به گزارش قدس آنلاین، کتاب «تاریخ مهمان‌سرای آستان قدس رضوی» داستان این مهمان‌سرا از آغاز دوره صفویه تا پایان دوره قاجاریه را روایت کرده است؛ روایتی که با همکاری بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس و مرور اسناد تاریخی موجود شکل گرفته است.

حتی مرور سرفصل‌های کتاب هم به اندازه کافی جذاب است تا مخاطب را به خواندنش ترغیب کند. از «نام‌ها و مکان‌های قدیم مهمان‌سرا» گرفته تا «بودجه، درآمدها و هزینه‌های آن». فصلی از کتاب هم به معرفی «مشاغل و مناصب قدیم مهمان‌سرا» در دوره‌های صفویه، افشاریه و قاجاریه اختصاص دارد و در فصلی دیگر نیز، به خدمات مهمان‌سرا از جمله اطعام فقرا اشاره شده است. اما این کتاب فصل‌های جذاب و خواندنی دیگری هم دارد: «کمیت، کیفیت و زمان پذیرایی در مهمان‌سرا»، «انواع غذاهای مهمان‌سرا»، «ظروف و لوازم مهمان‌سرا».

ایده نوشتن کتاب؛ پایان‌نامه دانشگاهی

گفت‌وگوی‌مان با دکتر سهراب پور محمدتقی جعفرآبادی را از چگونگی شکل‌گیری ایده تألیف این کتاب آغاز می‌کنیم و او می‌گوید: «در دوره کارشناسی ارشد بنا داشتم پایان نامه‌ای بنویسم و به دنبال موضوعی ارزشمند و بکر بودم. چند موضوع را انتخاب کردم که در نهایت مشخص شد قبل از بنده افرادی به این موضوعات پرداخته‌اند. با توجه به این‌که خودم کارمند مرکز اسناد آستان قدس بودم، احساس کردم به دلیل دسترسی به اسناد تاریخی، می‌توانم سوژه بکری را در میان این اسناد پیدا کنم که تاکنون به آن پرداخته نشده باشد.

پس از انجام تحقیقاتی به این نتیجه رسیدم که با وجود خدمات ارزشمند مهمان‌سراهای آستان قدس به زائران، هنوز هیچ پایان نامه‌ای در این زمینه نوشته نشده است. به سرعت مطالعه اسناد تاریخی این زمینه را شروع کردم و برای رسیدن به نتیجه مطلوب چند صد سند تاریخی که در این مرکز وجود داشت را خواندم. حجم بالای اسناد مرتبط با این موضوع و نیاز به دقت بالا در مطالعه و تحقیق روی آن‌ها، کار را کمی دشوار می‌کرد اما در نهایت در سال ۱۳۹۳ پایان نامه‌ام با این موضوع تکمیل شد و در سال ۱۳۹۹ نیز کتاب آن منتشر شد».

اسناد تاریخی مهمان‌سرا

او درباره دوره‌های تاریخی که در این کتاب به آن پرداخته شده نیز می‌گوید: این کتاب بر پایه اسناد تاریخی نگاشته شده است و این اسناد مربوط به اسناد مهمان‌سراهای آستان قدس رضوی از آغاز تا صفوی تا افشاریه و در نهایت قاجاریه است. از او درباره جزئیات بیشتر کتاب هم می‌پرسم و پاسخ می‌دهد: در این کتاب سعی شده به تمام زوایای مربوط به مهمانسراها از قبیل نام و تعداد مهمان‌سراهای قدیمی، چگونگی تهیه غذا، انواع غذاها، انواع ظروف، واقفان، نوع وقفیات، بودجه و مخارج مهمانسراها پرداخته شود.

پور محمدتقی جعفرآبادی از این کتاب به عنوان یک سند تاریخی یاد می‌کند و می‌گوید: این کتاب را می‌توان به دلیل استفاده از اسناد معتبر تاریخی به نوعی یک سند تاریخی در مورد مهمانسراهای آستان قدس دانست زیرا روند خدمت‌رسانی به زائران امام هشتم(ع) در دوره‌های مختلف تاریخی را به نسبت امکانات آن زمان مرور کرده است.

نشان ارادت واقفان به حضرت

او درباره تاثیرات مهمانسراها در زمینه ترویج فرهنگ زیارت هم چنین می‌گوید: «علاوه بر تاثیرات واضح و قابل مشاهده مهمانسراها که رفع نیازهای اولیه زائران و نیازمندان بوده، این مکان تاثیرات غیرمستقیم و سازنده زیادی داشته که یقیناً قابل توجه بوده است. مثلا یک موضوع آن، موقوفاتی است که ارادتمندان به حضرت رضا(ع) در این زمینه داشته‌اند و طبق اسناد تاریخی بیشترین موقوفات مهمان‌سرا، در دوره صفویه بوده است. یکی از تاثیرات غیرمستقیم فعالیت مهمان‌سرا این بوده که افراد ثروتمند در دوران مختلف تاریخ با وقف‌هایشان زمینه برابری اجتماعی را فراهم می‌کردند و با این کار به زنده نگه داشتن فرهنگ وقف کمک بسیاری کرده‌اند.

بستری برای ترویج فرهنگ دینی و انسان‌دوستی

او ادامه می‌دهد: جالب اینکه حتی در دوران تیموری که اهل تسنن بودند نیز شاهد موقوفات و خدمات گسترده به زائران بوده‌ایم و این موضوع نشانگر ارادت قلبی تمامی مسلمانان به حضرت رضا(ع) است. البته کاربرد و کارکرد مهمانسراها به نحوی بوده که نه تنها توجه مسلمانان بلکه توجه سایر ادیان را هم جلب کرده و ارائه خدمات به تمامی انسان‌ها در ادوار مختلف تاریخ را می‌توان به نوعی ترویج فرهنگ زیارت در دیگر ادیان دانست. همچنین در این اماکن انسان‌دوستی و حفظ شأن انسان‌ها بسیار مورد توجه بوده است، همان چیزی که در ذات دین اسلام نیز ساری و جاری است».

صحبت‌مان به شرایط این روزهای مهمان‌سراهای حرم در دوره شیوع کرونا هم کشیده می‌شود. دورانی که فعالیت حضوری آن برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی تعطیل شده و علاوه بر آن، به دلیل اولویت رسیدگی به بیماران و تامین تجهیزات بیمارستانی، بخشی از اعتبارات مهمان‌سرا نیز صرف دارو و درمان بیماران می‌شود. مؤلف کتاب «تاریخ مهمان‌سرای آستان قدس رضوی» در این باره می‌گوید: در این روزهای تعطیلی موقت مهمان‌سرای حرم، با ابتکار تولیت آستان قدس رضوی خدمات مهمان‌سرا به شکل‌های دیگر در حال اجراست و کمک به بیماران و نیازمندان در دستور کار قرار گرفته است، اقدامی شایسته که در قطعا اسناد تاریخی و برای آیندگان ثبت خواهد شد...».

منبع: آستان نیوز

انتهای پیام/