از این رو، در چهارشنبه امام رضایی دیگری و به منظور بررسی راه‌های انس با امام رئوف(ع) با حجت‌الاسلام سید علی سجادی‌زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی گفت‌وگویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می‌شود.
زیارت امام رضا(ع) که ما شیعیان از دور و نزدیک به‌ویژه در روزهای چهارشنبه که به حضرت اختصاص دارد، به آن توجه و اهتمام داریم در منابع روایی ما چه عظمت و جایگاهی دارد؟
در منابع شیعه و اهل سنت و کتب حدیثی بازمانده، درباره زیارت امام رضا(ع) از رسول‌الله(ص) روایت کرده‌اند، همچنین است از امیرالمؤمنین(ع) و نیز امام صادق(ع)؛ یعنی زمانی که هنوز امام رضا(ع) متولد نشده بودند درباره برکات و آثار زیارت ایشان در روایات تصریح و به آن توصیه شده است. حضرت موسی بن جعفر(ع)، امام جواد(ع) و ائمه(ع) دیگر نیز به زیارت ثامن‌الحجج(ع) تصریح و توصیه دارند. روایاتی که سال‌ها پیش از ولادت امام رضا(ع) درباره زیارت ایشان آمده ثابت می‌کند ایشان و دیگر امامان(ع) فقط امام عصر و زمان خود نیستند بلکه فوق زمان و مکان از ولایت الهی برخوردارند. پیامبر اکرم(ص) در تشریح ثواب زیارت امام رضا(ع) فرمودند: این زیارت ثواب یک عمره مقبوله را دارد؛ مخاطب ایشان (یکی از همسران حضرت رسول(ص)) با تعجب پرسید: ثواب یک عمره؟ پیامبر(ص) فرمودند: ثواب دو عمره مقبوله، سپس فرمودند: ثواب سه عمره مقبوله... مخاطب که توان هضم این برکات را نداشت سکوت کرد؛ در منابع اهل سنت این روایت را تا ثواب ۷۰ عمره ادامه داده‌اند و در منابع شیعی تا ثواب ۷۰۰ عمره برای زیارت امام رضا(ع) بیان شده است.
علاوه بر این، از حضرت موسی بن جعفر(ع) نقل است: هنگامی که در قیامت پیش از حساب و کتاب، سفره احسان الهی گسترده می‌شود؛ افراد از اولین تا آخرین آن‌ها در کنار این سفره می‌نشینند و از همه آن‌ها بالاتر زائران فرزندم علی بن موسی الرضا(ع) هستند.
نقل است از مرحوم آیت‌الله العظمی خویی استفتا شد آیا زیارت امام رضا(ع) بالاتر از زیارت پیامبر(ص) است، ایشان فرمودند: درباره زیارت ائمه(ع) داریم که زیارت ثامن‌الائمه(ع) افضل‌تر است اما درباره پیامبر(ص) نه. چنان‌که امام جواد(ع) در پاسخ به پرسشی در این باره فرمودند: «برتری زیارت پدرم از زیارت امام حسین(ع) از آن رو است که امام حسین(ع) را همه مردم زیارت می‌کنند، ولی پدرم را جز خواص از شیعیان زیارت نمی‌کنند».
چه توصیه‌های دیگری برای زیارت امام رضا(ع) از زبان اهل بیت(ع) شده که جنبه انگیزشی دارد و میل به زیارت ایشان را در دل‌های مشتاق افزایش می‌دهد؟
حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) می‌گوید: از امام هادی(ع) شنیدم که فرمودند: «مردم قم و آبه آمرزیده هستند؛ چون در توس به زیارت جدم علی بن موسی الرضا(ع) می‌روند. آگاه باشید هر که به زیارت آن حضرت(ع) بشتابد و در راه رفتن به توس قطره‌ای از آسمان بر سر او فرود آید و حتی اندکی به رنج و زحمت افتد، جسم او بر جهنم حرام خواهد شد».
بنابر آنچه بیان شد، بزرگان شیعه و اهل سنت درباره این زیارت توصیه بسیار دارند و برای آن آثار فراوان برشمرده‌اند که شوق زیارت را در محبان آن حضرت(ع) شعله‌ور می‌کند.
بی‌شک برای آنکه زائر در مسیر زیارت از این آثار و برکات بهره‌مند شود باید آراسته و مؤدب به آدابی باشد، چگونه و با چه کیفیتی می‌توان چنین زیارت بابرکتی داشت؟
اینکه زائر با عشق و ارادت و اراده با هر سطحی از معرفت به زیارت حضرت شمس‌الشموس(ع) بیاید قطعاً مورد عنایت آن حضرت(ع) قرار می‌گیرد اما همچنان که نور اجسام مختلف شدت و ضعف دارد و برای مثال نور خورشید، نور لامپ و نور شمع یکسان نیستند، زائران نیز در بهره‌مندی از برکات زیارت امام رضا(ع) تفاوت‌ها و درجاتی دارند و این بسته به میزان معرفت آن‌هاست؛ به تعبیر طلبگی، این معرفت و برکات آن متشتت است، چه بسا زیارت امام رضا(ع) برای یک نفر ثواب یک عمره را در پی داشته باشد و برای دیگری ثواب ۷۰ عمره را!
مثل ثواب انفاق که وقتی در حق فرد سالم می‌شود با زمانی که در حق فردی درمانده و ازکارافتاده صورت می‌گیرد، متفاوت است یا در نماز جماعت که اقتدا به فرد عالم عامل با اقتدا به فردی معمولی تفاوت دارد. زیارت هم مثل دیگر اعمال معنوی در سطوح و درجات متفاوت است و این به اعتقاد فرد به مقامات امام رضا(ع) بستگی دارد؛ اینکه بداند در آن بارگاه، حجت معصوم خدا مدفون است و چه قدرت‌های فرازمانی و فرامکانی‌ای دارد.
