تا پیش از فعالیت‌های او، مذهبیون علاقه‌مند به فعالیت‌های سیاسی، کار تشکیلاتی و مبارزات هدفمند را در قالب یک سازمان منسجم تجربه نکرده بودند.
شهید نواب صفوی نه فقط در ایجاد ساختار و جذب عضو برای گروه خود بسیار موفق عمل کرد، بلکه تظاهرات و اقدام‌های وی نیز موجب گرایش عمومی مردم به جریان فدائیان اسلام شد و آن‌ها در میان اقشار متدین که بخش اعظم جامعه را تشکیل می‌دادند، از جایگاه بسیار خوبی برخوردار بودند. یکی از ویژگی‌های بسیار مهم جریان فدائیان اسلام و شخصیت شهید نواب صفوی، جوان بودن و جوان‌گرایی فوق‌العاده آن‌ها بود. فدائیان اسلام در سال ۱۳۲۴ش در حالی بنیان‌گذاری شد که بنیان‌گذار آن، تنها ۲۱ سال داشت و این مسئله در فضایی که عموماً جوانان نقش چندانی در تحولات سیاسی و اجتماعی ایفا نمی‌کردند و در بسیاری از موارد تنها کسوت یک پیرو را داشتند، بسیار جذاب به نظر می‌رسید. یکی از شهرهایی که جوانان آن به شدت تحت تأثیر جذبه شخصیت شهید نواب صفوی و مشی و مرام فدائیان اسلام قرار داشتند، مشهد بود. آن مرحوم بارها به قصد زیارت و شرکت در تجمعات به این شهر سفر کرد و مجموعه این حضورها، رقم‌زننده رویدادها و روایت‌هایی شد که امروز در سالروز شهادت وی و یارانش قصد داریم در صفحه نخست رواق مروری بر آن‌ها داشته باشیم.
ارتباط با «مبارزین اسلام»
بی‌تردید شهید نواب صفوی پیش از آنکه در کسوت رهبر فدائیان اسلام وارد مشهد شود، چند باری به این شهر سفر کرده بود. پدر همسر وی، نواب احتشام رضوی از فعالان قیام مسجد گوهرشاد بود و به همین دلیل به تهران تبعید شد. بدیهی بود که این ارتباط خانوادگی می‌توانست موجب ارتباط بیشتر و عمیق‌تر با فضای شهر مشهد باشد. با این حال، نخستین ارتباط تشکیلاتی وی و جوانان مذهبی مشهد که به شدت تحت تأثیر اقدام‌های جمعیت فدائیان اسلام در تهران قرار داشتند، از طریق تشکیلات جمعیت «مبارزین اسلام» برقرار شد. تعدادی از اعضای همین گروه بودند که برای نخستین بار از نواب خواستند تا سفری با هدف فعالیت‌های سیاسی به مشهد داشته باشد و به این ترتیب، نخستین سفر سیاسی شهید نواب صفوی به مشهد در سال ۱۳۲۹ش شکل گرفت و اطلاعیه‌هایی درباره ورود نواب صفوی به مشهد در روزنامه‌های فعال آن دوره شهر به چاپ رسید. البته در آن زمان، گروه‌هایی وجود داشتند که می‌خواستند مانع سخنرانی‌های او در مشهد شوند و حتی با استخدام جمعی از اراذل و اوباش سعی کردند مجالس سخنرانی وی را به هم بزنند، اما استقبال گسترده مردم از این برنامه‌ها، مانع تحقق خواست آن‌ها شد.
