قدس آنلاین: در بحبوحه جوسازی‌های رسانه‌ای و اغراق‌های بی‌شماری که از مفهوم «کیفیت» در سبک زندگی غربی صورت گرفته و همچون حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، کیفیت سبک زندگی غربی به‌عنوان یک مدینه فاضله موهوم در اذهان نهادینه شده است، باید در یک ارجاع تاریخی به فرازهای متعددی از کتاب الهی مسلمانان اشاره کرد که در آن به‌صراحت تبیین شده که سعادت و آرامش در دنیا نه منحصر در «زخارف» و «تبرّجات» بلکه مربوط به درجات «ایمان» و «قناعت» انسان است و تحقق سبک زندگی اسلامی به‌عنوان متعالی‌ترین سطح از زندگی باکیفیت، در گرو دستیابی به آرامشی است که بندگان در سایه ولایت الهی و اولیای دین از آن متنعم هستند.
آنچه در ادامه می‌خوانید، گفت‌وگوی اختصاصی پایگاه خبری قدس آنلاین با دکتر «حسین زمانی» رئیس موسسه کیفیت آستان قدس رضوی است که به مناسبت فرارسیدن ۱۸ آبان روز ملی کیفیت آماده و به معرفی و تجاری‌سازی یک نشان سنجش کیفیت جدید بنام نشان اسلامی «طیب» و اخبار پیرامون آن پرداخته شده است.
اساساً چه نیازی وجود داشت که نتیجه رسیدید که باید یک نشان جدید برای سنجش کیفیت تعیین شود؟
قرآن کریم برای تبیین مفهوم حقیقی سبک زندگی اسلامی از تعبیر متعالی «حیات طیبه» استفاده کند که از خوراکی‌ها گرفته تا روابط اجتماعی، نظریه‌های اقتصادی و حتی راهبردهای توسعه منطقه‌ای را دربر می‌گیرد و فقه اسلامی هم این مضمون را به‌صورت دسترسی توأمان انسان به زیبایی‌های مادی و معنوی با بهترین کیفیت تعریف می‌کند اما پاسخ به پرسش شما در ابتدا نیازمند پاسخ به این سؤال است که در شرایط کنونی، کیفی سازی زندگی در جامعه اسلامی ما تا چه حد توانسته است که دستیابی به سرفصل‌های سبک زندگی اسلامی ایرانی را برای مردم تسهیل کند.
حقیقت آن است که اگرچه قانون در کشور ما به نهادهای نظارت بر کیفیت محصولات، دامنه اختیارات و تأثیرگذاری گسترده‌ای می‌دهد و این نهادها همچون سازمان ملی استاندارد و سازمان غذا و دارو، ملاک‌های متعددی برای سنجش کیفیت تولیدات صنعتی و محصولات غذایی دارند اما تابحال هیچ ملاک و شاخصه‌ای برای تعیین کیفیت زندگی تعریف نشده و به عبارت دیگر، سبک زندگی اصیل و مطلوب اسلامی ایرانی هیچ تعریف قابل‌احصایی در شرایط حقیقی ندارد لذا باید تلاش‌ها به سمتی هدایت شود که سنجه های لازم برای تعیین کیفیت یک محصول، در نهایت در خدمت ارتقای کیفیت زندگی باشد.
