مشهد از شهرهایی بود که اداره آن حتی پیش از کامل شدن پیروزی انقلابیون در پایتخت و دیگر نقاط کشور، به دست مردم افتاد و بقایای رژیم عملاً در شهر کاره‌ای نبودند. حتی مراکز رسیدگی به شکایت‌های قضایی هم توسط علما و مراجعی مانند آیت‌الله العظمی شیرازی تأسیس شد و با صدور حکم شرعی و قضایی، نهادهای وابسته به رژیم شاه را در این عرصه، از اعتبار انداخت. در چنین شرایطی که پیروزی در یک قدمی قرار داشت و عبور از عصر اختناق و استبداد پهلوی ظاهراً قطعی به نظر می‌رسید، موضوعی مهم، ذهن و فکر فعالان انقلاب و طیف‌های مختلف مردم را به سوی خود جلب کرد؛ حکومت جدید چه ساختارهایی دارد؟ چگونه در امور مختلف عمل خواهد کرد و بایسته‌های آن که به نام حکومت اسلامی قرار است بنیان گذاشته شود، شامل چه مواردی خواهد بود؟ به همین دلیل، تقریباً از روز ۱۲ بهمن به بعد، جلسات گسترده بحث، پرسش و پاسخ در مکان‌های مختلف شهر مشهد مانند دانشگاه، مساجد و برخی مدارس علمیه برگزار می‌شد اما کانون اصلی چنین گفت‌وگوهایی، حرم مطهر بود.
حرم؛ کانون بحث‌های اعتقادی و سیاسی
در قسمت‌های قبلی اشاره کردیم که نخستین جلسات از این قبیل در حرم رضوی، در جریان تحصن علمای مشهد در صحن موزه و سخنرانی‌های شهید هاشمی‌نژاد و آیت‌الله واعظ طبسی برگزار شد. طی ۱۰ روز بعد، تا ۲۲ بهمن، جلسات بحث و گفت‌وگو درباره حکومت اسلامی در مسجد گوهرشاد، رواق دارالسیاده، صحن نو و صحن عتیق برقرار بود. روز
۱۳ بهمن مسجد گوهرشاد میزبان یکی از این جلسات شد که عده زیادی از دانشجویان در آن شرکت کردند. جلسه‌ای که پس از اقامه نماز ظهر و عصر شروع شد و با راهپیمایی شرکت‌کنندگان در حرم مطهر و سپس بالاخیابان تا بیت آیت‌الله شیرازی ادامه یافت. روز ۱۴ بهمن‌ماه انتشار بیانیه آیت‌الله شیخ غلامحسین تبریزی (عبدخدایی) درباره فلسفه حکومت اسلامی و مشروعیت حکومت ولایت فقیه، زمینه را برای برپایی جلسه نسبتاً پرجمعیتی در صحن عتیق فراهم کرد. در این جلسه، حجت‌الاسلام کامیاب به ایراد سخنرانی پرداخت و پس از قرائت بیانیه آیت‌الله تبریزی، بحث و پرسش و پاسخ حاضران درباره مفاد بیانیه و نیز چرایی و چگونگی حکومت اسلامی تا هنگام اذان مغرب برقرار بود. در روزهای بعد، طلاب جوان مدارس علمیه مشهد در دارالسیاده گرد هم می‌آمدند و به مباحثه در این زمینه می‌پرداختند. این برنامه با استقبال اقشار مختلف مردم به ویژه بازاریان همراه بود و بسیاری از آن‌ها برای شنیدن سخنان طلاب جوان به دارالسیاده می‌رفتند. جمعیت علاقه‌مندان گاه چنان زیاد می‌شد که به ناچار، ادامه بحث را به صحن نو یا دیگر رواق‌های حرم مطهر منتقل می‌کردند.
چرا این بحث‌ها اهمیت داشت؟
شاید در نظر نخست، تشکیل جلسات بحث و بررسی مبانی حکومت اسلامی در حرم مطهر و در واقع شکل گرفتن نخستین دانشگاه انقلاب در این مکان مقدس، به نظر اتفاقی، حاشیه‌ای و نه چندان مهم بیاید؛ یعنی اتفاقی بود که نقش زیادی در تحولات آن روزهای شهر مشهد نداشت، اما وقتی این مسئله را مد نظر قرار دهیم که در همین زمان، فعالیت گروهک‌های مختلفی مانند منافقین زیر سایه فضای بازی که انقلاب اسلامی برای آن‌ها فراهم کرد، افزایش یافته بود و آن‌ها با سوءاستفاده از موقعیت به وجود آمده، در پی انتشار تفکرات التقاطی خود و فریب جوانان بودند، ارزش و اهمیت این کار معلوم می‌شود. با وجود اینکه هنوز دغدغه‌هایی درباره پیروزی انقلاب اسلامی وجود داشت، اما این مسئله سبب نمی‌شد که بزرگان انقلاب در مشهد مقدس از تحرکات گروهک‌ها غافل شوند. یکی از مهم‌ترین سخنرانانی که در این روزها در حرم مطهر به سخنرانی پرداخت و نقش بسیار مهمی در تنویر افکار عمومی داشت، شهید هاشمی‌نژاد بود. آن مرحوم در سخنرانی‌هایی که در حرم مطهر و دیگر نقاط شهر ایراد می‌کرد، گاه از محدوده بحث درباره حکومت اسلامی می‌گذشت و به نقدها و شبهاتی که از سوی برخی عناصر گروهک‌ها در مشهد مطرح شده بود پاسخ می‌داد. به گفته یکی از شاهدان عینی، بسیاری از جوانان متدین مشهد که پایگاه فعالیت آن‌ها مساجد شهر بود، برای شنیدن این صحبت‌ها و طرح پرسش‌هایشان به حرم مطهر می‌آمدند و پس از تکمیل آموخته‌ها، وظیفه ابلاغ آگاهی به دیگران را در مساجد شهر عهده‌دار می‌شدند. این اقدام تا حد زیادی موجب ناکامی جریان‌های مخالف حکومت اسلامی در شهر مشهد شد و حرم مطهر به عنوان پایگاه علمی و عقیدتی انقلاب اسلامی، به مرکزی برای آموزش و پرورش کادرهای مؤمن و انقلابی تبدیل شد و این نقش، حتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز تا مدت‌ها تداوم داشت.
نظر شما