به گزارش قدس آنلاین، کتاب «عاشورا و رهایی» نوشته عماد افروغ طی روزهای اخیر در نشر نیستان به چاپ رسید. این کتاب در پی سال‌ها تفکر، سخنرانی و نگارش مقاله در حوزه عاشورا نوشته شده است و تلاش می‌کند که سؤال‌های جدیدی را در خصوص این واقعه مطرح کند و به برخی مسائل و مباحث روز پاسخ دهد. برای آشنایی بیشتر با محتوای کتاب با عماد افروغ، پژوهشگر حوزه دین به گفت‌وگو نشستیم.

افروغ با اشاره به اینکه کتاب «عاشورا و رهایی» یک مقدمه طولانی، چهار گفتار و یک مؤخره دارد، اظهار کرد: مقدمه ابعاد مختلفی را دربرمی‌گیرد و فرصتی است که برخی مطالب و مضامینی که در گفتارها کاملاً پوشش داده نشده است در مقدمه بیان شود. البته در چاپ‌های بعدی این مقدمه طولانی‌تر خواهد شد. اکنون در خصوص واقعه عاشورا به پرداختن بیشتر به ابعاد عرفانی و عاطفی و پرسش‌ها و تحلیل های به روز نیاز داریم. به نظرم به حد کافی ابعاد نقلی و روایی واقعه پوشش داده شده است.

افروغ با تأکید بر اینکه نباید نسبت به هیچ موضوعی برخورد انحصارطلبانه کرد، گفت: برای مثال حساسیت مقتل‌نویسان را بجا می‌دانم، اما نه به قیمت بی‌توجهی به ابعاد دیگر. آن چه باعث انتقال نسل به نسل و سینه به سینه فاجعه عاشورا و مضامین و عبرت‌های آن شده است، همین آیین‌ها و مراسم عاطفی و مردمی عاشوراست. اگر این مراسم و آیین‌های عزاداری نباشد فرصت به معرفت‌افزایی و توجه به حساسیت‌های نقلی نخواهد رسید.

وی ادامه داد: در تاریخ پسا عاشورا بیشتر بُعد تراژیک، حماسی، عاطفی، آئینی و مراسمی عاشورا که با عشق همراه بوده باعث حفظ عاشورا و مضامین و اهداف آن شده است. لذا حساسیت‌های نقلی و حتی عقلی حادثه نباید بُعد احساسی و عاطفی عاشورا را تحت‌الشعاع قرار دهد. آنچه عاشورا را زنده نگه داشته، وجه مردمی آن است و از این طریق است که افراد می‌توانند معرفت عاشورایی را افزایش دهند، حتی انگیزه مقتل‌نویسی هم به وجه احساسی عاشورا بازمی‌گردد که در مقدمه به آن اشاره کرده‌ام.

افروغ با بیان اینکه در مقدمه کتاب اشاره به ضرورت رمزگشایی از وجه زیبایی‌شناسانه، عاشقانه و رمزآلود عاشورا کرده‌ام، اظهار کرد: البته هر جا که نظر و ایده‌ای طرح کرده‌ام برای ارزیابی ادعاهایم به مقاتل رجوع کرده‌ام. این مقدمه با فرازی از زیارت عاشورا آغاز می‌شود. پرداختن به اینکه چرا باید برای امام حسین(ع) گریست و گریه بر این مصیبت و فاجعه از چه جنسی است، مطلب دیگر این مقدمه است؛ که هم از سر حُزن و هم از سر شوق باید بر امام حسین(ع) گریست. این واقعه مصاف دو انسان است؛ انسان فرو رفته در رذالت و دنائت و انسان پر کشیده به سوی رهایی و فضیلت.

این پژوهشگر حوزه دین افزود: امام حسین(ع) اوج تجلی فاعلیت نفس و بالاترین مرتبط اخلاقی و هنرورزی متعالی و عاشورا مظهر دیالکتیک مصیبت و جمال است. عاشورا یک فلسفه تاریخ است. قرار نیست بشر منتظر بماند تا ببیند سرنوشت انسان چگونه رقم خواهد خورد. عاشورا خود تجلی یک فلسفه تاریخ است. مصافی بین خیر و شر است که می‌توان سرنوشت آن را به نظاره نشست. سال‌ها از آن حادثه گذشته است. ببینید نام چه کسی ماندگار شده و نام چه کسی همراه با لعن و نفرین است. این فلسفه تاریخ است و اگر کسی راه حسین را برود، در همین دنیا ماندگار خواهد شد.

افروغ اضافه کرد: در مقدمه به وجه قیامی عاشورا و عبرت‌های آن هم توجه شده است. باید ببینیم در دوره معاویه و یزید جامعه اسلامی از چه ویژگی‌هایی برخوردار و با چه مسائلی روبه‌رو بود تا عبرت بگیریم. باید عبرت عاشورایی در دوره معاصر بسیار مورد توجه قرار گیرد. کسی انتظار نداشت که انقلاب اسلامی پیامبر در صدر اسلام سر از حکومت یزید دربیاورد؛ باید چرایی آن را تحلیل کرد؟ مرجئه‌گرایی، تقدیرگرایی، اخلاق اشرافی، محافظه‌گرایی، فریب و نفاق، مسخ و تحریف بیعت از جمله ویژگی‌های دوره معاویه و یزید بود و باید مراقب باشیم که در دوره معاصر اسیر این ویژگی‌ها، ولو به نام حکومت اسلامی، نشویم.

