هرچند پیش از این، بهادر امینیان سفیر ایران در کابل و نیز محمدصادق معتمدیان و نظری استانداران  سابق و کنونی خراسان رضوی با سفر به هرات با مقامات طالبان دیدار داشته‌اند، ولی حضور حسین کاظمی قمی در افغانستان را باید نخستین سفر رسمی یک مقام ایرانی به کابل پس از  سقوط دولت اشرف غنی (۲۴ مرداد) دانست و از این جهت مهم ارزیابی می‌شود.  کاظمی قمی که در رأس هیئتی ۱۵ نفره صبح دوشنبه با استقبال برخی مقامات طالبان وارد کابل شد، روز گذشته با امیرخان متقی وزیر خارجه و ملا عبدالغنی برادر، معاون اول دولت موقت طالبان دیدار کرد. در این دیدار، نماینده کشورمان با بیان اینکه دو کشور دارای پیشینه و روابط تاریخی مستحکمی هستند، تأکید کرد تهران در هیچ شرایطی مردم افغانستان را تنها نخواهد گذاشت.

این سفر چرا مهم است؟

سفر نماینده ویژه کشورمان در امور افغانستان به این کشور در حالی است که امروز دقیقاً سه ماه از فرار اشرف غنی و ورود طالبان به کابل می‌گذرد. در تمام ایام گذشته باوجود همه چالش‌هایی که در زمینه به رسمیت شناخته شدن این گروه به عنوان حاکمان جدید این خطه جغرافیایی وجود دارد، با این‌حال طرف‌های ذی‌نفع بیکار ننشسته و بر حسب نیازها به سمت همکاری محدود با طالبان پیش رفته‌اند، اما جمهوری اسلامی به دلیل حساسیت و کلیشه‌های موجود تا حدی از این قافله عقب مانده و آن‌گونه که باید و شاید نتوانسته وارد تعامل با آن‌ها شود.

یک تحلیلگر سیاسی در گفت‌وگو با قدس با ذکر این نکته می‌گوید: امروز چه بخواهیم و چه نخواهیم طالبان بر مراکز قدرت در کابل مسلط شده و دیگر آن گروه چریکی گذشته نیست و بر یک جغرافیا به عنوان افغانستان حاکمیت یافته و این نکته‌ای است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. پیرمحمد ملازهی در ادامه با بیان اینکه جمهوری اسلامی نباید اسیر فضاسازی‌ها شود و باید کلیشه‌ها در مورد برقراری رابطه با این گروه را کنار بگذارد، افزود: اگر نگاهی گذرا داشته باشیم، می‌بینیم امروز روسیه برحسب نیازهای امنیتی وارد تعامل با طالبان شده، از سوی دیگر چین هم تلاش دارد افغانستان را وارد سی پک (راهروی اقتصادی میان چین و پاکستان) کند. این دو کشور تلاش دارند این‌گونه خلأ قدرتی که پس از رفتن آمریکا در منطقه ایجاد کرد را پر کنند. اتحادیه اروپا هم از راه‌اندازی دفتر رسمی خود در کابل در یک ماه آینده خبر داده است.  حتی هند و ایالات متحده هم باوجود نارضایتی از تحولات افغانستان، تعامل محدود با طالبان را آغاز کرده‌اند. وی در این‌باره تصریح کرد: در حوزه منطقه‌ای هم دو دیدگاه وجود دارد. اگر اجلاس تهران با موضوع افغانستان را مبنا قرار دهیم، می‌بینیم پاکستان به صراحت از به رسمیت شناخته‌شدن طالبان حمایت کرده و در مقابل تاجیکستان بدون مشارکت واقعی دیگر اقوام این پروسه را رد می‌کند. در این بین تهران با موضع عقلی و منطقی روندی بینابین را پیشنهاد و تلاش کرد این دو نظر را به هم نزدیک کند. ما با افغانستان همسایه‌ایم و چالش‌های مشترکی داریم. اگر به منافع ملی و امنیتی ایران نگاه کنیم به نظر می‌‎رسد شرایط ایجاب می‌کند خود را کنار نکشیم و از بیرون گود نظاره‌گر نباشیم. ایران اتفاقاً بهترین شرایط را برای کمک به بهبود وضعیت افغانستان دارد. حتی در تجربه حکومت‌داری هم این ایران است که می‌تواند مددکار آنان باشد؛ چراکه طالبان تجربه حکومت‌داری ندارند.

اهمیت دولت فراگیر برای ایران

ملازهی درباره دلایل دیگر اهمیت حضور کاظمی قمی در کابل می‌گوید: تهران بارها همه‌شمول بودن حکومت یعنی همه اقوام و جریان‌های مذهبی در آن مشارکت داشته باشند را به عنوان شرط مهم در به رسمیت شناختن طالبان اعلام کرده است. با این‌حال درباره مفهوم حکومت همه‌شمول درک متفاوتی میان جمهوری اسلامی و طالبان وجود دارد. آنان معتقدند کابینه معرفی‌شده، فراگیر است، اما ایران این نظر را کاملاً رد می‌کند. بنابراین سفر آقای کاظمی قمی به افغانستان در گام نخست برای چکش‌کاری این موضوع با هدف تعدیل مواضع طالبان و بسیار مهم است. البته مسائل منطقه‌ای و اقتصادی، کمک‌های بشردوستانه و همکاری‌های مرزی هم در کنار تشکیل دولت فراگیر در جای خود مهم بوده است.