مردم در طول مبارزات انقلاب اسلامی یکی از ارکان اصلی مبارزات محسوب می‌شدند و حضور آنان در صحنه و آمادگی برای برپایی حکومت اسلامی و همراهی و پذیرش رهبری حضرت امام(ره) و جانفشانی و فداکاری آنان، زیباترین صحنه‌ها را در مسیر پیروزی انقلاب اسلامی رقم زد.

امان‌اله قرائی مقدم؛ پژوهشگر اجتماعی و اسـتـاد دانـشـگـاه خــوارزمــی تـهـران در گفت‌وگو با ما به حرکت‌های زیبای اجتماعی مردم در شکل‌گیری و سرعت بخشیدن به وقوع انقلاب اشاره می‌کند که در ادامه تقدیم حضورتان می‌کنیم.

حرکت‌های اجتماعی مردم در شکل‌گیری و سرعت بخشیدن به وقوع انقلاب چه نقشی داشت؟
در واقع تنها یک عامل موجب شکل‌گیری انقلاب نشد؛ بلکه عوامل اجتماعی متعددی مثل باورهای دینی بسیار مستحکم و قوی مردم در کنار شخصیت کاریزماتیک حضرت امام(ره) در شکل‌گیری انقلاب نقش داشت که خودآگاهی مردم به‌ویژه نسل جوان از وضعیت کشور و جهان به آن سرعت بخشید. وقتی مردم به این باور رسیدند که جامعه باید تغییر کند زمینه فکری، اعتقادی و سنتی، متناسب با آن رشد کرد و زمینه‌های اجتماعی متناسب با این تغییر و زیر و رو شدن نظام شاهنشاهی شکل گرفت. 
حضرت امام(ره) به‌خوبی می‌دانست تا جامعه متحول نشود و به خودآگاهی نرسد سرمایه‌های اجتماعی یک انقلاب و نظام اسلامی ایجاد نمی‌شود، از همین رو در مبارزه‌ای علمی، اعتقادی و سیاسی ۱۵ساله، سرمایه‌های اجتماعی لازم را برای وقوع انقلاب اسلامی و تحقق اهداف آن ایجاد کرد و با استفاده هوشمندانه و مدبرانه از آن توانست انقلاب را رهبری کند و نظام شکوهمند و مقدس اسلامی را برپا سازد. 

حس همدلی و همراهی توده‌های مردم چگونه شکل گرفت؟
مردم به این خودآگاهی رسیدند و متوجه شدند هیئت حاکمه و مسئولان نظام شاهنشاهی با ارزش‌های سنتی، دینی و اعتقادی مردم سر جنگ دارند و با پخش فیلم‌های مبتذل از رسانه ملی و ترویج بی‌بندوباری روح باورها و اعتقادات آن‌ها را خدشه‌دار می‌کنند. حضرت امام(ره) نیز سال‌ها بود از این وضعیت ابراز نارضایتی می‌کردند و با رژیم پهلوی به مخالفت برخاسته بودند. همین مسئله موجب همدلی مردم با حضرت امام(ره) و همراهی توده‌های مختلف مردم با ایشان شد.
همچنین باورهای دینی و اعتقادی در جامعه بسیار عمیق و گسترده بود و زمینه‌های همدلی و همراهی مردم با امام(ره) به عنوان رهبر و پیشوای اسلامی از سال‌های پیش از پیروزی انقلاب فراهم شده بود و آن افکار آزادی‌خواهانه‌ای که در مغز جامعه در طول تاریخ نسبت به حکومت پادشاهی رسوب کرده بود و مربوط به دوران پیش و پس از قاجار می‌شد، موجب شده بود کینه عمیقی نسبت به نظام سلطنتی داشته باشند و به دنبال تغییری اساسی بودند. حضرت امام(ره) در سخنرانی سال ۱۳۴۲ خود در قم، ضرورت این تغییر و دگرگونی را عنوان کردند و این مهم موجب شد مردم با ایشان همدل و همراه شوند و توده‌های مردم با خودآگاهی به دنبال تغییر برآمدند و انقلاب اسلامی با رهبری حضرت امام(ره) به ثمر نشست. 

