تصویر «مادر» در سینمای ایران به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تصویری واقعی از جایگاه اصلی مادران این سرزمین است و فیلمسازان مختلف از زاویه نگاه خودشان، شمایل مادر را با جزئیات و ویژگی‌های منحصر به ‌فرد زنان و مادران ایرانی روی پرده نقره‌ای به نمایش گذاشتند. جایگاه مادر نه فقط در تاریخ این کهن سرزمین که در سراسر جهان، جایگاهی رفیع و مقدس است و نگاه به مادران همواره با احترام بوده است. در ادامه نگاهی اجمالی بر نقش‌های ماندگار مادران سینمای ایران داریم که می‌خوانید.

مادران جاودان سینمای ایران نقش مادر در برخی از فیلم‌های سینمایی نقشی محوری است و در بسیاری از فیلم‌ها یک نقش فرعی. در اینجا مروری کوتاه بر کارنامه کاری بازیگران زنی داریم که در ذهن مخاطبان با ایفای نقش مادر، ماندگار شدند. بازیگرانی که تعدادشان در سینمای ایران کم نیست اما نام برخی از آن‌ها ناخودآگاه تصویر مادر را در اذهان هر ایرانی تداعی می‌کند.

مادرانی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی همواره در فیلم‌های سینمایی و سریال‌های تلویزیونی تلاش کرده‌اند تصویری حقیقی و دلنشین از مادران اصیل، دلسوز و فداکار ایرانی و مسلمان را از خود به یادگار بگذارند. علاوه بر زنده‌یاد رقیه چهره‌آزاد که با نقش ماندگارش در فیلم «مادر» علی حاتمی‌کیا به یکی از به یادماندنی‌ترین مادران سینمای ایران تبدیل شد شاید بتوان حمیده خیرآبادی را ملقب به مادر سینمای ایران کرد، زنی با چهره‌ای خندان و خوشرو که تصویری آشنا از چهره مادر ایرانی را بر قاب سینما و تلویزیون به نمایش گذاشت. حالا دخترش، ثریا قاسمی بار سنگین نقش مادرش را در آثار سینمایی و تلویزیونی به دوش می‌کشد تا همچنان آن تصویر فداکارانه و دلسوزانه از مادر را زنده نگه دارد. ژاله علو، جمیله شیخی، پروین‌دخت یزدانیان، شهلا ریاحی، آهو خردمند، پروانه معصومی، آفرین عبیسی و چندین نام دیگر، مادران جاودان سینمای ایران هستند که همیشه در دل‌های مخاطبان سینما و تلویزیون ماندگارند.

مادران معمولی

تصویر یک مادر معمولی که غالباً زنی خانه‌دار است در بیشتر فیلم‌های ایرانی به عنوان نقشی فرعی نشان داده می‌شود اما گاهی هم نقش محوری را در یک فیلم پیدا می‌کند. «به همین سادگی» ساخته رضا میرکریمی، قصه زنی را تعریف می کند که تصویری نزدیک به روزمرگی بسیاری از مادران ایرانی است. روزهای زندگی طاهره شاید در ظاهر خسته‌کننده، کسالت‌بار و تکراری به نظر برسد اما برای مادران ایرانی که دل در گرو مهر همسر و فرزندانشان دارند، هیچ چیز تکراری نمی‌شود، زنانی که متعهدانه به زندگی خانوادگیشان عشق می‌ورزند و با وجود همه سختی‌های مادرانگی، اتفاق زیبایی در زندگی روزمره‌شان رقم می‌خورد که آفرینش هر روزه عشق است. گاهی هم این دلهره مادرانگی در فیلمی همچون «مهمان مامان»، یک میهمانی ساده مادر خانواده را به بحران و گره اصلی قصه تبدیل می‌کند.

مادران تنها

تصویر مادر در سینمای ایران چنان متأثر و منشعب از مهر است که حتی وقتی قرار است تصویر یک مادر معتاد را نشان دهد، عشق مادری او را مجبور به ترک می‌کند. در فیلم «دارکوب» بهروز شعیبی، مادر معتادی نوزادش را رها می‌کند و پس از سال‌ها تحمل عذاب وجدان، زمان در آغوش کشیدن دخترش چنان لبریز از عشق می‌شود که با پای خودش به کمپ ترک اعتیاد می‌رود. البته در مقابل هم زنی را نشان می‌دهد که با وجود اینکه مادر ژنتیکی دختربچه نیست اما قلبش برای فرزندخوانده‌اش که زیر سایه محبت او رشد کرده، می‌تپد مانند تصویری که بیتا فرهی در فیلم «کیمیا» دارد، زنی که نوزادی را نجات می‌دهد و به او احساس مادرانه‌ای پیدا می‌کند. محبت و عاطفه‌ این زن نسبت به کودک موجب می‌شود نتواند دختربچه را به پدر خونی‌اش بسپارد.

مادران امروزی

نگاهی کلی به فهرست فیلم‌های ساخته شده پس از انقلاب اسلامی به ویژه یک دهه اخیر نشان می‌دهد نقش مادرانی که علاوه بر مادری، جایگاهی اجتماعی هم دارند نادیده گرفته شده یا یک‌سویه و شعارگونه روایت شده است. زنانی که علاوه بر مادری کردن، بیرون از خانه کار می‌کنند، حضوری فعال و پررنگ در جامعه دارند و گاهی جزو زنان جریان‌ساز و کارآفرین هستند. زنانی که مادری سدی بر سر راه فعالیت‌های اجتماعیشان نشده و حتی به قدرت و تأثیرشان افزوده است. سینمای ایران نیاز به یک بازنمایی درست و واقع‌نما از مادران امروزی دارد، زنانی که علاوه بر حضور مؤثر اجتماعیشان، نقش مادری را به قدر کفایت و گاه تا حد از خود گذشتگی ایفا می‌کنند.