این جملات بخشی از سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا فؤادیان، دبیر علمی اندیشکده بین‌المللی مهدویت و معاون پژوهش اندیشکده صحیفه سجادیه است که با روزنامه قدس از منویات رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب برای تحقق دولت آرمانی اسلامی در جهت رسیدن به جامعه مهدوی و مؤلفه‌های این جامعه و وظایف ما در عصر ظهور سخن گفته است. مشروح این صحبت‌ها در ادامه می‌آید.

گسترش عدالت؛ برنامه محوری امام مهدی(عج)

یکی از مؤلفه‌های دولت‌ها در نظام اسلامی نگاه به جامعه آرمانی و دولت موعود است. به برکت احادیث اهل بیت(ع) وضعیت حاکمیت در عصر ظهور امام مهدی(عج) برای ما به زیبایی بیان شده و موضوعات جزئی و ریزی که حاکم اسلام باید با الهام از دولت موعود و کریمه امام عصر(عج) به آن‌ها توجه داشته باشد، مورد تأکید آموزه‌های دینی قرار گرفته است چنان که عدالت از برترین آن‌ها به شمار می‌رود. در روایات عصر ظهور و حاکمیت امام مهدی(عج) درباره اقامه قسط و عدالت بیان شده است: «یَمْلَأُ اللهُ به الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً». یعنی اساس و برنامه محوری امام مهدی(عج) ایجاد و گسترش عدالت است از این رو، حاکمیت و دولتی هم که نگاه به آن دولت موعود دارد و برای روی کار آمدن آن تلاش و زمینه‌سازی می‌کند باید عدالت‌محوری و اقامه عدل را اساس و اصل کار خود قرار دهد.

حقوق محیط زیست، حقوق اقلیت‌های دینی، روابط بین مردم و حاکمیت دینی و... در ادبیات مهدویت به ‌وضوح بیان شده است. از موضوعات مدنظر در فرهنگ مهدویت این است که حاکمیت عصر ظهور تلاش می‌کند جامعه به عبودیت، فلاح و صلاح دست یابد. برنامه‌های امام مهدی(عج) در حوزه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی برای توسعه تفکر و جبهه حق در میان انسان‌هاست.

 از این رو، دولت‌های شکل گرفته در نظام اسلامی نیز باید با نگاه به آن دولت موعود و کارکردها و برنامه‌هایش، ساز و کار خود را به این سمت و سو سوق دهند تا دیپلماسی عصر غیبت و مسائل سیاسی اجتماعی کشور در مسیری حرکت کند که مردم عدالت‌خواه شوند و درصدد حاکمیت توحید و غلبه روح عبودیت بر جامعه عمل کنند.

خدای متعال سرگذشت انسان‌ها، اقوام و دولت‌های پیش از اسلام را برای درس آموختن ما در قرآن کریم بیان کرده است؛ یکی از داستان‌های پرتکرار در قرآن ماجرای بنی‌اسرائیل است اعم از نوع مواجهه آن‌ها با مشکلات اقتصادی که قارون ایجاد کرد، برخورد با مشکلات ایجاد شده توسط سامری و نیز مشکلات ایجاد شده توسط بلعم باعورا و... قرآن همچنین از آن‌ها که در ابتدا همراه حضرت موسی(ع) بودند و پس از مدتی به دلایل مختلف دچار ریزش شدند، یاد می‌کند که همگی این‌ها برای حاکمیت اسلامی درس‌آموز است و الهام از آن‌ها به ساخت تمدن نوین اسلامی منتهی به ظهور کمک می‌کند.

