به بهانه نزدیک شدن به شب‌های قدر و شب نزول قرآن، در گفت‌‎وگویی مبسوط با اصغر طهماسبی بلداجی، دکترای علوم قرآن و حدیث؛ اوصاف قرآن کریم را در کلام قرآن ناطق مورد بررسی قرار دادیم.

دکتر طهماسبی بلداچی با بیان اینکه امام علی(ع) قرآن را به عنوان بهترین گفتار معرفی کرده است، می‌گوید: باید این گفتار نیک را فرا گرفت همچنان که در خطبه 110 نهج‌البلاغه فرموده قرآن را بیاموزید که بهترین گفتار است. امام علی(ع) به اهمیت فراگیری قرآن به عنوان بهترین گفتار تأکید می‌کند زیرا قرآن کریم گذشته از هدایت فردی و اجتماعی و تنظیم امور جامعه، غذای روح و جان مؤمن است. طراوت و ظرافت ظاهر و باطنی قرآن همواره پاسخ‌گوی نیازهای مادی و روحی جوامع بشری است. اهمیت یادگیری قرآن کریم از آن جهت است که بهترین گفتار بوده و بر تمامی سخنان دیگر برتری قابل توجهی دارد و نمی‌توان هیچ گفتاری را با آن مقایسه کرد بنابراین بر هر فرد لازم است قبل از هر چیز این بهترین سخن را فرا گیرد و مفاهیم آن را در زندگی خود بکار گیرد.

او اضافه هی‌کند: یکی دیگر اوصاف قرآن کریم که در خطبه 110 نهج البلاغه امام علی(ع) به آن اشاره فرموده است شفای دل‌هاست. امام علی(ع) می‌فرماید:از نور قرآن طلب شفا و رحمت کنید. انسان و جوامع بشری همواره مبتلا به انواع مرض‌های ظاهری، باطنی، روحی و جسمی بوده و می شوند و هیچ مرجع مورد اطمینانی جهت شفا و بهبودی این امراض جز قرآن نیست زیرا ممکن است افرادی با پاره‌ای از علوم بشری ادعای معالجه این امراض را داشته باشند اما اگر دقت شود یا در ادعای صادق نیستند و یا اگر صادق باشند منبع گفته‌های آنان قرآن نیست. شفای صدور و یا شفای ما فی الصدور، کنایه است از زایل شدن صفات روحی ناپاک که بدبختی را به سوی آدمی جلب می‌کند و زندگی آمیخته به خوشبختی او را ناقص و از خیر دنیا و آخرت محروم می‌کند. امام علی(ع) که به حق طبیبی آگاه و متخصص برای بیماری‌های روحی است به انسان‌های بیمار دل توصیه می‌کند تا پیام شفابخش قرآن کریم را به خوبی بشنود و رهنمودهایش را به نیکی پذیرا شوند تا در سایه عمل به معارف قرآن کریم روح و روان آنان از کفر و الحاد و شرک و نفاق، کبر و ریا، بخل و حسد،کینه و عداوت و... منزه و پاک شده و بهبود یابد.

این پژوهشگر علوم قرآنی اظهار می‌کند: قرآن کریم کتابی جامع و کامل است. خداوند در آیه 89 سوره نحل می‌فرماید قرآن در بردارنده هر چیزی است که انسان برای رسیدن به کمال و سعادت به آن نیاز دارد. امام علی(ع) به عنوان قرآن ناطق در خطبه اول نهج‌البلاغه می‌فرماید: اکنون کتاب پروردگارتان در اختیار شما قرار دارد، حلال و حرام، واجب و مستحب و... در جایی دیگر قرآن کریم را جامع اخبار گذشتگان و آیندگان می‌داند و می‌فرماید: در قرآن اخبار گذشتگان و آیندگان و احکام مورد نیاز زندگی‌تان وجود دارد.

