به گزارش گروه فرهنگ و هنر قدس آنلاین، مدتی است که خوزستان و مصائب این شهر مظلوم و جنگ‌زده در صدر اخبار هر روزه است و مشکلاتی که مردم با آن مواجه‌اند از جمله بی‌آبی و نبود ساده‌ترین امکانات زیستی امانشان را بریده است. فعالان اجتماعی، هنرمندان و مردم نیز به شیوه‌های مختلفی با اهالی خوزستان همدردی کرده‌اند و در این میان کاریکاتوریست‌ها با راه‌اندازی پویشی با عنوان #هنر_برای_خوزستان نیز همدلی و همراهی خود را با خلق آثاری با این محوریت به نمایش گذاشته‌اند.
جواد علیزاده از هنرمندانی است که طرحی در این باره منتشر کرده است. وی از کاریکاتوریست‌های مطرح و پیشکسوت و موسس و ناشر اولین ماهنامه خصوصی کارتون ایران با عنوان «طنز و کاریکاتور» است. کارتون‌های او از طریق سندیکای «سی اند دبلیو» در مجلات بین المللی به چاپ رسیده‌اند و تاکنون جوایز بین المللی متعددی را از کشورهای فرانسه، ایتالیا، ژاپن، کره، ترکیه، چین، آمریکا، اکراین و.. به دست آورده است.
علیزاده در بسیاری از بحران‌های طبیعی و اجتماعی کنار مردم ایستاده و در پویش‌های متعددی از جمله فروش آثار هنری به نفع مردم نیز شرکت کرده است. با او درباره دغدغه‌های هنرمندان در بازتاب مشکلات مردم و اهمیت کاریکاتور به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.
آقای علیزاده شاید در شرایط عادی عده کثیری قائل به نقش «هنر برای هنر» باشند اما در سال‌های اخیر با همه‌گیری کرونا، رکود اقتصادی جهانی، بلایای طبیعی و در ابعاد داخلی بحران کم آبی در کشور و مصائب پیش روی خوزستان، ما با انتظارات دیگری از هنر مواجه هستیم. حقیقتاً سهم هنر در بازتاب بحران‌های اجتماعی چیست؟
ببینید! کاریکاتور هنری اعتراضی است و کسی که آن را دنبال می‌کند می‌داند نه تنها پول و درآمدی ندارد که دردسر هم دارد. به همین دلیل فکر می‌کنم کاریکاتوریست‌ها شریف‌ترین هنرمندان زمانه هستند که نوع حرفه‌شان با گرافیست‌ها و تصویرسازان متفاوت است.
کاریکاتور هنری است که کاملاً نسبت به شرایط موجود واکنش نشان می‌دهد و زمانی که اتفاقاتی از این دست رخ می‌دهد، پویش‌های مختلفی مانند پویش هنر_برای_خوزستان راه اندازی می‌شود و به نظرم این کمترین کاری است که کاریکاتوریست‌ها می‌توانند انجام دهند. البته این نوع فعالیت‌ها قبلاً هم بوده و کاریکاتوریست‌ها در رویدادها و شرایط مختلف همواره مواضع خودشان را در همبستگی با مردم اعلام کرده‌اند.
به نظرتان واکنش‌های کاریکاتوریست‌ها در بحران چقدر در فضای اجتماعی تاثیر می‌گذارد؟
کاریکاتور هنری چند وجهی است و زمانی که کاریکاتوریست موضع خود را در مورد یک مسئله اجتماعی و در قالب تصویر و طنزی که در آن نهفته است، بیان می‌کند تبعاً آن کار تاثیر هم خواهد داشت. اما در وهله اول خودِ کاریکاتوریست به یک آسایش وجدانی می‌رسد که در قبال جامعه‌اش احساس مسئولیت کرده است.
یک کاریکاتوریست واقعی و برآمده از دل مردم، کار خودش را انجام می‌دهد و دیگر با اینکه چقدر اثرش در جامعه تأثیر می‌گذارد کاری ندارد. وقتی من کاری انجام می‌دهم و از آن رضایت دارم این نتیجهِ تأثیری است که در درون من داشته و طبیعتاً در جامعه هم تأثیر خودش را می‌گذارد. علاوه بر این زبان طنزی که همیشه در کاریکاتور به کار می‌رود از نظر روانشناسی باعث تسکین مخاطب هم می‌شود.