عبرت از گذشته، نگاه به آینده

منویات رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب، نقشه راه دولت‌ها برای رسیدن به اهداف انقلاب اسلامی است که در رأس آن‌ها تحقق تمدن نوین اسلامی برای ظهور خورشید ولایت عظما قرار دارد. برنامه‌ها در این بیانیه به صورت شفاف آمده و نقشه راه دولت‌ها در تحقق آرمان‌ها تبیین شده است. معظم‌له در مسائل فرهنگی و معنوی به چند شاخصه مهم اعم از اخلاص، عبودیت و معنویت تأکید و تصریح کرده‌اند و در حوزه‌های اجتماعی توجه به گذشته و نگاه به آینده را مدنظر دارند؛ در نظرگاه رهبری جامعه‌ای می‌تواند رو به رشد باشد که گذشته را بشناسد و از آن عبرت بگیرد و برای آینده مطلوب از آن استفاده کند.

 این همسو با معنای «انتظار» در فرهنگ مهدویت است، یعنی نارضایتی از وضع موجود و حرکت و تلاش برای رسیدن به وضع مطلوب. اگر تاریخ ایران را مورد مطالعه قرار دهیم با حوادث مختلفی روبه‌رو می‌شویم همچون سلاطینی که نه تنها جامعه را به سمت تعالی پیش نبردند بلکه مردم را به مسیر قهقرا سوق دادند.

 باید از سرگذشت تلخ گذشته درس گرفت. حاکمیت با کمک مردم و خواست و اراده توده ملت به قله تعالی دست می‌یابد بنابراین نباید منفک از مردم باشد؛ اگر چه مشروعیت حاکمیت با خداست اما مقبولیت آن در گرو خواست مردم است.

 اگر مردم حاضر باشند برای اهدافی که انقلاب کردند به میدان بیایند و انقلابیونی که در رأس هستند گذشته خود را فراموش نکنند و بر توان و ظرفیت مردمی تکیه کنند، می‌توان مسیر ساخت تمدن نوین اسلامی را هموار کرد. باید توجه داشت تمدن یک شبه رخ نمی‌دهد احتیاج به آداب و رسوم پایدار دارد و دولتمردان باید برای اصلاح فرهنگ جامعه برنامه داشته باشند.

ضرورت توجه به تقوای جمعی

اگر بخواهیم تقوا را با اصطلاحات امروزی معنی کنیم، به مدیریت نفس معنا می‌شود و وقتی انسانی صاحب تقوای جمعی می‌شود که هم به لحاظ فردی خود را آلوده به معاصی نکند و هم در ساحت اجتماعی از گناهان پرهیز داشته باشد؛ با این معنی ما در حوزه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و... نیاز مبرم به تقوا داریم. برای مثال کسی که در پستی سیاسی قرار دارد اگر فقط در پی منافع حزبی و جناحی‌اش باشد بی‌تقوایی سیاسی کرده است؛ در بُعد اجتماعی نیز جامعه از آحاد و اقشار مختلف تشکیل شده و با مسائلی درگیر است... اگر در جامعه‌ای مردم این‌طور فکر کنند که هر چه به نفع من است باید قانون باشد و از هر چه به نفع‌ من نیست، باید از آن پرهیز کرد، دچار بی‌تقوایی اجتماعی شده‌اند، مثل اینکه در شرایط کرونایی که حاکمیت بر رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی و ماندن در منزل و قرنطینه تأکید می‌کند، عده‌ای به دلیل منافع و مصالح شخصی، قوانین را زیر پا بگذارند. در مقابل توجه به رشد و تعالی جامعه و تلاش برای آن، رعایت تقوای اجتماعی است.

باید توجه داشت تمدن یک آجر نیست بلکه یک بنای عظیم است، اگر تمام این قطعات پازلی که برای تمدن بیان می‌شود در جای خود قرار بگیرد شاهد شکل‌گیری بنای تمدنی خواهیم بود. مرور تمدن شکل گرفته‌ای که در صدر اسلام به وجود آمد، در این باره بسیار کمک‌کننده است؛ اقدامات پیامبر اکرم(ص)، پس از آن اقدامات خلفا، نهضت ترجمه راه‌اندازی شده در زمان برخی خلفا و... همه در قالب تمدنی جای می‌گیرند.