پیروزی انقلاب چقدر و چگونه به تقویت حس اعتماد به‌نفس فردی و اجتماعی منجر شد؟
انقلاب، زمان اجتماعی را تغییر داده و نشان می‌دهد جامعه توانسته آن حرکت آرام و گذشته‌نگر را به حرکتی متغیر و سریع تبدیل کند. به گفته ژرژ گورویچ (Georges Gurvitch) جامعه‌شناس فرانسوی «ما در جامعه با هشت نوع حرکت مواجه هستیم؛ حرکت نخست مربوط به جامعه‌ای است که با گذشت سال‌ها و قرن‌ها هیچ تغییری نمی‌کند، حرکت دوم مربوط به جامعه‌ای است که گذشته بر آینده مقدم است مانند جامعه ایران پیش از پیروزی انقلاب، حرکت سوم مربوط به جامعه‌ای است که آینده بر گذشته تقدم پیدا می‌کند مانند جامعه ایران پس از پیروزی انقلاب و...» بنابراین جامعه با پیروزی انقلاب با شتاب متغیر تند شونده به حرکت در آمد و با اتکا به نفس و سرعت توانست دگرگونی‌های متعددی را در حوزه‌های مختلف رقم بزند. چون مردم باور کردند اگر با هم باشند می‌توانند تغییرات گسترده‌ای را ایجاد کنند و به پیروزی برسند و همین باور موجب شد در هشت سال دفاع مقدس با مقاومت خود به پیروزی برسند. امروز نیز جامعه ایران یک جامعه دنباله‌رو سنت‌خواه نیست و به جامعه‌ای خودمختار در عرصه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی و سیاسی تبدیل شده که از عقل، منطق، درایت و درک و فهم خود پیروی می‌کند و بنا به فرمایش رهبر معظم انقلاب به این باور رسیده که اگر تلاش کند به هرآنچه اراده کند، خواهد رسید.
 
چه تصویرها و خاطراتی از احساس‌ خوب اجتماعی مردم با یکدیگر در ذهن شما پس از گذشت آن سال‌ها باقی مانده است؟
به خاطر دارم روزهای پس از پیروزی انقلاب همه مردم همدل و هم‌رأی بودند. یک روز در خیابان آزادی درِ بانک ملی باز بود؛ اما هیچ کس جلو نرفت و اموال بانک را غارت نکرد. در سال‌های دفاع مقدس نیز درِ بسیاری از خانه‌ها باز می‌ماند اما کسی به اموال صاحب خانه چشم نداشت. کسی را می‌شناختم که پینه‌دوزی می‌کرد و بخشی از درآمد خود را برای کمک به جبهه‌ها  می‌فرستاد. اما متأسفانه این روزها برخی از افراد فرصت‌طلب به دلیل خودخواهی، زیاده‌خواهی، تنگ‌نظری و روابط مداری در این شرایط سخت اقتصادی و تحریم‌های ظالمانه، به مردم رحم نمی‌کنند، در حالی که اوایل پیروزی انقلاب و در سال‌های دفاع مقدس مردم این‌گونه نبودند و شرایط سخت آن سال‌ها را با همدلی و همراهی و حمایت از ولایت فقیه پشت سر گذاشتند و کشور را بهتر از پیش ساختند و در بسیاری از حوزه‌ها به خودکفایی رساندند. امروز هم اگر بخواهیم آن روزهای خوب را دوباره تجربه کنیم باید ولایتمدار، همدل و همراه یکدیگر باشیم و از زیاده‌خواهی دست برداریم تا شکاف بین طبقات اقتصادی کاهش یابد و بتوانیم از این روزهای دشوار گذر کنیم.