این در حالی است که متأسفانه نبود یک سیستم جامع و مطابق با آخرین راهبردهای آموزشی موجب شده مهم‌ترین پله آموزشی یعنی مهدهای کودک دارای کاستی‌های فراوانی باشد و نتواند شرایط لازم برای ایجاد انگیزه، پرورش و خلاقیت نونهالان و کودکان را فراهم کند و به تعبیر رهبر معظم انقلاب، امروز کودکان در مهدهای کودک رها هستند.

شهریورماه سال گذشته بود که ایشان در دیدار مجازی با مقام‌های آموزش و پرورش و در سی و چهارمین اجلاس این وزارتخانه هشدار دادند و گفتند براساس گزارش‌های رسیده، وضعیت مهدهای‌کودک به‌هیچ‌وجه خوب نیست. نباید به مهدهای‌کودک نگاه مراکز خدماتی داشت بلکه این‌ها مراکز مهم آموزشی و پرورشی هستند. 

سوار بر موج حساسیت‌ها

نرگس سادات سجادیه، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در تشریح وضعیت مهدهای کودک می‌گوید: در دهه‌های اخیر به دلیل افزایش سطح تحصیلات و نگاه فرهنگی والدین و برخی رویدادهای جهانی، خانواده‌ها حساسیت بیشتری روی تربیت فرزندان خود دارند که این مهم منجر به ایجاد رویکردهای جدید شده است، اما درون این فضای پویا و دینامیک، عده‌ای به دنبال سودجویی هستند و برای رسیدن به مقصد اصلی خود بر موج حساسیت‌ها سوار می‌شوند به همین دلیل در برخی مواقع با مهدهای کودکی مواجه می‌شویم که به لحاظ علمی و تربیتی برنامه‌های قابل دفاعی ندارند.

وی اضافه می‌کند: اگر بخواهیم در این زمینه راهکاری ارائه کنیم نخستین گام آگاهی‌بخشی است یعنی به جای برخوردهای پلیسی، آگاهی عمومی و در پی آن مطالبه‌گری عمومی نسبت به تربیت دوران کودکی ایجاد کنیم و از حساسیت خانواده‌ها بهره بگیریم تا خانواده در این زمینه رشد کند. وقتی خانواده رشد کند دیگر هر معیاری را نخواهد پذیرفت و خود با حاکمیت همراه می‌شود و با تحقیق و پژوهش با متخصصان به گفت‌وگو می‌نشیند که این مهم موجب رشد و توسعه رویکردها و آموزش‌ها در مهدهای کودک می‌شود. 

نهاد خانواده جلوتر از حاکمیت

 این دکترای روان‌شناسی کودک در پاسخ به این پرسش که آیا با واگذاری مهدها به آموزش و پرورش می‌توان به بهبود وضعیت این مراکز امیدوار بود، اظهار می‌کند: این تغییر حاکمیت چیزی را تغییر نداده؛ چون نهاد خانواده بسیار جلوتر از حاکمیت در حال حرکت است. بنابراین به نظر می‌رسد در یک سال گذشته در وضعیت مهدهای کودک تغییری ایجاد نشده است. البته شاید در حوزه برنامه‌ها و اقدامات عملی اتفاقاتی افتاده باشد؛ اما در کف مهدهای کودک اتفاقی رخ نداده و حتی ممکن است قضیه بغرنج‌تر شده باشد چرا که بهزیستی با وجود فقر منابعی که برای رویکرد تربیتی دوران کودکی داشت و کاملاً قابل اذعان بود، یک‌سری استانداردهای عینی محسوس و مشخصی در این مورد داشت که تلاش می‌کرد بر همان اساس مجوزها را نیز صادر کند و طی بازدیدهایی که از مهدهای کودک انجام می‌داد همان رویکردها را بررسی می‌کرد. درحالی که در تغییر و تحول انجام شده، هنوز بخش نظری، خود را نشان نداده که ببینیم آموزش و پرورش چه رویکردی را دنبال می‌کند، ضمن آنکه استانداردهای عینی روی میز که ملموس بود و می‌توانست دستمایه طبقه‌بندی و نظارت باشد نیز تا حدی از دست رفته است. 

سه ضلع کودک، والدین و مهدها

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران می‌افزاید: انتخاب رویکرد مناسب در قبال مهدهای کودک شامل سه ضلع کودک، والدین و مطالبه‌گری از نهاد مهدکودک است. نخست باید شناخت کافی از کودکمان داشته باشیم تا پی ببریم چه نیازها و علایقی دارد، دوم اینکه ترجیحات تربیتی والدین چیست و سومین ضلع نیز شامل مطالبه‌گری از نهاد کودکستان است. یعنی مهد کودک باید برنامه‌های خود را توضیح دهد تا والدین بتوانند با توجه به معیارهای خود انتخاب مناسبی داشته باشند. این مهم می‌تواند به کمک خانواده و یا صاحبنظران و مشاوران انجام شود. اما حاکمیت نیز می‌تواند در راستای این نظم‌بخشی، آگاهی‌سازی کند. یعنی کمک کند پژوهش‌های لازم در این حوزه انجام شود و فرصت گفت‌وگو و نقادی در مورد رویکردهای مختلف را فراهم و با ترویج نتایج پژوهش‌هایی که انجام می‌شود به عنوان دستیار خانواده کمک کند انتخاب مناسبی داشته باشد و مهدهای کودک نیز آن‌گونه که مدنظر رهبری است ساماندهی شوند. 

ویژگی‌ها و مهارت‌های مربیان مهدهای کودک 

سجادیه با اشاره به اهمیت نقش مربی در مهدهای کودک می‌گوید: فردریک فروبل؛ پایه‌گذار مهدکودک در کتاب خود بخش مهمی را به ویژگی‌های مربی اختصاص داده و نوشته است کودکان در این دوره سنی از مربی خود تقلید می‌کنند. بنابراین مربی باید در زندگی خود معناگرا باشد و معنویت داشته باشد تا بتواند کودک را در آن فضای معنایی هدایت کند. همچنین به لحاظ شخصیتی از نوعی سرزندگی و شادابی برخوردار بوده و نیروی حیات در وی بارز باشد یعنی نباید ملال‌های دنیای بزرگسالی در شخصیت او رسوخ کرده باشد؛ در واقع باید کودک درون او فعال و زنده بوده و در عین حال مهارت‌هایی را آموزش دیده باشد و نگرش‌های او در مورد کودک و مهارت‌هایی نظیر ارتباط با کودک، ارتباط با والدین و حل تعارض بین کودکان و شیوه پیاده کردن آموزش‌ها مورد ارزشیابی قرار گرفته باشد تا به عنوان فردی تأثیرگذار بتواند برنامه‌های مهد را طراحی و هر کودک را با توجه به توانمندی‌ها و نیازهایی که دارد هدایت کند. از سویی در برابر والدین نیز پاسخگو باشد و بتواند با آن‌ها تعامل برقرار و نیمرخ واقعی از کودک و آموزش‌هایی که به او داده می‌شود را به والدین ارائه کند تا آنان بتوانند گام‌های بعدی خود را برای تربیت فرزندشان با کمک داده‌هایی که از مربی او دریافت کرده‌اند، بردارند.