اواسط دی ماه سال گذشته بود که برای نخستین بار جمهوری اسلامی ایران با مشارکت روسیه و چین رزمایش دریایی چهار روزه‌ای در دریای عمان و شمال اقیانوس هند -که منطقه‌ای به مساحت ۱۷ هزار کیلومترمربع را پوشش داده بود- برگزار کردند. دو ماه بعد و در اواخر اسفند نیز کشورمان رزمایش مرکب امنیت دریایی شمال اقیانوس هند را با مشارکت روسیه در دستور کار قرار داد که ناوگروه هندی نیز به آن ملحق شد. اما در ادامه تقویت همکاری نظامی منطقه‌ای، از سه روز پیش شاهد پهلوگیری ناوگروه پاکستانی در بندرعباس هستیم؛ موضوعی که از چشم رسانه‌های بیگانه پنهان نمانده است.

در تحلیل این نوع راهبرد نظامی کشورمان، بسیاری معتقدند ایران در بحبوحه فشارهای غرب، با چرخش به سوی شرق تلاش دارد موقعیت سیاسی و نظامی خود را تقویت کند و برگزاری رزمایش‌های مشترک با کشورهای منطقه‌ای مؤید همین نکته است. برگزاری این دست مانورها و تمرین‌های مشترک دریایی البته از یک بعد دیگر هم دارای اهمیت است، اینکه این کشورها با آنکه زیر فشار غرب قرار دارند به همکاری نظامی با کشورمان رو آورده‌اند. این رویه مؤیدی بر قدرت نظامی ایران است و از سوی دیگر افول قدرت آمریکا و حرکت جهان به سمت نظام چندقطبی را آشکار می‌کند.

 اما عده‌ای دیگر هم توسعه همکاری‌ها بین جمهوری اسلامی با کشورهای منطقه را به مقدمه‌چینی ایران برای شکل‌دهی دوباره ترتیبات امنیتی این حوزه مرتبط می‌دانند. واقعیت آن است ایران، برقراری رابطه مستحکم با کشورهای منطقه را همواره مدنظر داشته است. ما حتی در هنگامه جنگ تحمیلی و پس از بحران خلیج فارس و حمله عراق به کویت بر امنیت منطقه‌محور تأکید داشته‌ایم که ارائه طرح‌هایی همچون امنیت منطقه‌ای ۱۹۸۶ و مجمع گفت‌وگوی منطقه‌ای ۲۰۱۶ گواه این نکته است. از سوی دیگر تهران باوجود همه چالش‌های موجود و خصومت‌های صورت گرفته از سوی برخی کشورهای جنوبی حاشیه خلیج فارس طرح ابتکاری «صلح هرمز» را با هدف نزدیکی دیدگاه‌ها ارائه داده است. هدف از طرح اخیر برقراری امنیت جمعی در حوزه خلیج با مشارکت کشورهای منطقه و به دور از دخالت بیگانگان است؛ دخالت‌هایی که تاکنون برای منطقه، گذرگاه‌های آبی، امنیت دریانوردی، نفت و انرژی مشکلات و تهدیدهایی را به دنبال داشته است.

تهران همچنین توسعه همکاری‌های نظامی با دیگر دولت‌های منطقه را نیز در دستور کار دارد. ایران تمایل خود برای افزایش مناسبات نظامی با هندوستان، ترکیه و عمان را هم اعلام کرده و تمرینات مشترک دریایی و نظامی با این دولت‌ها را ارتقا داده است. این در حالی است که امروز دنیای غرب و به‌ویژه آمریکا و انگلیس به واسطه پیشینه سیاه سلطه‌جویی خود از سوی بسیاری از ملت‌ها مطرود هستند و این، فرصت خوبی برای همگرایی منطقه‌ای ایجاد می‌کند. البته تلاش‌های تهران به تنهایی برای امنیت‌سازی منطقه‌ای کافی نیست و این مهم هنگامی محقق می‌شود که کشورهای این حوزه توهم خرید امنیت از بیرون را کنار بگذارند. دولت‌هایی که بقای خود را در گرو همراهی همه‌جانبه با قدرت‌های غربی تعریف کرده‌اند باید به این درک برسند که امنیت آن‌ها از خلال همکاری با بیگانگانی که از هزاران کیلومتر دورتر آمده‌اند محقق نخواهد شد بلکه این همسایگان هستند که در کنار هم و با نگاهی رو به جلو می‌توانند این مهم را ایجاد کنند. به قول محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان «ترامپ رفت، ما و همسایگانمان باقی می‌مانیم»؛ پس اگر قرار است امنیت جمعی حاصل شود بی شک راه آن را باید در ارتقای همکاری‌های همه‌جانبه منطقه‌ای یافت نه پهن کردن فرش قرمز پیش پای بیگانگان.