اکنون نسخه‌های تاریخی این روزنامه به همراه انبوهی دیگر از اسناد تاریخی مطبوعات ایران زمین در مرکز اسناد آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. « ابراهیم حافظی» رئیس اداره مطبوعات سازمان کتابخانه ها، موزه ها ومرکز اسناد آستان قدس رضوی، در گفت‌وگو با ما از غنای این گنجینه تاریخی گفته است.
چگونگی تشکیل آرشیو مطبوعات در آستان قدس
کتابخانه آســتان قدس رضــوی که قدمتی چند صد ســاله دارد از همان آغازین شــماره وقایع اتفاقیه نســخه های دریافتی آن را ثبت و تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران بیش از ۳۰۰ عنوان مجله، روزنامه و ســالنامه را جذب کرده است. در سال ۱۳۵۹ به منظور آگاهی دقیق تر از موجودی مطبوعات کتابخانه، تسهیل خدمات، حفاظــت بهتر و تقویت فراهم آوری نشــریات ادواری، آرشــیو مطبوعات کتابخانه آســتان قدس رضوی شــکل گرفت و از این زمان روند جذب مطبوعات، رشــد فزاینده ای پیدا کرد و با بهره گیری از روش‌هایی چون ســنت حسنه وقف، قانون واســپاری نشریات ادواری، خرید و مبادله هر روزه ده‌ها عنوان و صدها نسخه جدید از نشریات، آرشیو سازمان کتابخانه های آستان قدس رضوی توانست توسعه چشم‌گیری پیدا کند.اکنون در این اداره بیش از ۳۲ هزار عنوان روزنامه و مجله با ۲ میلیون نســخه گردآوری شده است.
در زمینه آرشیو منابع دیجیتالی و الکترونیکی هم حدود ۱۰ هزار عنوان نشــریه شــامل ۱۰ میلیون صفحه از نشــریات مختلف به صورت الکترونیکــی و دیجیتالی که نســخه چاپی و کاغذی ندارنــد؛ مانند: برخــی از روزنامه‌های قدیمی از جملــه روزنامه ملی تبریز مربوط به سال ۱۳۲۴ هجری قمری که نسخه الکترونیکی آن موجود بوده ولی دسترسی به نسخه چاپی و کاغذی آن برای این اداره میســر نشد و روی حافظه‌های جانبی نگهداری می‌شود.
چرا امیرکبیر« وقایع اتفاقیه» را منتشرکرد؟
انتشار روزنامه، در تحول فکری جامعه عهد ناصری تأثیر بسزایی داشت. هر چند پیش از این روزنامه «کاغذ اخبار» در دوره محمد شاه قاجار پدید آمده بود، اما به دلیل نبود اقبال عمومی و عدم رسمیت در جامعه آن روز، توفیقی در میان جامعه پیدا نکرد و شاید به همین سبب نسخه‌ای از آن تا به امروز حفظ نشده است.۱۵ سال پس از «کاغذ اخبار»، در دوره ناصرالدین شاه برای نخستین بار روزنامه‌ای رسمی با حمایت و دستور دربار شاهنشاهی تأسیس شد که عاملی برای رونق روزنامه نگاری سالیان بعد بوده است.
«روزنامچه اخبار دارالخلافه طهران» در سال ۱۲۶۷ قمری مبنای روزنامه نگاری رسمی ایران شده است که بعدها هم به وقایع اتفاقیه تغییر نام داد.امیرکبیر سال ۱۲۶۷ قمری برای گسترش معلومات مردم دستور تأسیس روزنامه را داد. هرچند این روزنامه بیشتر در میان روشنفکران و صاحب منصبان استفاده می‌شد، اما مردم عادی نیز از اخبار و نوشته‌های آن مطلع می‌شدند. با دستور ناصرالدین شاه قاجار، اجباری شدن خرید این روزنامه توسط رجال قاجار و کارمندان سبب بالا رفتن دانش و آگاهی این طبقات می‌شد. هدف روزنامه هم در اصل افزایش سطح اطلاعات عمومی و معرفی پیشرفت و توسعه ممالک خارجی به صاحب منصبان و طبقه روشنفکر جامعه بود.امیرکبیر درباره این روزنامه گفته است: «عوام نمی‌دانند که مصرف و حُسن این وقایع اتفاقیه در چیست؛ یا خیال می‌کنند که دیوانیان عظام شروع به این کرده‌اند به جهت منافع و مداخل. لکن این‌طور نیست و نباید باشد. این اخبار چیزی است.
این‌ها به جهت تربیت خلق است و اینکه این‌ها از امور دیوانی و اخبار و مناسبات دول و منافع خاص و عام و مقتضیات عصر عالِم باشند و اینکه تا روزی که من هستم نمی‌شود این اطلاع به عامه نرسد. این روزنامه منصبی نیست که به کسانی که از دیوان اعلی اسامی ایشان تعیین شده، به این‌ها برسد و به دیگران نرسد».
«وقایع اتفاقیه» چه ویژگی‌هایی داشت؟
محتوای این روزنامه شامل اخبار داخلی، اخباردارالخلافه، سفرهای ناصرالدین شاه، عزل و نصب‌ها و اعطای مقام‌ها، نشان‌ها و امتیازات بوده است. از ویژگی‌های روزنامه وقایع اتفاقیه نسخه‌های ضمیمه بوده که در برخی شماره‌ها با نام «اشتهارنامه» به چشم می‌خورد و شامل اعلام‌های رسمی دولتی بوده است.برخی از ویژگی‌های روزنامه وقایع اتفاقیه عبارت‌اند از: استفاده از خط و خوشنویسی نستعلیق؛ پایه گذاری روزنامه‌های دولتی پس از خود، چاپ نخستین آگهی بازرگانی در مطبوعات ایران تحت عنوان «اعلان» در شماره ۶ این روزنامه، چاپ صورت قیمت اجناس مورد نیاز مردم به نرخ رسمی دولتی در بیشترین شماره‌های روزنامه، اعلان فروش کتاب‌های تازه چاپ شده در برخی از شماره‌ها، چاپ تصویر برای نخستین بار در شماره ۶۴ سال دوم روزنامه شامل شکل پول قدیمی که در شهر شوش پیدا کردند. توجه به خبرهای مربوط به کودکان و نوجوانان از جمله انتشار مستمر اخبار مدرسه دارالفنون، گزارش بیماری‌های کودکان و آبله کوبی و حتی اخبار و آگهی‌های کتاب کودک در دوره ناصری.
از «روزنامه وقایع اتفاقیه» ۴۷۱ شماره چاپ شده که شماره ۴۷۱ با نام «وقایع» منتشر شده است. از شماره ۴۷۲ با نام «روزنامه دولت علیه ایران» و به عنوان نخستین روزنامه مصور ایران چاپ شد که انتشار آن تا شماره ۶۵۰ در ماه ذی الحجه ۱۲۸۷ ادامه داشت.
نظر شما