این اثر نفیس در قالب یک پروژه ارزشمند با مدیریت عالی مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک و حمایت بنیاد فارس‌شناسی و مرکز سعدی‌شناسی به شیوه چاپ عکسی (فاکسیمیله) با کیفیتی بسیار بالا بازنشر شد تا اهل ادب و پژوهش بدون دغدغه به چنین نسخه‌ای دسترسی داشته باشند.هنرمندان و متخصصانی همچون مجید فداییان، مانی نورایی، بهرنگ موحد و شهاب متین رضا در کنار کارشناسان توانمند کتابخانه و موزه ملی ملک در انتشار این کتاب ارزشمند همکاری داشته‌اند تا سرانجام این اثر در چاپخانه آستان قدس رضوی به زیور چاپ آراسته و از آن همزمان با سالروز میلاد امام هشتم(ع) در سال جاری در این موقوفه رونمایی شد.

در ادامه، درباره اهمیت بازنشر این اثر و مراحل انجام آن با مجید فداییان؛ نگارگر، کارشناس و پژوهشگر هنرهای سنتی و آثار تاریخی کشور که مدیریت هنری و عکاسی پروژه بازنشر «قرآن بایسنغری؛ بزرگ‌ترین قرآن خطی جهان» را هم در کارنامه کاری خود دارد، همکلام می‌شویم.

ویژگی‌های نسخه اصلی

فداییان درباره انتخاب این نسخه خطی ادبی برای بازنشر می‌گوید: از آنجایی که بنیاد فارس‌شناسی آثاری را که با تکیه بر مکتب شیراز انجام شده است، منتشر می‌کند، این اثر با توجه به عیار بالای خوشنویسی و کتابت آن از بین نسخه‌های خطی موجود در کتابخانه و موزه ملی ملک برای بازنشر برگزیده شد.

او بیان می‌کند: این نسخه کلیات سعدی گنجینه ملک توسط میرزا علی‌نقی شیرازی، خوشنویس برجسته دوره قاجار نوشته شده است. همچنین این نسخه به خط نستعلیق خوشنویسی شده که همیشه خطی خاص برای ایرانیان بوده است. از طرف دیگر، این اثر در شکل مفردات و ترکیب‌بندی‌ها ویژگی‌های خاص خودش را دارد. همچنین از ابتدا تا پایان نسخه بسیار یکدست نوشته شده است.

این هنرمند نگارگر با تأکید بر اینکه تذهیب اثر توسط خاندان میرزا یوسف مُذهب‌باشی انجام شده است، ادامه می‌دهد: این نسخه خطی مملو از تذهیب و تزئین است چنان که ۱۶ سرلوح مزدوج با حاشیه‌های ختایی و همچنین هزار و ۱۰۰ کتیبه در داخل کتاب کار شده است.

فداییان تصریح می‌کند: این اثر یکی از نسخه‌های منحصر به‌ فرد اواخر دوره قاجار به شمار می‌آید که براساس یک سفارش ویژه تهیه شده و پس از آن با توجه به افول خوشنویسی و کتابت، چنین نمونه‌های عالی وجود ندارد.او می‌گوید: جلدسازی آن هم به شیوه‌ای بسیار ظریف و دقیق انجام شده است و در آن علاوه بر گل و مرغ لاکی، قلم‌گیری‌های طلایی هم به چشم می‌خورد. همچنین این اثر براساس امضای موجود در جلد آن توسط میرزامحمود مجلد شده است و همین امضادار بودن جلد، نشان‌دهنده اهمیت تاریخی اثر بوده و موجب نفاست آن شده است.

از عکاسی تا جلدسازی

فداییان با اشاره به اینکه از خرداد ۱۳۹۹ پروژه بازنشر نسخه کلیات سعدی کلید خورد، بیان می‌کند: از تیرماه تا پایان سال گذشته هم مراحل عکاسی، گرافیک و فنی بازنشر اثر به طول انجامید.او می‌افزاید: مرحله مهم عکاسی از نسخه با همکاری کامل مدیران و کارشناسان کتابخانه و موزه ملی ملک در داخل این موقوفه بدون کوچک‌ترین آسیب به اصل نسخه با وجود نازک بودن کاغذ آن انجام شد که کار آسانی نبود.این هنرمند با بیان اینکه ادامه پروژه با همکاری متخصصان گروه گرافیک و گروه صحافی و جلدسازی انجام شد، می‌گوید: ما تصمیم گرفته بودیم نزدیک‌ترین جلد به جلد اصلی نسخه خطی را برای نسخه بازنشر بسازیم بنابراین پس از چاپ جلد به صورت رنگی، قلم‌گیری‌ طلایی آن تفکیک و طلاکوب شد. سپس شهاب متین رضا، سرپرست گروه صحافی و جلدسازی، تمامی هزار نسخه چاپ شده را یکی یکی با دست روغن لاک زد.او با اشاره به اینکه برای عطف کتاب هم چرم قرمزی در نزدیک‌ترین نوع به اصل اثر انتخاب شد، ادامه می‌دهد: همچنین داخل جلد اثر به گل زنبق طلایی مزین بود که خودم آن را با رایانه بازسازی کردم و سپس طلاکوب شد، یعنی چاپ طلا نشده است. در مجموع جلدسازی این نسخه کلیات سعدی از نظر فنی بسیار سخت و زمانبر بود، بنابراین جلدسازی آن یکی دیگر از دلایلی است که بازنشر آن را منحصر به‌ فرد کرده است.

چاپ بی‌بدیل اثر با هشت رنگ   

فداییان با بیان اینکه مانی نورایی در این پروژه مدیریت رنگ و مباحث مرتبط را بر عهده داشت، می‌گوید: این کتاب کلیات سعدی با استفاده از تکنیک چهار رنگ مرسوم استاندارد، طلا و سه رنگ نارنجی، سبز و بنفش که در اصطلاح به آن OGV می‌گویند، در نهایت در قالب هشت رنگ چاپ شد. رنگ طلای خاصی هم از ترکیب چند طلا برای رنگ‌آمیزی آن ساخته شد.

او تصریح می‌کند: پروژه بازنشر این اثر ادبی، از معدود دفعات در ایران است که یک نسخه خطی با این کیفیت و تعداد رنگ به چاپ رسیده است. همچنین برای نخستین بار از نوع «ترام» بسیار خاصی در چاپ کتاب استفاده شده که در تصویرها دیده نمی‌شود. بنابراین موفق شدیم جزئیات و ظرایف اثر را به خوبی نشان دهیم.