بی‌خانمان‌ها، معتادان متجاهر و کارتن‌خواب‌ها، پارک‌ها، لابه‌لای شمشادهای وسط اتوبان، زیر پل‌ها و هر نقطه کور دیگری در شهر را بهترین محل امن برای گذراندن شب می‌دانند. خیلی از آن‌ها به جای رفتن به گرمخانه‌ها، سر از کنار اتوبان‌ها و خیابان در آورده‌اند.
این در حالی است که برخی معتقدند اگر امکان جمع‌آوری معتادان و انتقال آن‌ها به مراکز امن افزایش یابد زمینه‌های بروز آسیب‌های اجتماعی همچون کارتن‌خوابی، زباله‌گردی، اعتیاد، سرقت، ایجاد ناامنی و غیره نیز کاهش خواهد یافت.
متولیان ساماندهی بی‌خانمان‌ها و کارتن‌خواب‌ها
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران فقر، بیکاری، افزایش فاصله طبقاتی و نبود دسترسی عادلانه به امکانات و گسترش شهرنشینی را مهم‌ترین عوامل ظهور پدیده کارتن‌خوابی می‌داند و به قدس می‌گوید: در خصوص کارتن‌خوابی هیچ آمار رسمی‌ای وجود ندارد؛ اما گویا هر چه جلوتر می‌رویم بیشتر با پدیده‌های اجتماعی روبه‌رو می‌شویم. در واقع می‌توان گفت پدیده کارتن‌خوابی نسبت به دو سه دهه اخیر مشهودتر است تا جایی که شهرداری مجبور شده مرکز نگهداری زنان آسیب‌دیده احداث کند.
سید حسن موسوی چلک، با اشاره به اینکه بر اساس مصوبه شورای‌عالی اداری سال ۷۸، شهرداری متولی اصلی موضوع یاد شده است، می‌افزاید: البته در کنار این نهاد ۱۱ سازمان دیگر مثل فرمانداری، بهزیستی، کمیته امداد، دادگستری و…مسئولیت ساماندهی بی‌خانمان‌ها و کارتن‌خواب‌ها را بر عهده دارند.
وی اگر چه معتقد است سیاست‌ها در ایران در خصوص آسیب‌های اجتماعی پاک کردن صورت مسئله و حمایتی بوده است، اما از عملکرد شهرداری تهران در خصوص پدیده کارتن‌خوابی دفاع می‌کند و می‌گوید: شهرداری زیرساخت‌های ارائه خدمات به بی‌سرپناهان را فراهم کرده و حتی خدمات سیار هم ارائه می‌دهد اما اگر بعضی افراد نمی‌خواهند از این امکانات استفاده کنند، دیگر این نهاد مقصر نیست.
چلک اضافه می‌کند: تا دو دهه پیش دست‌کم ۱۵ تا ۲۰ بی‌خانمان کارتن‌خواب در فصل سرما جان خود را از دست می‌دادند اما شهرداری با ایجاد مددسراها یا همان گرمخانه‌ها در همه مناطق پایتخت و راه‌اندازی گشت‌های اجتماعی و... اقدامات مناسبی برای حمایت از این عده انجام داده؛ البته تعداد این مراکز کافی نیست و معمولاً هم در حاشیه شهر هستند و رفت‌وآمد افراد بی‌خانمان به آنجا کمی سخت است ضمن اینکه افرادی که معتاد نیستند در شأن خود نمی‌بینند با معتادان در یکجا قرار بگیرند که باید فکری برای این موارد کرد.
موسوی چلک معتقد است تا زمانی که به سمت نظام چندلایه تأمین اجتماعی نرویم حذف پدیده کارتن‌خوابی و امثالهم ممکن نخواهد بود و چه بسا شاهد پدیده‌های نو ظهور دیگری هم باشیم.
وی افزایش بیماری‌های جسمانی و روانی به دلیل رعایت نکردن بهداشت فردی، انتقال بیماری‌های واگیر، افزایش جرایم و تهدید امنیت اجتماعی را مهم‌ترین پیامد پدیده بی‌خانمانی و کارتن‌خوابی می‌خواند و می‌گوید: بی‌توجهی به این پدیده موجب می‌شود این موضوع در منظر شهروندان دیگر عادی شود و با این اتفاق برخی از خانواده‌ها یاد می‌گیرند می‌توان از این روش هم برای طرد افراد استفاده کرد.
افزایش ظرفیت گرمخانه‌ها
علیرضا نادعلی، سخنگوی شورای شهر تهران هم ظرفیت مددسراهای شهرداری را پاسخگوی نیازها نمی‌داند و به قدس می‌گوید: اطلاع دقیقی ندارم باید چند درصد به ظرفیت گرمخانه‌ها و مددسراهای تهران اضافه شود تا مشکل رفع شود؛ اما شهرداری برنامه افزایش ظرفیت این مراکز را در دست اجرا دارد و احتمالاً در سال آینده چند درصد به ظرفیت این مراکز اضافه می‌شود.
نایب رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران ادامه می‌دهد: در واقع ارتقای سطح ارائه خدمات به مددجویان و بهبود شرایط مددسراها در راستای تحقق اهداف پیش‌بینی شده در دست انجام است. به همین دلیل تیم‌های گشت سازمان رفاه و خدمات اجتماعی شهرداری از ساعت ۲۲ تا ۵ بامداد در سطح شهر گشت‌زنی و افراد بی‌خانمان را به گرمخانه‌ها منتقل می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه برای استفاده از برخی فضاهای عمومی و دینی مثل مساجد و حسینیه‌ها باید کار کارشناسی دقیقی صورت گیرد، می‌افزاید: البته این موضوع چندان به شورا و شهرداری مربوط نمی‌شود بنابراین در این خصوص دستگاه‌های متولی مثل مرکز رسیدگی به امور مساجد باید نظر بدهند.
استفاده از ظرفیت مساجد و حسینیه‌ها
ناصر امانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران نیز با بیان اینکه کارتن‌خوابی عمدتاً ریشه در مشکلات اقتصادی، بیکاری، فقر و اعتیاد دارد به قدس می‌گوید: مشکل دوری گرمخانه‌ها از مرکز تهران و کمبود ظرفیت آن‌ها همچنان وجود دارد. بیشتر گرمخانه‌ها در حاشیه شهرها قرار دارند و به همین دلیل چندان تمایلی برای مراجعه و استفاده از این اماکن وجود ندارد. ضمن اینکه بعضی از شهروندان حاضر نیستند در کنار معتادان متجاهر قرار بگیرند چون می‌دانند در این گرمخانه‌ها بیشتر معتادان متجاهر حضور دارند.
وی در خصوص استفاده از برخی اماکن عمومی و دینی مثل مترو، مساجد، حسینیه‌ها و... برای استراحت بی‌خانمان‌ها نیز می‌گوید: استفاده از فضای مترو برای استراحت بی‌خانمان‌ها را اصلاً توصیه نمی‌کنیم، اما مساجد و حسینیه‌ها در اختیار شهرداری‌ها نیستند و به‌صورت هیئت امنایی اداره می‌شوند. به اعتقاد شخصی خودم می‌توان از این فضاها هم برای این منظور استفاده کرد. خیلی خوب است درهای مساجد شب تا صبح هم باز باشند و کسانی که واقعاً جایی برای خواب ندارند به‌ویژه مسافران و در راه مانده‌ها از این اماکن استفاده کنند و در آرامش بخوابند. البته این کار باید به صورت کنترل شده و با مدیریت دقیق انجام گیرد تا مشکل خاصی پیش نیاید.
نظر شما