این جامعه‌شناس از دیگر مطالب مقدمه کتاب را تشریح تفاوت امامت و خلافت دانست و گفت: تفاوت ظریفی بین امامت و خلافت هست. بدون تردید امامت دلالت بر خلافت دارد، اما برای اینکه امامت به خلافت تسری یابد، به عنصر پذیرش مردمی نیاز است که آن را ذیل فلسفه سیاسی مردم‌سالاری دینی مطرح کرده‌ام. فلسفه سیاسی مردم‌سالاری تشیع دو عنصر حقانیت و مقبولیت دارد و همه بزرگان ما، حضرت علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع) و ... حقانیت داشتند، اما زمانی که پذیرش عمومی و مقبولیت مردمی وجود داشت، تشکیل حکومت توجیه پذیر می‌شود.

عبرت عاشورایی برای دینداری در دوره معاصر

در ادامه مقدمه به دیالکتیک قدرت اجتماعی و قدرت سیاسی نیز اشاره و مطرح کرده‌ام که مراقب باشیم قدرت اجتماعی در قدرت سیاسی مستحیل نشود. این قاعده غلطی است که تصور کنیم حق متعلق به کسی است که قدرت دارد. ما قدرت را با حق می‌سنجیم نه برعکس. در این کتاب این زنگ خطر را به صدا درآورده‌ام که مراقب باشید همه چیز تابع قدرت رسمی و به دولت ختم نشود. مراقب باشیم که دین، علم و فرهنگ ما دولتی نشود و از قدرت اجتماعی غافل نشویم.

افروغ به تشریح چهار گفتار کتاب «عاشورا و رهایی» پرداخت و ادامه داد: گفتار اول با عنوان «امکان تحلیل‌های دینی و فرادینی از عاشورا و ویژگی‌های آن» به این مسئله می‌پردازد که از منظرهای مختلف می‌توان این واقعه را تحلیل کرد؛ از نظر دینی، نگرش اهل تسنن، نگرش شیعیان و نگرش مسیحیان و از نظر غیر دینی دیدگاه لیبرال‌ها و طرفداران حکمای باستان واکاوی شده است. عزت و کرامت انسانی، نوع دوستی و انفاق، امر به معروف و نهی از منکر در سطح کلان، مصاف نرم این حادثه یا همان مصاف خون با شمشیر، مسئله اعتماد مطلق امام حسین(ع) و یارانش به خدا و یکدیگر، ارجحیت عقل آزاداندیش و حّر بر دین ظاهرگرا و مبتنی بر لقلقه زبان و ... از ویژگی های این قیام است.

افروغ با اشاره به اینکه گفتار دوم در مورد «عزت عاشورایی» است، اظهار کرد: اگر به من بگویند یک وجه بارز قیام عاشورا را نام ببر می‌گویم: حّریت، عزت، رهایی از هر گونه قید و بند و اسارت. در این گفتار عوامل مؤثر بر عزت را تحلیل کرده‌ام.

وی گفتار سوم کتاب را «وجه قیامی عاشورا» معرفی کرد و گفت: سال ۱۳۹۸ بحثی در جامعه روشنفکری مطرح شد و عده‌ای وجه قیامی عاشورا را زیر سؤال بردند. این صحبت‌ها بنده را متأثر کرد. به همین دلیل بر آن شدم که بحث مفصلی در خصوص وجه قیامی عاشورا بیان و استدلال‌هایم را مطرح کنم.

این پژوهشگر حوزه دین در خصوص وجه قیامی عاشورا گفت: امام حسین(ع) در مصاف با معاویه به صراحت از کلمه جهاد استفاده کرد و خطاب به او می‌گوید که به خدا قسم من فتنه‌ای بالاتر از تو برای امت اسلامی نمی‌شناسم که تو خلیفه آنان باشی. وقتی نامه‌های اهل کوفه به امام حسین(ع) رسید، شاخص مقبولیت در کنار شاخص حقانیت نمود عینی یافت و حجت بر امام تمام شد و ایشان قیام کردند. اگر به وجه قیامی امام حسین(ع) توجه نکنیم، نمی‌توانیم حتی وجه امامت و رهبری دینی ایشان را به درستی تحلیل کنیم. به طور کلی امامت وجه قیامی دارد حتی اگر بنا به دلایلی به قیام کامل و حکومت منتهی نشود.

افروغ در خصوص گفتار چهارم کتاب اظهار کرد: بحث آخر در مورد «اخلاق و سیاست متعالیه و تجلی عاشورایی آن» است که شامل بحث مفصلی علیه سکولاریسم و زیر سؤال بردن اخلاق سکولار است. تمام اخلاق ها و سیاست ها غیر سکولاریستی هستند ولکن مراتب غیرسکولاریستی آنها فرق می‌کند. اخلاق سیاسی عاشورا مبتنی بر کرامت، انفاق و ایثار است. در پایان کتاب نیز یک مؤخره مفهومی و فلسفی مطرح شده است.

منبع: ایکنا

انتهای پیام/