امام خمینی(ره) از زمان تبعید به عراق و اقامتش به مدت ۱۴ سال در این کشور و به خصوص شهر نجف، همواره و به روایت نزدیکان روزی دو تا سه مرتبه به زیارت مشرف می‌شد و همیشه با رعایت آداب خاصی، ارادتش را به اهل بیت(ع) نشان می‌داد. آنچه می‌خوانید خاطراتی از حالات معنوی حضرت امام خمینی(ره) هنگام زیارت ائمه(ع) است که از جلد سوم کتاب «برداشت‌هایی از سیره معنوی امام خمینی-حالات معنوی» به قلم غلامعلی رجایی اقتباس شده است.

یک برنامه همیشگی

نظم مسئله بسیار مهمی بود که امام (ره) خیلی به آن مقید بودند. چیزی که در زندگی امام قابل توجه بود مداومت و تقید فراوان ایشان به دستورات شرع مقدس بود به طوری که دستورات را با ریز جزئیات و در وقتی خاص به طور مستمر انجام می‌دادند.

امام (ره) تقریباً هر شب در ساعت خاصی به حرم حضرت علی(ع) مشرف می‌شدند و این عمل یک برنامه مرتب و دائمی بود.برای ایشان زیارت حضرت امیر(ع) در ردیف نماز جماعت و درس امام قرار داشت و امام هرگز بدون عذر زیارتشان ترک نمی‌شد. حتی در اوقاتی که بنا به دلایلی به حرم مشرف نمی‌شدند زیارت را از راه دور داشتند و در خانه و احیاناً از روی پشت‌بام زیارتشان را می‌خواندند.

زمانی به دلیل کودتایی که در عراق رخ داد همه جا حکومت نظامی اعلام شده بود. مرحوم آقا مصطفی خمینی می‌گفتند دیدیم امام در اتاق نیستند. گفتیم نکند حرم مشرف شده باشند، همه جا را گشتیم تا اینکه دیدیم امام بالای پشت‌بام رفته‌اند و مشغول قرائت زیارت‌نامه هستند و جایی قرار داشتند که گنبد مرقد حضرت علی(ع) معلوم باشد. 

در حرم به کسی توجه نمی‌کردند

زمانی که امام(ره) به حرم مطهر حضرت امیرالمؤمنین(ع) مشرف می‌شدند معمولاً کمتر به این سو و آن سو نگاه می‌کردند به خصوص در حرم مطهر توجهی به امور ظاهری نداشتند. غرق در دعا و عبادت بودند و به گونه‌ای زیارت می‌کردند که کمتر کسی به راحتی ایشان را می‌شناخت.

زیارت امام شبیه سیاستمداران یا سایر علما نبود امام در هنگام عبادت مانند کسانی بودند که هیچ کاری غیر از عبادت نداشتند. ایشان چنان به عبادت مشغول و از امور دیگر فارغ می‌شدند که گویی تنها کارشان عبادت است. مثلاً تمام دعای عرفه را در حرم حضرت امام حسین(ع) با وجود سن زیاد ایستاده می‌خواندند، بعضاً این دعا دو تا سه ساعت طول می‌کشید و بقیه که جوان بودند و نشسته دعا را می‌خواندند شرمنده امام می‌شدند. 

عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد

پس از تمام شدن دوران تبعید در ترکیه، نگذاشتند امام(ره) خودشان برای محل اقامت خود تصمیم بگیرند و به ایشان دستور دادند به دلیل سیطره حزب بعث در عراق به این کشور بروند. وقتی وارد عراق می‌شوند می‌گویند: «اول به زیارت کربلا می‌روم و بعد نجف». در این مدت سه چهار روزی که در کاظمین بوده‌اند به سامرا هم می‌روند.امام خمینی(ره) در طول ۱۴ سالی که در نجف اشرف تشریف داشتند همیشه می‌گفتند دشمن من را به این موهبت رسانده است؛ چرا که هدف دشمن از تبعید امام به عراق تحت تأثیر قرار دادن ایشان توسط سایر علما بود و از طرفی حکومت بعث عراق نیز به شدت مخالف امام بود اما امام به مسئله حضور در عراق همواره به عنوان یک فرصت نایاب نگاه کرده و سعی می‌کردند بیشترین بهره را از حریم اهل بیت(ع) ببرند.