یک سفر سیاسی
شهید نواب صفوی در سفر سیاسی خود به مشهد، دو هدف عمده را دنبال می‌کرد؛ نخست دیدار با علمای شهر و گفت‌وگو با آن‌ها درباره مسائل جهان اسلام و دوم حضور در اجتماعات جوانان شهر و ایراد سخنرانی برای آنان. آن مرحوم در این سفر با علمای مبارز و شناخته شده‌ای مانند آیت‌الله شیخ غلامحسین تبریزی معروف به عبدخدایی دیدارهایی داشت. میزبان شهید نواب صفوی و جمعی از یارانش که گاه تعداد آن‌ها به حدود ۳۵ نفر می‌رسید، در این سفر و البته چند سفر بعدی به مشهد مقدس، انجمن پیروان قرآن به مدیریت مرحوم حاجی عابدزاده بود. مهدیه مشهد که در آن زمان یکی از مهم‌ترین کانون‌های مذهبی شهر به حساب می‌آمد، این میزبانی را بر عهده گرفت و البته نخستین سخنرانی‌های نواب صفوی در مشهد هم در مهدیه ایراد شد. با این حال، همه خیابان‌های منتهی به حرم رضوی، بالقوه محل سخنرانی و تبلیغات شهید نواب صفوی بودند. او هنگامی که قصد داشت در مدارس علمیه‌ای مانند «مدرسه سلیمانیه» بالاخیابان یا هر مکان دیگری مثل مساجد محله نوغان یا سرشور سخنرانی کند، مسیر را به صورت پیاده طی می‌کرد و در همان حال، با مردم سخن می‌گفت. این صحبت‌ها حالت موعظه داشت، اما لحن و نوع بیان آن با دیگر سخنرانی‌ها فرق می‌کرد و هیجان و شوری که در آن‌ها نهفته بود، مردم را سخت تحت تأثیر قرار می‌داد؛ در واقع تأثیر این منبرهای خیابانی، حتی بیشتر از سخنرانی‌های رسمی بود. به همین دلیل سخنرانی‌های شهید نواب صفوی در مسجد گوهرشاد و صحن عتیق با استقبال گسترده مردم روبه‌رو می‌شد.
سخنرانی‌های شورانگیز در حرم مطهر
حرم مطهر از نخستین سفر شهید نواب صفوی به مشهد، میزبان سخنرانی‌های وی بود. سخنرانی مشهورش در زمستان سال ۱۳۳۰ در مسجد گوهرشاد شاید سبب شد برای نخستین بار مردم مشهد با قضیه فلسطین و هجمه گسترده صهیونیست‌ها به مقدسات عالم اسلام از زوایای گوناگون آشنا شوند. این مسئله سبب شد بعدها حتی در جریان وقایع پس از قیام ۳۰ تیر ۱۳۳۱، مردم مشهد در تظاهرات خود، قضیه فلسطین را به صورت جدی مورد توجه قرار دهند. سخنرانی شهید نواب صفوی در صحن عتیق نیز با موضوع فراموش کردن سنت امر به معروف و نهی از منکر ایراد شد. برخی شاهدان عینی مانند «سیدحسن فاطمی» که از اعضای مشهدی فدائیان اسلام محسوب می‌شد، از اجتماع بسیار عظیم زائران و مجاوران در صحن عتیق سخن گفته‌اند؛ اجتماعی که شهید نواب صفوی بدون استفاده از بلندگو در آن به ایراد سخنرانی پرداخت و صدای رسای او، افکار عمومی را متوجه مسائل روز ایران و جهان اسلام کرد و پس از ایراد آن، شور و غوغای بی‌سابقه‌ای در میان مردم شکل گرفت.
مخفیگاه نواب صفوی در خیابان «دریا»
مشهد در جریان رویدادهای غمبار پس از کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ نیز مدتی میزبان شهید نواب صفوی بود. رحیم‌پور اصفهانی از اعضای فدائیان اسلام در گفت‌وگویی به این مسئله کمتر شنیده شده اشاره می‌کند و می‌گوید آن مرحوم مدتی را در شهر مشهد و در جایی که امروزه منطقه طلاب قرار دارد، مخفی شده بود؛ جایی که به دلیل قرار داشتن گودالی بسیار بزرگ و مملو از آب به منطقه «دریا» شهرت داشت و امروزه ما آن را به نام خیابان «وحید» می‌شناسیم که از خیابان شهید مفتح (سیمتری طلاب) تا بزرگراه کمربندی مشهد (صدمتری) امتداد دارد. شهید نواب صفوی زمانی در این منطقه و در یکی از خانه‌های محقر و روستایی آن پنهان شده بود که آن مکان، بخشی از شهر مشهد به حساب نمی‌آمد. می‌دانیم که منطقه طلاب از اواخر دهه ۱۳۴۰ خورشیدی به تدریج آباد شد و نخستین خیابانی که در آن ساختند، خیابان شهید علیمردانی امروزی یا همان ۲۰متری طلاب سابق بود. شهید نواب صفوی حدود یک ماه در این محل مخفی شد و فقط دوستان و یاران خاص وی از این مسئله خبر داشتند. او گاه به وقت سحر، خودش را به حرم مطهر امام رضا(ع) می‌رساند و پس از زیارت، دوباره به مخفیگاه خود باز می‌گشت.
نظر شما