به گزارش قدس آنلاین، در معماری اسلامی به‌ویژه در مکان‌های مذهبی از جمله حرم مطهر امام رضا(ع) معمار و سازنده بنا، تمام تلاش خود را به کار می‌بندد تا با رعایت جزئی‌ترین موارد در زیباسازی بنا به نحوی به تکمیل بنا بپردازد که شایسته و زیبنده جایگاهی چون بارگاه مقدس علی ابن موسی الرضا(ع) باشد. از جمله این جزئیات که سؤالات و داستان‌هایی را در ذهن بینندگان ایجاد کرده گوی فیروزه‌ای آویخته شده بر تارک ایوان نقاره‌خانه است.

 داستان گوی فیروزه‌ای...

مهم‌ترین داستانی که در مورد این گوی فیروزه‌ای رنگ نقل می‌شود به این مضمون است که این گوی که اکنون در قسمت تقاطع تیزه دو کمان در زیر ایوان نقاره‌خانه آویزان است، از جنس سفال می‌باشد و اصل این گوی فیروزه‌ای رنگ از جنس سنگ فیروزه یک تکه بوده که در زمان پهلوی اول توسط فردی ثروتمند به حرم مطهر اهدا شده است و در آن زمان برای حفظ این گوهر ارزشمند آن را از سقف آویزان کردند. تا اینکه در اوایل انقلاب هنگام صورت‌برداری از اموال حرم مطهر مشخص گردید که گوی فیروزه‌ای رنگ یک گوی از جنس سفال می‌باشد و فاقد ارزش گفته شده است. گمانه دیگری که در مورد این گوی فیروزه‌ای رنگ مطرح شده، این است که گوی اصلی و از جنس فیروزه در زمان پهلوی دوم توسط انگلیس‌ها از حرم خارج‌شده است و برای خالی نماندن محل، گوی سفالین بی‌ارزشی به رنگ فیروزه به جای گوی اصلی آویخته‌اند تا کسی متوجه نبود گوی فیروزه‌ای رنگ نگردد.

 از داستان تا واقعیت

مهندس رضا دیشیدی معاون اسبق فنی حرم مطهر رضوی در توضیح گوی آبی رنگ آویزان در ایوان نقاره‌خانه  و بررسی داستان یاد شده، می‌گوید: شکل طاق ایوان نقاره‌خانه که دور تیزه دار است یعنی دو سمت ایوان در یک نقطه  به هم می‌رسند که به‌صورت یک قوس دیده می‌شود. در معماری طاق‌ها و ایوان‌ها مرسوم است که در محل تلاقی دو سمت کمان ایوان برای تزئین و زیبایی شیء را یا اینکه آویزهای مشبک برای روشنایی آویزان می‌کنند که طاق ایوان نقاره‌خانه از این موضوع مستثنی نیست در تعمیرات و کاشی‌کاری این بنا استاد یوسف کاشی‌پز که کاشی‌کاری ایوان نقاره‌خانه را انجام داده است در محل تلاقی دو قوس طاق گوی از جنس سفال و به رنگ فیروزه برای تزئین و زیبایی نصب کرده است.

وی با اشاره به سفالی بودن این گوی از ابتدای نصب آن افزود: در برخی منابع یا داستان‌ها به این امر اشاره شده است که این گوی ابتدا از جنس فیروزه بوده که از سقف آویزان می‌کردند تا در مواقع ضروری از آن برای هزینه در حرم مطهر استفاده شود یا گوی از جنس فیروزه در زمان پهلوی دوم توسط انگلیس‌ها از حرم خارج شده است و به جای آن گوی فیروزه‌ای از جنس سفال آویزان کرده‌اند تا  کسی متوجه سرقت گوی اصلی نشود، که باید گفت تمامی این داستان‌ها حقیقت ندارد و اولین دلیل اثبات این گفته اندازه خود گوی می‌باشد. اندازه گوی نصب شده به قطر حدود چهل و پنج سانتی‌متر است که در سطح دنیا هنوز در هیچ معدنی فیروزه‌ای در این ابعاد و به صورت یک دست سنگ فیروزه استخراج نشده است فیروزه شجری نیز امکان ندارد پس از تراش به صورت یک گوی کاملا گرد باقی بماند. دومین مورد مشخص بودن سازنده این گوی است، استاد یوسف کاشی پز، کاشی‌کار ایوان نقاره‌خانه این گوی را ساخته و در محل موصوف ایوان نصب کرده است.

نمونه یک بررسی...

دیشیدی با اشاره به گوی‌های فیروزه‌ای چهار طرف ضریح که اکنون در خزانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود، گفت: گوی‌های مورد استفاده در چهار طرف ضریح با هنر مُرَصّع کاری از قطعات ریز سنگ فیروزه با ترکیب با نقره ساخته شده‌اند، که از کنار هم قرار گرفتن سنگ‌های فیروزه با استفاده از هنر مُرَصّع‌کاری با این ابعاد ساخته شده‌اند و به عبارت دیگر باز هم تاکید می‌کنم در معادن فیروزه سنگی به صورت یک دست یک رنگ خاص در ابعاد مد نظر یا حتی کوچکتر از آن که بتوان از آن یک گوی فیروزه‌ای یک دست تراشید وجود ندارد.

روایتی بی اساس

وی در خصوص سنگ‌های فیروزه شجری تشریح کرد: سنگ‌های فیروزه شجری قابلیت استخراج در ابعاد بزرگ را دارند و مشخصه اصلی سنگ‌های فیروزه شجری رگ‌های خاکی رنگ در سنگ فیروزه است اما گوی آویخته شده در بالای ایوان نقاره‌خانه به رنگ آبی یکدست می‌باشد که بازهم خود این امر تایید می‌کند که گمانه‌زنی‌های وجود سنگ فیروزه‌ای در ابعاد گوی آویخته شده جزء محالات است و چنین سنگی در هیچ معدنی تا کنون یافت نشده است بنابراین بحث سرقت گوی فیروزه‌ای از حرم مطهر توسط انگلیس‌ها کاملا بی‌اساس است.