آداب زیارت امام(ره) 

امام(ره) در مدتی که در نجف اقامت داشتند فقط همان یک بار که حین ورود به عراق به سامرا مشرف شدند به کاظمین نیز مشرف شدند و دیگر چنین موردی ندیدیم. برخلاف ادعای بعثیون که می‌گفتند ما به نحو احسنت از امام(ره) پذیرایی کردیم امام فقط همان یک بار مشرف شدند و ظاهراً اوضاع به گونه‌ای بوده یا به ایشان ابلاغ شده بود که اجازه زیارت در سامرا و کاظمین را ندارند. 

برنامه روزانه امام به گونه‌ای بود که تقریباً هر روز دو سه ساعت پس از نماز مغرب به بخش بیرونی منزل خود می‌آمدند و مردم، طلاب و علاقه‌مندان به دیدارشان می‌آمدند، سپس به حرم مشرف می‌شدند؛ زیارت امین‌الله را ایستاده می‌خواندند، زیارت جامعه کبیره را به صورت نشسته قرائت می‌کردند و پس از خواندن نماز زیارت به منزل برمی‌گشتند. به استثنای شب‌های شنبه که امام در این شب به حرم مشرف نمی‌شدند و آن هم به این دلیل بود که در فصل تابستان وقت شست‌وشوی حرم و رواق‌ها پس از نماز مغرب و عشا بود. 

به طور معمول امام، مسافت بین خانه تا صحن مطهر حضرت امیرالمؤمنین(ع) را پیاده طی می‌کردند که حدود هفت دقیقه طول می‌کشید. ابتدا از باب‌القبله وارد صحن می‌شدند و از کفشداری ضلع جنوبی ایوان عبور کرده و اذن دخول را در رواق می‌خواندند. به سمت پایین پا مشرف می‌شدند، زیارت کوتاهی می‌خواندند و پس از آن به طرف ضلع جنوبی ضریح، روبه‌روی صورت حضرت امیرالمؤمنین(ع) می‌ایستادند، زیارت امین‌الله را می‌خواندند و بر خلاف سایران و عموم مردم که از همان جا بالاسر را دور می‌زدند امام برمی‌گشتند و از پایین پا به پشت سر می‌رفتند. امام چون همیشه این گونه عمل می‌کردند رعایت همیشگی این روش ضمن اینکه نمودار کامل ایمان و احترام آن حضرت به حریم مقام ولایت بود اهل نظر و معنا را متوجه نکته‌ای ظریف می‌کرد؛ چرا که طبق یکی از احتمالات و نقل‌های چهارگانه، بالای سر حضرت امیرالمؤمنین(ع) محل دفن سر بریده امام حسین(ع) است؛ همین احتمال کافی است که عارفان پاک‌باخته حقیقت، پای خود را روی چنین مکانی که محتمل است مدفن سر مطهر سیدالشهدا(ع) باشد نگذارند.امام(ره) به کربلا که مشرف می‌شدند پایین پا نمی‌رفتند چون در پایین قبر امام حسین(ع) قبر علی‌اکبر(ع) است. حتی یک بار هم نرفتند، ایشان پا روی قبر شهدا نمی‌گذاشتند.

بقیه در ابتدا متوجه نمی‌شدند دلیل این کار چیست چون این ملاحظه را ظاهراً فقط ایشان داشته‌اند.خود امام(ره) در این باره می‌فرمودند: هر چه هست از اهل بیت(ع) است. در نجف جو عمومی به گونه‌ای بود که زیاد مشرف شدن به حرم، نوعی درویش مسلکی و عقب‌ماندگی تلقی می‌شد ولی امام به این حرف‌ها هیچ توجهی نداشتند و از این اتهام‌ها نمی‌هراسیدند و هر شب به حرم مشرف می‌شدند.

درست شبیه مردم

امام(ره) در حرم بسیار متعبد بودند مثل سایر متعبدین و درست شبیه مردم، دعا و نماز می‌خواندند. بسیاری از علما این گونه نبودند، حرم آن‌ها بین ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول می‌کشید و دعا را هم از حفظ می‌خواندند و می‌رفتند اما امام(ره) مثل سایر مردم می‌نشستند و از روی مفاتیح دعا و زیارت می‌خواندند.