این روزها اظهارات و تعارفات دیپلماتیک مثبت میان مقامات تهران و ریاض در حالی رد و بدل می شود که برخی محافل کارشناسی معتقدند اتفاقات موجود از آب شدن یخ روابط میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی پس از یک سردی چهار پنج ساله حکایت دارد. ایران و پادشاهی سعودی، پس از یک سلسله رویدادهای تنش‌زا، سرانجام از ژانویه ۲۰۱۶ و پس از واقعه حمله به سفارت عربستان در تهران تعاملات دیپلماتیک خود را به‌طور کامل قطع کردند، حال شرایط جدید از تغییر در این رویه حکایت دارد. اکنون این پرسش مطرح می شود که آیا فضا برای بهبود روابط میان دو رقیب منطقه ای فراهم است؟

پیش از هر چیز باید توجه داشت که روابط دو کشور در یک دهه اخیر و تحت تأثیر برخی اقدام‌های بی پروای آل‌سعود به سمت تنش رفته است. این مواجهه به‌ویژه پس از مداخله نظامی ریاض علیه مردم بی دفاع یمن و کشتار بی‌گناهان، به‌شدت افزایش یافت. ولی اکنون سه عامل را در تغییر احتمالی رویکرد سعودی در مقابل ایران می توانیم مؤثر بدانیم؛ نخست موفقیت چشمگیر انصارالله در مقابله با ائتلاف ریاض که باوجود میل محمد بن سلمان جنگی که آن‌ها تصور می کردند در دو سه هفته پایان خواهد یافت را اکنون به باتلاقی برای متجاوزان تبدیل کرده است. دوم شکست سعودی در پرونده های منطقه از سوریه و عراق گرفته تا لبنان در حوزه مدیترانه است. عربستان باوجود خوش‌بینی‌هایی که بین سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۴ در تقابل جویی با جمهوری اسلامی متصور بود، اکنون خود را بازنده رقابت می بیند و تنها راه ممکن برای نجات از این مخمصه هم نزدیکی به تهران است. عامل سوم هم شکست ترامپ در انتخابات آمریکا بود که موجب شد موقعیت سعودی در منطقه به‌شدت متزلزل شود. البته در کنار این مسئله نزدیکی به رژیم صهیونیستی نیز افکار عمومی منطقه را به‌شدت از ریاض رویگردان کرده است.

در هر حال تحت تأثیر سه عامل ذکر شده به نظر می رسد حاکمیت سعودی به این درک رسیده که باید در نوع رابطه با جمهوری اسلامی تغییراتی ایجاد کند. اما اقدام‌های بن سلمان تاکنون صرفاً یک تغییر لهجه بوده و این در حالی است که برای بهبود حقیقی روابط تغییر جبهه اقدام‌های خصمانه هم ضروری است. ادبیات ملایم البته در نوع خود مهم است و یک باب برای نزدیکی است. سعودی پیشتر ایران را عامل همه بدبختی های خود معرفی می کرد و مدعی بود برای بهبود شرایط منطقه باید سر افعی (منظور ایران) را قطع کرد! یا آن‌ها در رویکرد تهاجمی، مدعی بودند می خواهند جنگ را به داخل ایران بکشانند! اما حال می گویند ایران همسایه ماست و ما می خواهیم با او رابطه بهتر داشته باشیم. با این وجود تغییر عملی رفتار سعودی هم برای جمهوری اسلامی بسیار مهم است. به‌ویژه اینکه عربستان در یک دهه اخیر با اقدام‌های گستاخانه منطقه ای، حمایت از سازمان منفور منافقین و همچنین حمایت علنی مالی، سازمانی و لجستیکی از گروهک های تروریستی و حتی درخواست از آمریکا برای حمله به ایران شمشیر را برای ما از رو بسته بود. اگر سعودی‌ها این مسیر را در بعد رفتار و عمل تغییر دهند، قطعاً ما از ندای عقلانیت آن‌ها استقبال می کنیم.

در نهایت اینکه امروز در باره صداقت سعودی تردید های جدی وجود دارد. به نظر می رسد ریاض تحت تأثیر همان سه عامل مذکور ناچار به چرخش به سمت ایران شده است. اما بهبود روابط میان دو طرف در حالت حداقلی نیازمند پیش زمینه هایی است. بدون شک پایان دادن به دخالت نظامی در یمن و توقف کشتار مردم این کشور، می تواند نشانه اولیه خوبی از پشیمانی سعودی ها از ادامه سیاست های اشتباه گذشته در منطقه باشد. در صورت رفع چنین اشتباهاتی درِ گفت و گو میان دو کشور باز خواهد بود و جمهوری اسلامی هم از آن استقبال خواهد کرد.