پاکستان این روزها تلاش بسیاری می‌کند به وسیله ابزار دیپلماسی، روابط خود را با بسیاری از کشورها در بلوک‌بندی‌های قدرت جهانی گسترش دهد. پیش از این اسلام‌آباد، میزبان سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه بود و این روزها هم، شاه محمود قریشی، وزیر خارجه پاکستان به برلین سفر کرده تا نمادی از پیگیری روابط پاکستان با آلمان باشد. واقعیت این است پاکستان به لحاظ موقعیت جغرافیای طبیعی که دارد، حائز اهمیتی ژئوپلتیک است.

این کشور نزدیک به هزار کیلومتر از سواحل اقیانوس هند را در اختیار دارد. اقیانوس هند به عنوان محلی مطرح می‌شود که کم و بیش چون یکی از مناطق حساس دنیاست، تکلیف قدرت اول هژمون جهانی را تعیین می‌کند؛ به همین خاطر است تنش‌ها در روابط چین و آمریکا در همین منطقه در حال شدت گرفتن است. در واقع، سه کشور پاکستان، افغانستان و ایران در جایگاهی قرار دارند که به نوعی در پشت پرده رقابت جدی بین جمهوری خلق چین و فدراسیون روسیه از یک طرف و ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا از طرف دیگر نقشی جدی بازی می‌کنند.

در دایره این رقابت هر کدام از این کشورها سعی می‌کنند در آن بلوک‌بندی قدرتی که به مرور در حال شکل گرفتن است، یک یا دو کشور از آن‌ها را به سمت خود جذب کنند. در همین راستا، فاصله انداختن بین پاکستان و غرب یکی از اهداف روس‌هاست اما اینکه تا چه اندازه بتوانند موفق شوند، بحث دیگری است. گمان می‌رود چینی‌ها در این زمینه امکانات بیشتری در اختیار دارند و شرایط مساعدتری نیز برایشان فراهم است.

مختصات نگاه پاکستان به روسیه هم از جهات امنیت ملی اهمیت می‌یابد. اسلام‌آباد در نظر دارد اگر زمانی شرایطی به وجود آمد که آمریکایی‌ها کاملاً در پشت هند قرار گرفته و به در حوزه امنیت ملی برای اسلام‌آباد ایجاد مشکل کردند و کار به جایی رسید که هند با حمایت کامل آمریکا توانست از لحاظ نظامی موازنه را به هم بزند، به همین صورت پاکستانی‌ها نیز بتوانند از امکانات روسیه به خصوص از تسلیحات نظامی آن‌ها در این راستا استفاده کنند. به نظر می‌رسد تا حد زیادی ارتباط با مسکو از این زاویه برای اسلام‌آباد اهمیت می‌یابد.

از سوی دیگر چینی‌ها هم مایل‌اند روس‌ها به جای آمریکایی‌ها بتوانند در پاکستان نفوذ پیدا کنند. درست است در پشت پرده رقابتی جدی بین پکن و مسکو در آسیای مرکزی و جنوبی برقرار است، اما رقابتی که با آمریکایی‌ها بر سر سردمداری قدرت جهانی دارند، این مسئله را تا حد زیادی پوشش می‌دهد. آن‌ها ترجیح می‌دهند کشوری مثل پاکستان در گردونه روابط با آمریکا به سمت روسیه متمایل شود تا آنکه تحت نفوذ ایالات متحده باقی بماند. به هر حال، معادلاتی حول محور رقابت در این منطقه بین چین، روسیه و آمریکا وجود دارد و از این زاویه، پکن و مسکو هم با هماهنگی بالاتری در قبال پاکستان عمل می‌کنند. البته می‌دانیم دستگاه امنیتی پاکستان موسوم به آی‌اس‌آی به دلیل سابقه نفوذ پیشین دولت‌های غربی در این منطقه، دارای گرایش‌های کاملاً غرب‌گرایانه است.

اما به هر حال، هر نوع توازنی که در مناسبات بین منابع جهانی قدرت برای پاکستان ایجاد شود، به سود چین و روسیه هم خواهد بود و پاکستان هم تلاش می‌کند در همین زاویه حرکت کند. موفقیت این امر البته به مؤلفه‌ها، عوامل و بسترهای مختلف و حتی متفاوتی بستگی دارد، مسائلی که بسته به شرایط منطقه، نظام جهانی بین‌المللی و شرایط اقتصادی و امنیتی داخلی ممکن است متغیر هم باشد، اما آنچه امروز دیده می‌شود، این است که مقامات اسلام آباد در حال پیگیری این امر هستند.