به گزارش قدس آنلاین، وسعت خلیج فارس در حدود ۲۳۲۸۵۰ کیلومتر مربع و بعد از خلیج مکزیک و خلیج هادسون سومین خلیج بزرگ جهان محسوب می شود. این منطقه به دلیل موقعیت جغرافیایی و استراتژیکی ویژه خود، در گذشته و در حال حاضر، نقش بسیار مهمی در شکل گیری تمدن ها، جوامع، اقتصاد، سیاست و روابط بین المللی به خود اختصاص داده است.

با توجه به اهمیت استراتژیک خلیج فارس، در سال ۱۳۸۴ جمهوری اسلامی ایران برای پاسداری از میراث فرهنگی و معنوی «خلیج فارس» و رسمیت بخشیدن به آن، دهم اردیبهشت ماه را در تقویم رسمی کشور به نام روز ملی خلیج فارس نامگذاری کرده است.

نام خلیج فارس در منابع تاریخی

نام خلیج فارس از کهن ترین ادوار تاریخی تا دایرة المعارف های کنونی قرن ۲۱م با تغییر اندکی در رسم الخط های گوناگون ملل همچنان باقی مانده است. در دوره هخامنشیان خلیج فارس با نام «سینوس پرسیکوس» Sinus persicus   و «ماره پرسیکوم» mare persicum شهرت داشته است. این نام به تدریج به زبان های کهن و جدید وارد شد و ممالک و مسالک نویسان، مورخان و جغرافی دانان نیز از این دریا با نامهای «دریای پارس» «بحر فارس» و «خلیج فارس» یاد کرده اند.

از میان منابع موجود در کتابخانه تخصصی جغرافایی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی منابعی از دوران اسلامی موجود است که محتوای آن گواه بر این حقیقت است.

در آثار مورخان و جغرافی نویسان همانند ابن فقیه در کتاب مختصر کتاب البلدان از بحر فارس یا دریای پارس، ابن خردادبه در کتاب المسالک و الممالک، یاقوت حموی در معجم البلدان و اصطخری نیز در کتاب المسالک و الممالک از بحر فارس، ابن مسعود در مروج الذهب، معادن الجوهر و التنبیه و الاشراف نیز به دریای پارسی اشاره شده است.

مقدسی در کتاب احسن التقاسیم، ابن حوقل در صوره الارض، ابن مطهر در کتاب البدء و التاریخ و ابوریحان بیرونی در کتاب التفهیم نیز از دریای فارس یا دریای فارسی یاد کرده اند. از نویسندگان معاصر عرب از جمله جرجی زیدان و فیلیپ در کتابهای خود از نام خلیج فارس یاد کرده و نیز در فرهنگ المنجد که قاموس های معتبر عربی است نیز از خلیج فارس سخن گفته شده است.

مستنداتی از نسخه های خطی برنامه خلیج فارس

در کتابخانه آستان قدس رضوی منابع نفیس متعددی از جمله نسخه های خطی، اسناد و مطبوعات و آثار موزه ای مرتبط با خلیج فارس به زبان های مختلف وجود دارد.

در این منابع از دریای فارس، بحر فارس، بحر عجم، خلیج عجم و خلیج فارس نام برده شده است.

کتاب المسالک و الممالک اثر جغرافیدان نامدار ایرانی؛ ابواسحاق ابراهیم بن محمد اصطخری است که در قرن ۴ ق و به زبان عربی تألیف شده و از نخستین آثار جغرافیایی دانشمندان مسلمان به حساب می آید. این کتاب توضیحات کاملی از قلمروی اسلامی، از جمله سرزمین های مسلمان شمال آفریقا، سرزمین های عربی و نیز سرتاسر فلات ایران تا آسیای میانه را شامل می شود.

در این اثر ارزشمند دریاها، دریاچه ها، کوه ها، رودها، دشت ها و صحراها مورد بررسی قرار گرفته و فهرستی از شهرها، طوایف، اقوام و قبایل ساکن در مناطق مختلف به همراه شرحی از آداب و رسوم هرکدام آمده است.

این کتاب به زبان فارسی ترجمه شده است که یکی نسخه های خطی آن در مخزن کتـابهای خطی کتـابخانه آستـان قدس رضوی نگهداری می شود. این نسخه ترجمه فارسی المسالک و الممالک تألیف ابو اسحاق ابراهیم بن محمد فارس اصطخری، معروف به کرخی (۲۴۶ق) است که مترجم آن معلوم نیست، اما همان است که به کوشش ایرج افشار در ۱۳۴۰شمس  به چاپ رسیده است.

استناد به اسناد تاریخی

مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی، اسناد نفیس و قدیمی در خصوص خلیج فارس را در خود جای داده است.

یکی از این اسناد به عنوان انعقاد قراردادی در سال ۱۲۳۸ق، بین محمد زکی خان سردار فارس و سرحددار انگلیس در هندوستان پیرامون همکاری های متقابل جهت برقراری امنیت در بنادر و جزایر واقع در خلیج فارس و توافق بر سر حضور نیروهای انگلیسی در آن حدود اشاره دارد.

تمبرحامل نام خلیج فارس

از جمله آثار پستی حامل نام خلیج فارس که در گنجینه  تمبر، اسکناس و سکه موزه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می شود پاکت نامه‌هایی از دوره قاجار است که از انگلیس به ایران پست شده و بر روی آن نام خلیج فارس (Persian Gulf) ذکر شده است.

همچنین اقلام پستی در سازمان شرکت پست جمهوری اسلامی ایران به مناسبت پاسداشت «روز ملی خلیج فارس» موجود است.

یکی از این تمبرها که در ۱۷ خرداد ماه سال ۱۳۸۵ منتشر شد، یک بلوک یادگاری (۴ قطعه) از تمبر نقشه های قدیمی آبراه خلیج فارس است که در شمارگان ۴۵۰، ۰۰۰ قطعه چاپ و منتشر شد.

در بین سال های ۸۶ و ۸۷، ۱۳ قطعه تمبر در شمارگان چندین میلیون قطعه در ارقام مختلف منتشر شده که آبراه خلیج فارس در آن به تصویر کشیده شده است.

شرکت‌های خصوصی و دولتی کشور نیز در راستای ارج نهادن به این آبراه بزرگ و حیاتی به مناسبت این روز تمبرهایی منتشر کرده اند که از آن جمله می توان به شرکت‌هایی از قبیل فولاد مبارکه اصفهان اشاره داشت که تمبرهای خصوصی را با نقشه خلیج فارس در شمارگان پنج میلیون قطعه برای استفاده در نامه نگاری‌های اداری چاپ و منتشر کرد.

منبع: آستان نیوز

انتهای پیام/