متونی نیز در این رابطه نگارش شده و بحث و بررسی در این مورد همچنان ادامه دارد. در عین حال، یکی از نکاتی که باید مورد توجه قرار بگیرد، موضوعی تحت عنوان «تضمین ذاتی» (Inherent guarantee) و تضمین عملیاتی است که در هر توافق احتمالی در وین وجود خواهد داشت.
اساساً در روابط بینالملل، مهمترین و اثرگذارترین تضمین، داشتن توان پاسخگویی مناسب از طریق ایجاد و حفظ اهرمهای لازم جهت هزینهزا کردن نقض عهد طرف مقابل است. تجربه طرف مقابل از توان جمهوری اسلامی برای احیای ظرفیت هستهای خود در زمانی کوتاه و تلاش و پافشاری هیئت مذاکرهکننده برای حفظ و صیانت از دستاوردهای جدید هستهای (بعضاً در حوزههایی که براساس برجام دستیابی به آنها به سالها بعد موکول شده بود) به تعهدات ایران ویژگی «بازگشتپذیری سریع» (Rapid reversibility) بخشیده است. همچنین طرف مقابل اکنون به خوبی آگاه است اجرای تعهدات هستهای از سوی ایران، «اجرای مشروط» (Conditional implementation) خواهد بود و تا زمانی ادامه خواهد داشت که طرف مقابل بر اساس معیارهای راستیآزمایی مدنظر ایران به تعهدات خود پایبند باشد. در صورت نقض عهد از سوی طرف مقابل توان هستهای ایران به سرعت قابل احیا خواهد بود. قابل توجه است که بهتازگی نشریه والاستریت ژورنال در گزارشی به نقل از مقامهای آمریکایی اذعان کرده دیگر امکان دستیابی به آنچه واشنگتن «زمان گریز ۱۲ ماهه» میخواند، وجود ندارد و پیشرفتهای ایران و پافشاری هیئت ایرانی بر حفظ دستاوردهای هستهای دستیابی به چنین زمان گریزی را ناممکن کرده است. هرچند اساساً چنین محاسباتی فاقد مشروعیت و توجیه است، اما همین اعتراف نشانگر آن است که هر توافقی که در وین بدست آید، موجب تحکیم و تقویت تضمین ذاتی خواهد بود و چنین توافقی در قیاس با توافق سال ۲۰۱۵ در ابعاد مختلف، از جمله در موضوع هستهای، حائز ویژگیهای ارتقایافتهای است.
این موضوع از باب ضرورت حفظ دستاوردهای هسته ای در امتیازگیری از طرف غربی مهم است. با وجود این، در کنار این موضوع دریافت تضمینهای صریح و روشن از آنها در موارد مدنظر ایران با توجه به تجربه ترامپ ضروری است. در طول دور هشتم گفتوگوها، غربیها بارها تلاش کردهاند با فضاسازی رسانهای موضوع تضمینهای درخواستی از سوی ایران را خواستههای غیرقابل تحقق معرفی کرده و این موضوع را به عنوان مانع اصلی حصول توافق در وین به تصویر بکشند. از این رو، مهم است منطق روشن جمهوری اسلامی در موضوع تضمینها برای مخاطب خارجی به عنوان یک حق مسلم برجستهسازی و تشریح شود. به نظر میرسد طرف غربی همچنان میلی به روشن شدن تکلیف تضمینهای عملیاتی برای ایران نشان نداده است، پس باید تأکید شود تنها در صورت وجود «تضمینهای کافی» است که میتوان در وین به توافق دست یافت.
نظر شما