او یکی از برگزیدگان مروج کتاب در سال ۹۹ و مبدع برخی طرح‌های کتابخوانی برای ناشنوایان است. جوانبخت نخستین کسی است که در کتابخانه‌های عمومی شیراز و استان فارس بخشی به نام بخش ناشنوایان دایر کرده است. او که خدمت مهم ترویج کتاب برای ناشنوایان را به صورت حضوری انجام می‌داد، طی یک‌سال گذشته ایده‌هایش را در قالب تولید کلیپ‌هایی ویژه ناشنوایان از طریق فضای مجازی ادامه داده است. در این روزگار کرونایی ایده‌های ترویج کتاب و کتابخوانی او مورد توجه قرار گرفته است. گفت‌وگوی ما را با او بخوانید.
چطور ایده‌های ترغیب افراد به مطالعه به ذهنتان رسید و چرا ناشنوایان را انتخاب کردید؟
من دانش‌آموخته رشته کتابداری عمومی از دانشگاه هستم، چند سال پیش در اینترنت در حال جست‌وجو درباره نحوه ارائه خدمات کتابخانه‌های عمومی جهان به مردم بودم که به مقاله‌ای برخوردم درخصوص ارائه خدمات کتابخانه‌ای به ناشنوایان، وقتی بیشتر تحقیق کردم متوجه شدم شرایط مطالعه برای ناشنوایان متفاوت‌تر و سخت‌تر است، بنابراین تصمیم گرفتم ایده‌هایی برای ترویج کتاب ویژه این قشر طراحی کنم تا شرایط مطالعه برای آن‌ها را سریع‌تر و بهتر کنم.
در مورد ایده‌هایتان توضیح دهید.
پیش از کرونا برنامه‌های مختلفی از جمله بازدید از آرامگاه‌ها و اماکن تاریخی برای معرفی شخصیت‌های مختلف به صورت حضوری برای ناشنوایان علاقه‌مند به این حوزه برگزار می‌کردیم و وقتی اطلاعات لازم را در این جلسه‌ها بیان می‌کردم، یک نفر به عنوان مترجم زبان اشاره، این اطلاعات را دوباره برای آن‌ها بیان می‌کرد.
با شیوع کرونا نه تنها امکان برگزاری جلسه‌های حضوری و بازدیدها نبود، بلکه اوضاع سخت‌تر شد، زیرا وقتی مترجم ماسک می‌زد، ناشنوایان نمی‌توانستند بخش زیادی از صحبت‌های او را که با زبان اشاره بود متوجه شوند، از سوی دیگر وقتی می‌خواستیم فاصله اجتماعی را رعایت کنیم، افراد کم‌شنوا، امکان شنیدن صدا را نداشتند. این موضوع سبب شد توجه من به فضای مجازی و تولید کلیپ‌هایی با موضوع‌های مختلف جلب شود و تاکنون ۱۵ کلیپ در این زمینه تولید شده است. کلیپ‌ها در پنج مرحله تولید و به دست مخاطب می‌رسد، به عنوان مثال، مرحله نخست تولید محتواست، مرحله دوم ارسال برای مترجم زبان اشاره و در مرحله سوم تولید محتوا توسط مترجم زبان اشاره مناسب‌سازی و ساده‌سازی می‌شود، در مراحل بعدی کلیپ مورد نظر به گروه یا کانال‌هایی که تعداد زیادی از ناشنوایان در آن‌ها عضو هستند، ارسال می‌شود.
همه ایده‌ها و موضوع‌های شما با محوریت کتاب و کتابخوانی است؟
در چند بخش از جمله کتاب و کتابخوانی، قصه‌گویی، شعر و اطلاعات مرتبط با کرونا این کلیپ‌ها تولید می‌شوند، البته در کنار تولید این کلیپ‌ها، پست‌هایی شامل اطلاعات روز که نیاز ناشنوایان است، در کانال قرار می‌گیرد.
به جز تولید کلیپ و قرار دادن پست‌هایی در کانال، چه اقدام‌هایی در حوزه ترویج کتاب و کتابخوانی ویژه ناشنوایان انجام داده‌اید؟
یکی از اقدام‌های دیگر برگزاری کارگاه‌های مختلف ارتباط‌گیری برای مدیران، کارشناسان و کتابدارانی است که به نوعی با ناشنوایان مرتبط هستند.