دکتر طهماسبی بیان می‌کند: در رویکرد جامع به ویژگی‌های قرآن کریم می‌توان به جهانی بودن قرآن اشاره کرد. یکی از ویژگی‌های قرآن این است که مخصوص به قوم یا گروه خاصی نیست بلکه مخصوص همه جهانیان تا قیامت است. این مطلب از آیات قرآن قابل برداشت است که خداوند، قرآن کریم را نوری هدایت کننده و جاویدان برای تمامی انسان ها در تمامی عصرها قرار داده است. امام علی(ع) در خطبه 198 نهج البلاغه به این امر توجه خاصی داشته و قرآن را به عنوان نوری جاویدان و چراغی هدایت کننده معرفی می‌کند. قرآن کریم در کلام امام علی (ع) نور هدایتی است که هیچ وقت خاموشی آن را فرا نمی‌گیرد.

او یادآور می‌شود: قرآن کتابی صامت اما ناطق است. امام علی(ع) در خطبه‌ای دیگر در توصیف کتاب خدا، معارف و دستورات آن را بازدارنده و هدایتگر بیان می‌کند و این آخرین کتاب آسمانی را سخنگویی بی‌بدیل و آگاه ولی آرام و صامت معرفی کرده و می فرماید: قرآن فرمان دهنده و بازدارنده خاموش است و گوینده، حجت خداست بر آفریدگارانش که بدان پیمان گرفته است از ایشان و همگان را نهاده است در گرو آن. نور هدایت خود را با قرآن تمام گرداند و دین خود را بدان کمال رساند و جان پیامبر خویش را هنگامی می‌ستاند که از رساندن احکامی که موجب رستگاری آفریدگان است، فارغ ماند. قرآن کلام صامت است و ناطق بودن آن در اهل بیت(ع) است. به این معنا که وجود مبارک هر یک از ائمه معصومین(ع) خود یک قرآن ناطق می باشند که بر اساس آن حکم می‌کنند و قرآن به معنای ناطق در ائمه معصومین(ع) متصور است. از قرآن صامت می‌توان با استفاده از قرآن ناطق یعنی ائمه معصومین(ع) بهره گرفت و دریچه‌های حکمت و معرفت را به سوی خود گشود زیرا که مفسر واقعی قرآن اهل بیت(ع) هستند و با استناد به سخنان گهربار این بزرگواران می توان از معارف قرآن بهره برد.

این استاد دانشگاه تاکید می‌کند: قرآن کریم بهار دل‌ها است. امام علی(ع) در دنباله این که قرآن را بهترین گفتار معرفی می‌کند و بر فراگیری آن تأکید می‌کند در خطبه 110 نهج‌البلاغه می‌فرماید آن را نیک بفهمید که بهار دل هاست. وجه مشابهت قرآن و بهار این است که قرآن در بردارنده تمامی علوم شریف و مفید و تمامی اسرار شگفت‌انگیزی است که دل‌ها را جلا می‌دهد، همان گونه که بهار زمانی است که هر گل دل انگیز شکوفا می‌شود و موجب روشنایی چشم و خوشحالی می شود. زمانی قرآن باعث شکوفایی و جلای دل می‌شود که در آن تفقه کرد به همین علت امام علی(ع) می‌فرماید در قرآن تفقه کنید زیرا قرآن بهار دلهاست یعنی علم و معرفتی که نصیب فقیه و عالم در قرآن می شود، دل او را با میوه های شیرین معانی و سبزه زارهای بیانی طراوت بهاران می بخشد.