درباره این مسائل تابحال سخنرانی‌های متعدد و مطالعات دانشگاهی وسیعی صورت گرفته اما هیچکدام در عمل گره‌گشا نبوده‌اند. شما بفرمایید که چه راهکار قابل اجرایی برای کمک به ارتقای کیفی زندگی مردم وجود دارد؟
بله من هم با شما موافقم که پژوهش‌های علمی برای اجرایی شدن در این عرصه تاکنون با مشکل مواجه بوده‌اند و اساساً برای رفع همین فاصله نامطلوب میان نظریه‌پردازی‌های دانشگاهی با حقیقت‌های جامعه هم بود که در سال ۱۳۹۷، موسسه کیفیت رضوی به پیشنهاد جمعی از اساتید فن و پژوهشگران فعال در حوزه کیفیت و وابسته به بنیاد بهره‌وری آستان قدس رضوی تأسیس شد تا کیفیت در تمام شئون زندگی پیاده‌سازی شود و لذا مبتنی بر همه مطالعات میدانی، ما یک نشان کیفی جدید بنام «طیب» را طراحی و معرفی کردیم که ناظر بر پنج مؤلفه «اصالت»، «سلامت»، «برکت»، «جذابیت» و «حلیت»، سنجش دقیق و کاملی از کیفیت آن محصول را به مصرف‌کننده ارائه می‌دهد و اگر این پنج مؤلفه برای یک ماده غذایی یا هر محصول دیگری احراز شود، به‌طور خودکار نشان‌دهنده کیفیت مطلوب آن خواهد بود.
با وجود نشان‌های کیفیت‌سنجی اسلامی موجود همچون «حلال»، نشان «طیب» چه مزیت قابل‌ذکری به نسبت سایر سنجه های مربوط در این حوزه دارد؟
قبل از هر پاسخ و در ابتدا بگویم که میان این دو نشان استاندارد که نام بردید، از نظر ماهوی تفاوت‌های چشمگیری وجود دارد به گونه‌ای که نشان حلال پس از استخراج منابع شرعی و فقهی لازم، با این هدف طراحی و تجاری‌سازی شد تا بیانگر این باشد که یک ماده غذایی از نظر شرع مقدس اسلام باید چه حداقل‌هایی داشته باشد اما نشان طیب به حداقل‌ها اکتفا ندارد و در واقع فراتر از سنجش محصول نهایی، به ارزیابی زنجیره تولید آن نیز می‌پردازد.
به‌طور مثال در روند احراز مؤلفه حلیت که پیش از این ذکر شد، علاوه بر بررسی محصول تولیدی از نظر حرام یا حلال بودن، چهارچوب‌های شرعی و قانونی در محیط کسب‌وکار نیز موردبررسی قرار می‌گیرند و هر واحد تولیدی در اجرای مناسب سرفصل‌هایی نظیر «پرداخت بهنگام و عادلانه دستمزد کارکنان» گرفته تا «پرداخت دیون قانونی همچون مالیات» و «پایبندی به حقوق زیست‌محیطی و عدم آلایندگی» نیز بررسی خواهد شد تا در نهایت، امتیاز حلیت برای محصولی در نظر گرفته شود که به همه این موارد پایبند باشد.
حتی فراتر از نشان حلال، بسیاری از معیارهای کیفیت‌سنجی دیگر نظیر «استاندارد جهانی ارگانیک» و «نشان تجارت منصفانه» نیز در همین پنج مؤلفه نشان طیب موردبررسی قرار می‌گیرند و اگر روند احراز استاندارد ارگانیک با استفاده از سموم غیرمجاز و پروسه تعیین نشان تجارت منصفانه با بکارگیری کارگران کمتر از سن قانونی دچار مشکل می‌شود، بد نیست بدانید که نشان طیب نیز به این واحدهای تولیدی تعلق نخواهد گرفت و لذا می‌توان چنین اذعان کرد که در این نظام ارزیابی کیفی جدید، ما شاهد یک جامعیت بسیار مؤثر و فراگیر هستیم.