فعالیت دیگری که به‌تازگی آن را شروع کرده‌ام ارتباط با شورای کتاب کودک است. به این شورا، تولید واژه‌نامه تصویری را پیشنهاد کردم، زیرا دایره لغات کودکان ناشنوا بسیار کم است، چون مطالعه ندارند یا خیلی کم کتاب می‌خوانند، بنابراین لازم است برای آن‌ها کتاب‌ها خوانش شود، سپس از طریق مترجم زبان اشاره مناسب‌سازی و ساده‌سازی شود تا کودکان ناشنوا هم مانند سایر کودکان بتوانند کتاب‌های بیشتری را مطالعه کنند.
در حقیقت اگر خدمات کتابخانه‌ای و کتابخوانی ما به سمتی برود که منجر به گسترش دایره واژگان مخاطب چه افراد ناشنوا و چه افراد شنوا شود، ما به هدف رسیده‌ایم. مثلاً یکی از طرح‌های ما «آموزش واژگان جدید از طریق نقاشی به کودکان ناشنوا» است که طی آن با پرهیز از روش‌های آموزشی قدیمی، کودکان و نوجوانان ناشنوا از طریق جذابیت‌های نقاشی و رنگ‌آمیزی با مفاهیم و واژگان جدید آشنا می‌شوند. به عنوان مثال برای معرفی طاووس، طرحی از این پرنده در اختیار کودک یا نوجوان ناشنوا قرار داده می‌شود تا آن را رنگ‌آمیزی کند و در حین رنگ‌آمیزی ویژگی‌های طاووس را به او آموزش می‌دهیم. این طرح در حال حاضر در یکی از کتابخانه‌های عمومی استان فارس در حال اجراست.
در مورد دو طرح «مشاغل» و «مشاعره» که ایده‌های شما بودند، توضیح دهید.
طرح دیگری که ارائه کردم طرح «مشاعره موضوعی برای بزرگسالان ناشنوا» است. کودکان ناشنوایی که بدون آموزش‌های ویژه رشد کرده‌اند و به سنین بزرگسالی رسیده‌اند، دایره واژگانی محدودی دارند که این موضوع موجب انزوای آن‌ها از جامعه می‌شود و چون نمی‌توان همان آموزش‌های کودکان مانند نقاشی را برای گسترش دایره واژگان آن‌ها به‌کار برد، طرح «مشاعره موضوعی برای بزرگسالان ناشنوا» را ارائه کردم.
طرح دیگر طرح «مشاغل» است. در جمع بزرگسالان ناشنوا یک موضوع مانند «مشاغل» درنظر گرفته می‌شود و از یک نفر می‌خواهیم که بر اساس یکی از حروف الفبا نام یک شغل را بگوید و نفر بعدی با حرف آخر این شغل، شغل دیگری را بگوید و این مشاعره مشاغل به همین صورت ادامه پیدا می‌کند. در حین این طرح نام مشاغل گفته شده روی وایت‌برد نوشته می‌شود تا ناشنوایان با شکل کلمه و نحوه نگارش این مشاغل ارتباط چشمی داشته باشند و با مشاغل جدید که تا به حال نشنیده‌اند بهتر آشنا شوند. همه این طرح‌ها در کتابخانه‌های استان در حال اجراست.
فکر می‌کنید مشکلات اصلی ناشنوایان در عرصه فرهنگ چیست؟
نبود یک مکان مستقل برای انجام فعالیت‌های فرهنگی ناشنوایان یکی از مهم‌ترین مشکلات آن‌هاست.
دومین مسئله اطلاع نداشتن مردم از مسائل و مشکلات مربوط به ناشنوایان مانند نحوه رفتار و صحبت کردن با این افراد است. برای اصلاح این موارد باید صداوسیما برای همه افراد جامعه فرهنگ‌سازی کند.
ناشنوایان بیشتر به چه کتاب‌هایی علاقه‌مند هستند؟
ناشنوایان به کتاب‌های پرتصویر با موضوع هنرهای تجسمی مثل منبت‌کاری، سفال‌گری و عکاسی چاپ شده، علاقه بیشتری دارند. البته موضوع‌های اجتماعی هم مورد توجه آن‌هاست و دوست دارند در کلاس‌های روان‌شناسی و مشاوره شرکت کنند.
با توجه به اینکه سال‌ها در کتابخانه‌ها مشغول هستید، بگویید چطور می‌توان مردم ایران را به کتاب و کتابخوانی علاقه‌مند کرد؟
اول باید علاقه‌مندی را در افراد ایجاد کرد مردم باید ابتدا تشنه اطلاعات شوند، این موضوع از طریق برگزاری برنامه‌های جذاب و تخصصی نقد و بررسی کتاب می‌تواند اجرایی شود اما به طور کلی باید برای اینکه مردم به سوی مطالعه کتاب بروند، برنامه‌ریزی دقیقی انجام شود.
نظر شما