دکتر طهماسبی یادآور می‌شود: در خطبه 198 نهج‌البلاغه امام علی(ع) به توصیف قرآن پرداخته و ویژگی‌های قرآن را بر می‌شمرد و به بیان این ویژگی‌ها می پردازد. بحرانی در شرح این خطبه به 42 ویژگی از ویژگی های قرآن اشاره کرده و آن ها را اینگونه بیان می‌کند. قرآن نوری است که چراغ هایش خاموش نمی شود و چراغی است که درخشندگی آن زوال نمی پذیرد. قرآن دریایی است که دسترسی به ژرفای آن ممکن نیست و راهی است که رهرواش گمراه نمی شود. قرآن شعله‌ای است که نورش به تاریکی نمی‌گراید. جدا کننده حق از باطل است و بنیادی است که پایه‌هایش فرو نمی‌ریزد. قرآن داروی شفا بخش که پیامد ندارد و مایه عزتی است که یاوران و دوستانش هرگز شکست نمی‌پذیرد. قرآن حقی است که طرفدارانش تنها نمی‌مانند. معدن جوشان ایمان و سرچشمه جوشان علم و معرفت است. قرآن بوستان و آبگیر عدالت و شاکله اسلام است. قرآن سرزمین پهناور حق است یعنی انسان حق طلب و حق مدار تنها در این سرزمین به حق دست می‌یابد. دریایی پایان ناپذیر و چشمه ساری است که هیچ نخشکد.

این پژوهشگر علوم قرآنی به دیگر اوصاف و ویژگی‌های قرآن کریم در کلام امیرالمؤمنین(ع) پرداخته و تشریح می‌کند: قرآن آبشخوری است که هر چه بهرمندان زیاد باشند از آن نکاهند و منزلگاهی در طریق سیر به حق است. قرآن نشانه‌هایی برای رهروان راه طریقت است که هیچ گاه خاموش نمی‌شود و راهی است همراه با حفاظه‌ایی که مانع سقوط است. قرآن آب گوارایی برای سیراب شدن تشنگان معرفت و آگاهی است و فصل بهارانی برای خرم و شاد شدن دل‌های ژرف اندیشان است. قرآن راهی روشن برای عبور صالحان، داروی تمامی دردهای روحی و جسمی و نوری به دور از هر گونه تاریکی است. قرآن ریسمان محکمی است که برای چنگ زننده اطمینان آور است. دزی است که بلندایش تسخیر ناپذیر است و عامل سربلندی و عزت کسانی است که خویشتن را به آن بسپارند و آن را ولی برگزینند.

او ادامه می‌دهد: قرآن عامل امنیت برای کسانی است که در آن سرا وارد شوند و عامل هدایت برای کسانی که آن را الگو قرار دهند است. قرآن برای کسانی است که با منطق آن سخن گویند، عذر موجه است و برهان و استدلال قوی برای کسانی است که بدان تمسک جویند. قرآن شاهد است برای کسانی که به آن مخاصمه کنند و عامل پیروزی برای کسانی است که به آن استدلال می کنند. قرآن کسی را که آن را یاد بگیرد و بدان عمل کند به سر منزل مقصود می‌رساند.  قرآن وسیله سریع جهت رسیدن به هدف و برای کسانی که بخواهند در آن تفکر و تدبر کنند راهنما است. قرآن سپری محافظ برای کسانی است که به آن پناه برند و علمی فراوان برای دانش اندوزان است. قرآن برای روایت گران کلامی نو و برای داوران و قاضیان حکیمی بر حق است.

دکتر طهماسبی بلداجی در پایان خاطرنشان می‌کند: بدون شک برای کسی که بخواهد قرآن را بشناسد و بداند که قرآن چگونه کتابی است سخنان گهربار قرآن ناطق امیرالمؤمنین امام علی(ع) تام و کامل خواهد بود. زیرا با تمامی ظرافت به معرفی این آخرین معجزه جاویدان پرداخته که برای تشنگان قرآن چشمه‌ای ناتمام است. امام علی(ع) در این خطبه حق مطلب را درباره قرآن ادا  نموده و جای هیچ نکته‌ای را باقی نگذاشته است  به طوری که هر طیف و گروهی که با قرآن سرو کار داشته باشند معارفی در حیطه آنها قرار داده شده است. شناساندن قرآن به این سبک فقط مخصوص ائمه اطهار(ع) است که امام علی (ع) در صدر جانشینان بر حق پیامبر اکرم(ص) به این امر به نحو کامل و تام پرداخته است.