صریح می‌پرسم؛ آیا قرار است که نشان طیب نیز همچون سیب سلامت و بقیه نشان‌های کیفیت‌سنجی، فقط روی برچسب محصولات نقش ببندد یا برنامه ویژه‌ای برای بهره‌برداری از آن وجود دارد؟
البته عنایت داشته باشید که اساساً این نشان‌های کیفیت حتی اگر متعدد هم باشد، هیچ اشکالی ندارد زیرا در مبنای ماهوی، کیفیت‌سنجی در واقع اصالت بخشی به قوانینی است که بشر از زمان انقلاب صنعتی تاکنون به‌طور تجربی به آن‌ها رسیده است و با این مقدمه، در پاسخ به پرسش شما می‌توان نوید داد که متعاقب هماهنگی‌های انجام‌شده با وزارت صمت، به لطف خدا و در آینده نزدیک، «سامانه جامع رتبه‌بندی اصناف» مشتمل بر طبقه‌بندی ارزیابی‌های مردمی از حدود ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار واحد تولیدی، توزیعی و خدماتی در کشور راه‌اندازی خواهد شد و این اصناف در آن با امتیازبندی از پنج ستاره تا بدون ستاره طبقه‌بندی می‌شوند و این معرفی نظام‌مند، در حقیقت یک مسابقه کیفیت است که علاوه بر سوق دادن مردم به سمت اجرای مسئولیت‌های اجتماعی ذاتی‌شان و نظارت بر محصولات و واحدهای تولیدی، اصناف را هم در یک رقابت سازنده برای بهبود تولیدات خود قرار می‌دهد و همه از برکات آن متنعم می‌شوند.
علاوه بر این سامانه مجازی تحت وب، برنامه‌ریزی شده تا جشنواره کسب‌وکارهای طیب نیز برپایه ارزیابی مشتریان، اصناف برگزیده را پس از شناسایی اولیه در یک کارناوال اقتصادی قرار دهد تا در نهایت جایزه ملی کیفیت به صنفی اهدا شود که همه استانداردهای ازپیش طراحی‌شده را رعایت کرده و بهترین کیفیت را به مردم ارائه داده است.
پس شاید بتوان این شیوه ارزشیابی را به همه عرصه‌ها و حتی فراتر از حوزه‌های اقتصادی و تجاری هم تسری داد. درست است؟
دقیقاً. نشان طیب در حقیقت نمادی از یک نظام ارزشیابی جامع است که با دربرگرفتن استانداردهای ملی و مدل‌های تعالی سازمانی، همچون یک چتر جامع برای کیفی سازی باشد و در همه عرصه‌ها شبیه‌سازی و اجرا شود. البته برای اولین بار اینجا اعلام می‌شود که در دولت سیزدهم، بخش ویژه‌ای را در موسسه کیفیت رضوی متمرکز بر تدوین طرح جامع «ابزارهای کیفیت‌بخشی به حکمرانی» در نظر گرفته‌ایم تا به‌زودی در اختیار رئیس‌جمهور محترم و سایر نهادهای دولتی قرار گیرد و به‌موجب آن، همان دغدغه کیفی سازی کالاها، محصولات و تولیدات در مسیر کیفی سازی سبک زندگی صورت خواهد گرفت زیرا در این شرایط که دولت خود را بخشی از بدنه مردم می‌داند، سامانه‌های شفاف کیفیت‌سنجی می‌تواند به کاهش فاصله میان ملت و حاکمیت کمک شایانی کند.
به‌عنوان سؤال آخر درباره چشم‌اندازهای بین‌المللی نشان طیب توضیح بدهید. آیا امیدوار هستید که مسلمانان جهان از این نشان هم به اندازه نشان حلال استقبال کنند؟
فراتر از امیدواری، ما در قالب مطالعات دقیق به اشتیاق وافر کشورهای مسلمان برای استفاده از مؤلفه‌های نشان طیب در نظام سنجش کیفی خود واقف هستیم و آگاهیم که اگر سازوکار اجرایی آن برای اجرا به مؤسسات مربوطه فعال در کشورهای منطقه ارسال شود، به‌سرعت در دستور کار قرار خواهد گرفت اما با این حال، رویکرد اساسی موسسه کیفیت رضوی این است که در وهله اول، نظام ارزشیابی طیب در داخل کشور اجرا شود و مشروط به اجرای موفق آن در داخل، آن را بین‌المللی کنیم که البته با برنامه‌ریزی‌های دقیق صورت گرفته، امیدواریم تا در آینده نزدیک شاهد معرفی تعدادی از سامانه‌های نظارت شفاف و آغاز رسمی اجرای این طرح در ایران و سپس در جهان اسلام باشیم.
انتهای پیام/
نظر شما