از این رو، برای ساخت تمدن باید به رفتارهای ماندگار و ماندگاری رفتارها توجه کنیم چون آنچه ما امروز انجام می‌دهیم شاید برای ۱۰۰ سال بعد در جامعه اثر داشته باشد. تمدن از موضوعات مختلفی شکل می‌گیرد اگر به دنبال تمدن نوین اسلامی هستیم باید بدانیم هر چه امروز انجام دهیم در فردای این تمدن لحاظ می‌شود.

عصر غیبت، عصر تمرین برای چگونه زیستن در دوران ظهور

برای تحقق دولت آرمانی امام زمان(عج) به مؤلفه‌های متعددی نیاز داریم، نخستین آن‌ها ولایت‌پذیری است؛ این یعنی امام زمان(عج) هنگامی ظهور می‌کنند که مردم توان و ظرفیت پذیرش ولایت ولی خدا را داشته باشند. اگر جامعه‌ای ولی خدا را نپذیرد و از او تبعیت نداشته باشد، تاریخ، خانه‌نشینی امیرالمؤمنین(ع)، غربت امام حسن(ع) و شهادت حضرت اباعبدالله (ع) را تکرار می‌کند.

مردم در عصر غیبت می‌توانند با ولایت‌پذیری از ولی فقیه، خود را آماده برای پذیرش آن دولت موعود کرده و محک بزنند. عصر غیبت، عصر تمرین برای چگونه زیستن در عصر ظهور امام(عج) است؛ اگر مردم به خواست و اراده ولی خدا توجه کنند و آن را سرلوحه زندگی خود قرار دهند آن وقت است که شایسته درک آن دولت خواهند بود.

ادعیه معصومین(ع) برای ایجاد معنویت در جامعه کافی است

معنویت به یک تعبیر، معنا و روح حاکم بر زندگی است. اگر بخواهیم از مسیر معنویت به تمدن نوین اسلامی دست یابیم، ادعیه و زیارات معصومین(ع) برای ایجاد معنویت در جامعه، همه ما را کفایت می‌کند. در میان ادعیه و زیارات، صحیفه سجادیه، اثر معنوی و شاخص حضرت امام سجاد(ع) در جایگاهی ویژه قرار دارد. رهبر معظم انقلاب صحیفه سجادیه را عصاره تفکر اهل بیت(ع) معرفی کرده‌اند و از همه مردم انس گرفتن با این کتاب را خواستار شده‌اند.

رهبر معظم انقلاب(مد ظله العالی) هدف تمدن نوین اسلامی را برجسته کرده و ما را به پایه‌های آن ارجاع داده‌اند. مهم آن است صحیفه سجادیه در منظومه فکری ایشان جایگاهی رفیع دارد. اگر به دنبال تحقق بیانیه گام دوم انقلاب و ایجاد تمدن نوین اسلامی برای طلوع خورشید ولایت عظما هستیم هیچ کتابی مانند صحیفه سجادیه نمی‌تواند معنویت را در میان همه انسان‌ها نهادینه کند. صحیفه سجادیه همان کتابی است که امام عصر(عج) آن را به علامه مجلسی(ره) هدیه دادند و در دوران علامه سعی بلیغی برای انس مردم با این کتاب انجام شد. در همان دوران علامه می‌نویسد به دلیل انس عمومی با این کتاب نیمی از مردم به مرحله استجابت دعا رسیدند.

 اگر بخواهیم به شیوه کاربردی به معنویت توجه کنیم صحیفه سجادیه در قالب دعا و معنویت چهار رابطه ما برای تمدن نوین اسلامی را پایه ریزی و تنظیم می‌کند که این چهار رابطه عبارت‌اند از: ارتباط با خدا، ارتباط با طبیعت، ارتباط با دیگران و ارتباط با خود.