کرونا علاوه بر دغدغه احتمال ابتلای مددجویان و کارکنان، هزینه‌های این مراکز به‌ویژه هزینه‌های بهداشتی و هزینه تمام‌شده نگهداری از این مددجویان را افزایش داد.

مهندس مصطفی سراج، مدیرکل دفتر امور مراکز توانبخشی و مراقبتی سازمان بهزیستی کشور در گفت‌وگو با ما ضمن اشاره به برخی از چالش‌های پیش روی این مراکز به چگونگی حل این مشکلات اشاره می‌کند.

چند مرکز بهزیستی در کشور عهده‌دار خدمات مراقبتی و نگهداری از معلولان و سالمندان هستند و هزینه نگهداری هر مددجو در مراکز نگهداری چقدر است؟

بیش از ۹۰۰ مرکز زیرپوشش بهزیستی مشغول ارائه خدمات مراقبتی و نگهداری از افراد دارای اختلالات روانی، معلولان و سالمندان هستند.

اگر آنچه را ما به عنوان هزینه‌های تمام شده و هزینه‌های پرسنلی برآورد کرده‌ایم در نظر بگیریم هزینه مراقبت از فردی که در یک مرکز شبانه‌روزی نگهداری می‌شود ماهیانه ۳میلیون و ۵۰۰ هزارتومان است. اما یارانه‌ای که بهزیستی به این مراکز پرداخت می‌کند، ماهی یک میلیون و ۱۱۰ هزارتومان برای مراکز درجه یک، یک میلیون و ۱۰ هزارتومان برای مراکز درجه دو و یک میلیون و ۵۶۰ هزارتومان برای خانه‌هاست. با توجه به اینکه خانه‌ها با ظرفیت حداکثر ۱۰ نفر خدمات مراقبتی و نگهداری از سالمندان را ارائه می‌دهند و تلاش شده تا حدامکان ساختاری شبیه خانه‌ها را داشته باشند ظرفیت پذیرش آن‌ها محدود و هزینه‌هایشان بیشتر از مراکز است.

چه مقدار از هزینه‌های این مراکز توسط خانواده‌ها و چقدر توسط کمک‌های مردمی و افراد نیکوکار و چقدر از محل یارانه دولت به سازمان بهزیستی تأمین می‌شود؟

علاوه بر یارانه‌ای که از محل بودجه دولتی و از طریق سازمان بهزیستی به مراکز مراقبتی و نگهداری از سالمندان و افراد دارای معلولیت و یا بیماران مبتلا به اختلالات روانی پرداخت می‌شود بخشی از هزینه‌ها با مشارکت خانواده‌ها تأمین می‌شود که این مبلغ در مراکز درجه یک حدود ۷۱۰هزارتومان و مراکز درجه دو ۶۶۵ هزارتومان است. البته بیشتر خانواده‌ها نمی‌توانند این هزینه را پرداخت کنند به طوری که بیش از یک سوم افرادی که در این ۹۰۰ مرکز شبانه‌روزی نگهداری می‌شوند، سرپرست و یا سرپرست مؤثر ندارند و به عبارت دیگر سرپرست آن‌ها توانایی پرداخت سهم خانواده را ندارد. عملاً یک سوم خانواده‌ها سهم مشارکت خانواده را ندارند و دو سوم باقیمانده نیز به دلیل شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه نمی‌توانند آن را به‌طور کامل بپردازند و در واقع مراکز محدودی هستند که سهم خانواده را به طور کامل دریافت می‌کنند. این درحالی است که به دلیل بحران کرونا هزینه‌های بهداشتی مثل گان، ماسک، دستکش و مواد ضدعفونی‌کننده نیز به هزینه‌های تمام شده قبلی اضافه شده و مشکلات اقتصادی این مراکز افزایش یافته است.

مشارکت مردم و نیکوکاران در قالب تأسیس مراکز خیریه‌ای است که یکی از اقدامات آن‌ها تأسیس مراکز نگهداری از افراد دارای اختلالات روانی، معلولان و سالمندان است و مراکزی که متولی آن‌ها افراد و شخصیت‌های حقیقی هستند جلب مشارکت مردم و خیران را ندارند. البته مؤسسه‌های خیریه‌ نیز چند نوع هستند که برخی از شخصیت‌های حقوقی به صورت مؤسسه‌های حقوقی غیرانتفاعی در این حوزه فعالیت دارند و درواقع نوع مجوزی که مؤسسه‌های نگهداری از سالمندان و معلولان دریافت می‌کنند بسیار متنوع است.

مشارکت‌های مردمی این مراکز محدود و بیشتر به صورت غیر نقدی است. با این حال با توجه به اینکه بیش از ۷۰ درصد هزینه‌های این مراکز مربوط به هزینه‌های پرسنلی است کمک‌های غیرنقدی تأثیر مستقیم در کاهش هزینه‌های این مراکز ندارد. به عنوان نمونه مرکزی که از ۱۰۰ نفر سالمند مراقبت می‌کند باید دارای سه شیفت پرسنل باشد و برخی سالمندان شرایط خاص دارند و نیازمند مراقبت‌های تخصصی هستند و هزینه نگهداری آن‌ها بالاست. به همین دلیل سازمان بهزیستی تأکید دارد هزینه‌های نگهداری از این قبیل افراد در مراکز شبانه‌روزی باید واقعی باشد و طبق شرایط افراد برای آن‌ها یارانه پرداخت شود.

