی، اردن همیشه باید از نظر امنیتی یک مکان آرام باشد و هر نوع حادثه امنیتی در آن، خط قرمز سرویسهای اطلاعاتی است؛ چرا که هرگونه ناامنی در این کشور بلافاصله به رژیم صهیونیستی و کشورهای اطراف آن سرایت میکند. از همین رو، اردن همیشه خط قرمز سرویسهای جاسوسی غربی بوده است. بیشترین مرز رژیم صهیونیستی با اردن بوده و رفت و آمد بسیاری بین آنها در جریان است. از سوی دیگر، جمعیت زیادی از فلسطینیها در اردن زندگی میکنند که اتصال مستقیم جغرافیایی به کرانه باختری دارد. از همین رو، هر رخداد امنیتی در اردن بر تحولات اسرائیل تأثیرگذاری مستقیم دارد. البته اردن دولتی سست و ناتوان ندارد که نتواند زمام امور را به طور محکم در دست بگیرد. حوادث امنیتی اخیر در اردن تقریباً تمام شده و موضوع به روال عادی خود برخواهد گشت.
تنشها میان اردن و عربستان امر جدیدی نیست و از قدیم بین این دو اختلافات قابل توجهی وجود داشته است. زمانی که رژیم وهابی سعودی و ملک عبدالعزیز در شبه جزیره قدرت را در اختیار گرفتند، شریف حسین که در قرون متمادی کلیددار مکه بود را اخراج و به سمت سرزمین شامات کوچ دادند که به این ترتیب، پادشاهی اردن تأسیس شد. یعنی شکلگیری کشور اردن از اساس به دلیل یک اختلاف بوده است! امروز هم به خاطر اینکه عربستان جلودار طرح معامله قرن شده و این کشور و امارات متحده عربی روابط بسیار نزدیکی با رژیم صهیونیستی ایجاد کردهاند اردن به خاطر مسائل امنیتی نمیتواند این موضوع را به طور شفاف و صریح دنبال کند که این خود باعث اختلاف شده است. به علاوه بهتازگی اردن محوری را با حضور عراق و مصر تشکیل داده که عربستان در آن حضور ندارد. این هم یک بلوکبندی جدید درون اتحادیه عرب است که برای سعودیها ثقیل است؛ به اضافه اینکه رژیم صهیونیستی دست برتر و اشراف را در تحولات اردن دارد و میتواند سیستمهای ساختاری قدرت در این کشور را دستکاری کند. از همین رو، به نظر میرسد پیش از اینکه یک اقدام جدی برای کودتا اجرا شود، سرویسهای اطلاعاتی ایالات متحده و انگلیس چون به مصلحت امنیت اسرائیل نبود، وارد عمل شده و آن را خنثی کردند.
نظر شما