بخشی از زائران برای حاجات دنیایی و مادی به حرم می‌آیند در حالی که باید همان‌طور که در پی دنیا و جسم هستیم، در پی روح و معنویات هم باشیم. امام رضا(ع) فرمودند: خداوند رحمت کند کسی که امر ما را احیا کند. اباصلت از حضرت(ع) پرسید: امر شما چگونه احیا می‌شود؟ حضرت ثامن‌الحجج(ع) در پاسخ او فرمودند: سخن ما را یاد بگیرد و به دیگران یاد بدهد، اگر مردم زیبایی سخن ما را می‌دانستند از ما پیروی می‌کردند.
بنابر این فرمایش حضرت رضا(ع)، اینکه امروز اقبال به مکتب اهل بیت(ع) آن‌طور که باید نیست بخشی بازمی‌گردد به اینکه نتوانسته‌ایم زیبایی سخن آن حضرات(ع) را برای مردم تبیین کنیم.
آیا مثال و خاطره‌ای درباره تأثیرگذاری زیبایی سخنان امام رضا(ع) دارید؟
یکی از استادان دانشگاه علوم اسلامی رضوی چند سال پیش با جمعی از خادمان به هندوستان سفر کردند. ایشان در یکی از دانشگاه‌های قدیمی هند سخنرانی و دو سه حدیث از امام رضا(ع) را نقل کردند از جمله آن‌ها این حدیث است که امام(ع) فرمودند: «دوست هر فرد عقل او و دشمنش جهل او است». این حدیث به قدری بر رئیس دانشگاه تأثیر می‌گذارد که همان روز دستور می‌دهد آن را نوشته و بر سردر دانشگاه بیاویزند. وی در ادامه تأکید کرده بود احادیثی از این دست برای آن‌ها فرستاده شود.
زائر امام رضا(ع) هم باید در این فکر باشد که با این زیارت و دعای پس از آن چه ره‌توشه‌ای برگرفته و بتواند با فهم روایات حضرت ثامن‌الائمه(ع) و عمل به آن‌ها به برترین درجات و سطوح زیارت دست یابد؛ درجاتی که ارتباط مستقیم با فهم و معرفت او دارد.
چگونه می‌توان از راه دور با امام مهربانی‌ها مأنوس شد و از برکات زیارت ایشان بهره‌ها برد؟
ارتباط با اولیاء الله ارتباط معنوی است: «بُعد منزل نبُوَد در سفر روحانی»؛ انسان هر چه به حرم نزدیک‌تر باشد بهتر و افضل است اما اگر امکان حضور نیست، می‌توانیم با قصد و نیت زیارت به حضرت رضا(ع) سلام دهیم که به فرموده روایات، ملائکه سلام ما را منتقل می‌کنند. باید با امام رضا(ع) همفکر، همراه و هم‌مرام بود وگرنه بدون این‌همانی‌ها حضور در جوار ایشان فایده‌ای ندارد. چه بسیار هستند کسانی که در همسایگی حضرت(ع) توفیق خدمت و معرفت به ایشان را ندارند و از همجواری با حضرت شمس‌الشموس(ع) بهره نبرده‌اند و در مقابل، بسیار هستند آن‌ها که از فاصله‌های دور با یک سلام انس و الفتی عمیق با امام رضا(ع) می‌گیرند.
با توجه به آنکه امام رضا(ع) بر زدودن غم و اندوه از مردم تأکید دارند، زائر حضرت(ع) چقدر باید برای شبیه شدن به امام(ع) و انس با ایشان به این مهم توجه و اهتمام داشته باشد؟
اینکه حرم‌های اهل بیت(ع) آباد است بخشی از آن به دلیل پیروی محبان از راه و مرام و سیره ائمه(ع) است؛ خداوند در قرآن می‌فرماید: پس از مرگ برای آخرت گردنه‌هایی است، یکی از راه‌های عبور از این گردنه‌ها آزاد کردن بردگان است اما چون همه این امکان را ندارند خدا در ادامه می‌فرماید: از راه‌های دیگر آن اطعام مردم در زمان گرسنگی و قحطی است. امام هشتم(ع) خود به این مسئله اهتمام داشتند و همواره پیش از اینکه غذا بخورند از قسمت خوب غذا در ظرفی دیگر ریخته و به افراد نیازمند می‌دادند.
خوب است زائران و ارادتمندان ایشان هم در این سیره به آن حضرت(ع) اقتدا کنند و در زدون غم و اندوه و فقر از محرومان تلاش داشته باشند.
در بعد رأفت که امام رضا(ع) به آن شهرت دارند این شبیه شدن و الگوگیری از سیره امام رضا(ع) چه ضرورتی دارد؟
رأفت از صفات حضرت حق است و خدا خود رئوف است، رئوف یعنی حتی اگر کسی در حق ما بدی کرد و ما را آزار داد، ما به او بدی نکنیم و در حقش لطف داشته باشیم، امام رضا(ع) اینچنین بودند و به رئوف شهرت یافتند؛ مهم آنکه رأفت امام رضا(ع) هم در زمان حیات و هم پس از شهادت ایشان، بروز و ظهور داشته و دارد.
زائر امام رضا(ع) باید با الهام از آن حضرت(ع) بداند اینکه فقط پاسخ مهر و محبت را با رأفت بدهیم هنر نیست، اصل آن است بتوانیم برای آن‌ها که در حق ما محبت و کمک نکرده‌اند، رئوف باشیم. این الگوگیری نیز در بهره‌مندی از آثار زیارت امام رضا(ع) مؤثر است.
نظر شما