برای حل مشکلات اقتصادی که به آن اشاره کردید چه اقدامی کرده‌اید؟

ابتدای سال گذشته با شیوع ویروس کرونا در کشور، سازمان بهزیستی یک برنامه عملیاتی با محوریت سه بخش شامل تغییر ساختار فیزیکی مراکز و متناسب‌سازی با شرایط شیوع کرونا، سازماندهی نیروی انسانی برای مواجهه با ابتلای کارکنان، انتخاب جایگزین در صورت ابتلای آن‌ها و همچنین تهیه تجهیزات و امکانات بهداشتی برای تقویت خدمات مراقبتی از مددجویان مبتلا به کرونا به مراکز ابلاغ کرد که این موضوع هم هزینه‌هایی را به مراکز تحمیل کرد.

بنابراین مشکلات ناشی از تحریم‌ها از یک سو و شیوع ویروس کرونا از سوی دیگر موجب افزایش هزینه‌ها در همه کشور شده است که مراکز زیرپوشش سازمان بهزیستی نیز از این مشکلات مستثنا نیستند و این افزایش هزینه‌ها بر مراکز شبانه‌روزی نگهداری از معلولان و سالمندان فشار دوچندان داشته است. به طوری که طبق برآورد هزینه‌ای که در اردیبهشت و خرداد سال گذشته از این مراکز داشته‌ایم، مشخص شد شیوع ویروس کرونا موجب افزایش چند برابری هزینه‌های این مراکز شده است، چون وقتی یک فرد سالمند به کرونا مبتلا می‌شود باید به صورت جداگانه در یک اتاق نگهداری شود، همچنین افراد جدیدی که در این مراکز پذیرش می‌شوند نیز باید به مدت دو هفته قرنطینه و در اتاق جداگانه نگهداری شوند، ضمن آنکه اگر بخش آلوده و تعداد افراد مبتلا افزایش یابد، به همان نسبت هزینه‌های مراقبتی و نگهداری از مددجویان این مراکز نیز افزایش می‌یابد.

البته سال گذشته سازمان بهزیستی در چند مرحله کمک‌های بلاعوض به این مراکز داشته است به طوری که در یک مرحله به ازای هر پرسنل ۵۰۰ هزارتومان و در دو مرحله نیز به ازای هر مددجو ۵۰۰ هزارتومان به مراکز پرداخت شده است، پرداخت تسهیلات بانکی و همچنین ارائه لوازم و کمک‌های بهداشتی طی چند مرحله به این مراکز بخشی از دیگر اقدامات بهزیستی بوده است.

عمده‌ترین مشکلاتی که این روزها کارکنان این مراکز برای خدمت به معلولان و سالمندان با آن مواجه‌اند چیست؟

معمولاً خانواده‌ها افرادی را به مراکز شبانه‌روزی می‌سپارند که شرایط خاص و ویژه دارند، امکان مراقبت از آن‌ها در منزل میسر نیست، بیشترشان سیستم ایمنی ضعیفی دارند و به مراقبت‌های ویژه و برخی مواقع مراقبت‌های درمانی نیاز دارند، بنابراین وظیفه کارکنان این مراکز در مقایسه با سایر خدمات دشوارتر است. باوجود دشواری کار این مراکز، درآمد آن‌ها قابل قبول نیست و عمده مشکلات کارکنان آن‌ها مشکلات اقتصادی است.

با شیوع ویروس کرونا برخی از مراکز قرنطینه شدند و تردد کارکنان محدود شد، آن‌ها چندین هفته از خانه و خانواده خود دور بودند و شرایط کاری آن‌ها سخت‌تر از شرایط عادی شد. موضوع دوم که همچنان ادامه دارد، ابتلای برخی از پرسنل به کروناست که فرد مبتلا باید دو تا سه هفته در خانه قرنطینه شود و این مسئله فشار کار سایر افراد را افزایش می‌دهد و با توجه به اینکه پایان کرونا مشخص نیست، ضرورت دارد دولت برای ایجاد انگیزه این کارکنان تمهیداتی بیندیشد، چرا که با طولانی شدن این بحران، مشکلات اقتصادی مراکز و فرسایش پرسنل آن‌ها افزایش می‌یابد و باید حمایت‌های مالی از این مراکز افزایش یابد.

یکی دیگر از مهم‌ترین مشکلات این مراکز واکسیناسیون کارکنان و مددجویان است. درحالی که این مراکز در مرحله نخست واکسیناسیون تعریف شده بودند و واکسیناسیون آن‌ها باید همزمان با سایر پرسنل درمانی انجام می‌شد، تاکنون ۴۰ درصد افراد مقیم و پرسنل این مراکز واکسن دریافت کردند. امیدوارم سرعت تزریق واکسیناسیون این مراکز از سوی دانشگاه‌های علوم پزشکی استان‌ها افزایش پیدا کند تا احتمال ابتلا و فوت ناشی از آن کمتر شود.