از آنجایی که در حال حاضر بخش وسیعی از ترانزیت کالاها به عراق از طریق بنادر خرمشهر و آبادان صورت می‌گیرد، شروع فعالیت بندر فاو به نوعی حجم تبادلات بین ایران و عراق را تنزل خواهد داد، اما جدا از پروژه  بندر فاو که بر حجم تجارت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران سایه انداخته و موجب تضعیف آن خواهد بود، مسئولان عراقی بیش از یک دهه است از اجرای طرح اتصال شبکه ریلی ایران و عراق با برقراری قطعه شلمچه - بصره خودداری می‌کنند. ضروری است مسئولان ایرانی به فکر تقویت نقش‌آفرینی تجاری خود از روش‌های دیگری باشند، به همین دلیل تسریع در اجرای طرح راه‌آهن ایران و عراق از این منظر اهمیت دارد. با این حال، مانع‌تراشی‌ها موجب تأخیر در احیای راه ابریشم و دستیابی ایران به اهداف تجارت منطقه‌ای شده است.

برخی مسئولان عراقی به دلیل مغایر دانستن آغاز اجرای طرح اتصال راه‌آهن شلمچه – بصره با پیگیری منافع اقتصادی‌شان در بندر فاو، به مخالفت با آن می‌پردازند و موجب بلاتکلیفی این پروژه شده‌اند. با وجود اینکه قرار بود عملیات اجرای این شبکه ریلی در نیمه اول سال ۹۸ آغاز شود اما تاکنون موانع عملیاتی شدن از سوی عراقی‌ها برطرف نشده است. از سوی دیگر فشارهای آمریکا بر دولت عراق با هدف عدم‌تحقق اقدام‌های ایران در احیای راه ابریشم نیز، عامل دیگری در به نتیجه نرسیدن پروژه راه‌آهن شلمچه - بصره بوده است. به موازات فشارهای بیرونی، برخی لابی‌های درون پارلمانی و دولتی عراق مبنی بر تمایل و ترجیح این کشور بر اتصال ریلی از مرز خسروی و بغداد نیز مزید بر علت شده است.

با وجود این، به نظر می‌رسد تلاش‌های مقام‌های ایرانی در راستای تسریع طرف عراقی  برای کلید زدن پروژه راه‌آهن شلمچه – بصره در روزهای اخیر نتیجه داده و موجب بروز برخی تحرکات از سوی دولت عراق شده است. شاید طرح این موضوع چندان دور از واقعیت نباشد که تغییر در تحولات بین‌المللی و در جریان بودن مذاکرات ایران با طرف‌های غربی نیز بر تصمیم اخیر دولت عراق تأثیر گذاشته است. معاون وزیر راه و شهرسازی اواخر هفته گذشته از تصویب طرح احداث راه‌آهن شلمچه - بصره در هیئت دولت عراق‌ خبر داد و گفت: «مراحل قرارداد سرمایه‌گذاری و تفاهم‌نامه در این حوزه با سرمایه‌گذار مبادله شده است و در مراحل آخر برای امضا در وزارت راه و شهرسازی قرار دارد، ما زمین را در شلمچه تحویل سرمایه‌گذار داده‌ایم و سرمایه‌گذار آماده عملیات اجرایی و وارد شدن به خاک عراق برای اجرای این خط آهن است».

وی افزود: «در این مسیر ریلی ۳۲ کیلومتر خط ساخته می‌شود، ضمن اینکه پل بزرگ بازشونده روی رودخانه مرزی هم توسط متخصصان ایرانی طراحی و ساخته می‌شود.  با تکمیل خط‌ آهن شلمچه - بصره‌ ما یک کریدور ترانزیتی ریلی شرقی - غربی خواهیم داشت که از کشور جمهوری اسلامی ایران عبور می‌کند و تا کرانه‌های دریای مدیترانه می‌رود، یعنی پس از عبور از عراق به سوریه و بندر لاذقیه می‌رسد که می‌تواند مزایای زیادی برای کشور ایجاد کند».