ضمن این که مخاطب کاری ندارد آنچه را که کاریکاتوریست کشیده از نظر سیاسی و یا ایجاد تحول، تأثیر آنی دارد یا درازمدت، اما همین که در لحظه چنین پویشی شکل گرفته و کاریکاتوریست‌ها از زبان دل مردم و درباره مشکلات آنها کاریکاتور می‌کشند در واقع دردهای آنها را منعکس می‌کنند تأثیر خودش را دارد. البته کاریکاتور یک جنبه دیگر نیز دارد و آن بحث انتقادپذیریش است و به نوعی انتقادپذیری را با همان طنزی که به صورت غیرمستقیم انجام می‌دهد در مسئولان ایجاد می‌کند.
من همیشه گفته‌ام یک کاریکاتوریست واقعی کسی است که همزمان هم مردم را بخنداند و هم مسئولان را! کاریکاتوریست می‌تواند به قدری اثرگذار باشد که هم در حل مشکل کمک کند و هم به نوعی باعث توسعه سیاسی شود. چراکه این آثار در مطبوعات و وب‌سایت‌ها منعکس می‌شود و طبیعتاً همه افراد و حتی سیاسیون رده بالا نیز آنها را می‌بینند. همانطور که اشاره کردم کاریکاتوریست دنبال تأثیر آنی اثرش نیست و کارش را با توجه به تعهد اجتماعی که در قبال جامعه‌اش دارد انجام می‌دهد.
و به نظر شما کاریکاتور توانسته این تحمل را در فضای اجتماعی و سیاسی بالا ببرد؟
من تجربه فعالیت در سال‌های پیش و پس از انقلاب را دارم و فکر می‌کنم بله تأثیر خودش را می‌گذارد. البته لازمه‌اش این است که یک کاریکاتوریست با شگردهای خاصی که به کار می‌برد بتواند حرفش را به گونه‌ای بزند که دچار مشکل نشود، در غیر اینصورت اگر هم تأثیری نداشته باشد که اصلاً نباید کار کند.
قدری طرح خودتان و واکنشی که به موضوع بی‌آبی در خوزستان داشتید را تشریح کنید.
این اثر یک کار سورئالیستی و درباره کمبود آب است و همانطور که در تصویر می‌بینید به جای اینکه قطره آب از شیر بچکد، یک قطره‌چکان از شیر در حال چکیدن است. البته ممکن است که از منظر جغرافیایی این اثر نشانگر خوزستان نباشد، اما به کمبود آب و سوءمدیریت در رساندن آن به مردمی که در تنگنا هستند مربوط می‌شود و اشاره می‌کند.
در توضیح پویش هنر_برای_خوزستان آمده که «با کدام طنز و چطور می‌توان این شرایط را دید و سراغ طنز رفت؟ آینه‌ای در دستانمان گرفته‌ایم و این تلخی، انعکاس چیزی است که می‌بینیم ... » اینجا و در چنین شرایطی کاریکاتوریست‌ها چگونه عمل می‌کنند؟
واقعیت این است که یک کاریکاتور تلخ که ممکن است از دید ما چندان هم خنده‌دار نباشد، اما حاوی طنز سیاهی در متن خود است که به مخاطبش تسکین می‌دهد و این تسکین می‌تواند در قالب نیشخند یا خنده‌ای تلخ باشد. به نظرم اینها تاثیرات روانشناسی است و باید بدانیم یک کاریکاتوریست تاثیرات روحی و روانی زیادی روی جامعه‌اش دارد و می‌تواند خنده‌ای تسکین‌بخش به او هدیه کند که بنا به موقعیت یا نیشخند است و یا خنده‌ای از ته دل.
نظرتان درباره تاثیرات فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در بازتاب واکنش هنرمندان چیست؟
با توجه به گسترش فضای مجازی کاریکاتوریست‌ها می‌توانند با مخاطبان بیشماری در ارتباط باشند و آثارشان را در معرض دید همگان قرار دهند، اما اشکال کار اینجاست که نشریات چاپی و کاغذی دچار مسئله می‌شوند. اما وقتی هدف نهایی این است که مردم به آزادی و عدالت برسند حتی اگر در این میان نشریات چاپی قربانی فضای مجازی شوند به نظرم ارزشش را دارد و نقش فضای مجازی در شرایط فعلی مهم و غیرقابل انکار است.
انتهای پیام/
نظر شما