در فرهنگ دهخدا تسعیر، نرخ نهادن و قیمت‌گذاری معنا شده است ما در این مطلب می‌خواهیم با مفهوم تسعیر ارز در اقتصاد بیشتر آشنا شویم. یک واحد تجاری در داد و ستد خود با کشورهای دیگر ممکن است معاملاتی را با ارز انجام دهد. این شرکت‌ها که اغلب در کار صادرات و واردات هستند برای معامله کالاها از یک ارز خاص مثل دلار استفاده می‌کنند؛ به چنین معاملاتی که در آن‌ها به‌ جای ریال از ارز استفاده شود معاملات ارزی می‌گویند.

از آنجایی که در کشور ما عملیات مالی شرکت‌ها به ریال ثبت می‌شود، پس حسابدار شرکت باید تمام معاملات ارزی را به ریال تبدیل کند. این تبدیل واحد پولی (از یک ارز مثل دلار به ریال) را تسعیر ارز می‌گوییم. حسابدار با تسعیر ارز بررسی می‌کند که تغییرات نرخ ارز چه تأثیری بر حساب‌های مالی آن‌ها گذاشته و آیا برای شرکت سودآور بوده یا ضرر و زیان به همراه داشته است.

تبدیل دو واحد پولی به یکدیگر را تسعیر ارز می‌گویند و حتماً می‌دانید در هر جایی به خصوص کشور ما به دلیل نوسان‌های نرخ ارز و تورم تعیین نرخ لحظه‌ای ارز دشواری‌های خاص خود را دارد و برای یک حسابدار بسیار سخت است که هر روز این کار را انجام دهد، پس این کار را معمولاً به صورت تقریبی در بازه‌های زمانی مختلف مثل یک هفته یا یک ماه انجام می‌دهند و از میانگین نرخ ارز در این مدت به عنوان نرخ تقریبی استفاده می‌شود.

فرض کنید یک شرکت صادراتی ایرانی با شرکتی خارجی وارد معامله می‌شود. اگر پرداخت مدتی پس از معامله صورت گیرد، نرخ ارز در زمان انجام معامله و زمان پرداخت تفاوت خواهد داشت. مثلاً شرکت ایرانی کالایی را با قیمت هزار دلار به یک شرکت خارجی می‌فروشد و در زمان امضای قرارداد نیز نرخ دلار ۴ هزار تومان بوده است. پس معامله در صورت مالی حسابداری شرکت به صورت زیر ثبت می‌شود: ۴ میلیون تومان = ۴۰۰۰ تومان × ۱۰۰۰ دلار.

حال پس از مدتی و در زمانی که شرکت خارجی پول کالا را به شرکت ایرانی پرداخت می‌کند قیمت دلار در کشور ما افزایش یافته و به ۱۲ هزار تومان رسیده است. در این صورت شرکت ایرانی غیر از اینکه بابت هر کالا ۴ میلیون دریافت کرده است، به ازای هر کالا از محل افزایش نرخ ارز نیز ۸ میلیون تومان سود می‌کند، به عبارت علمی‌تر در اینجا شرکت از محل تسعیر ارز ۸میلیون تومان سود کرده است. ممکن بود همین شرکت با کاهش نرخ دلار در زمان پرداخت نسبت به زمان معامله از محل تسعیر ارز ضرر می‌کرد. می‌دانید که وقتی گفته می‌شود مثلاً دولت از محل تسعیر ارزی توانسته بخشی از کسری بودجه خود را جبران کند چه اتفاقی افتاده است.

خوب است بدانید اقتصاددان‌ها منابع مالی ایجاد شده ناشی از تسعیر ارز توسط دولت را موجب افزایش نقدینگی و به تبع آن بروز تورم در جامعه می‌دانند.