به گزارش قدس آنلاین، هجدهم اردیبهشت ماه سالروز تشکیل سازمان سابق عمران و توسعه حریم حرم حضرت رضا(ع) است که هم اکنون در ساختار و تشکیلات سازمانی جدید آستان قدس رضوی و حسب شرح وظایف و فعالیت تعریف شده برای آن، به «سازمان فنی و نگهداری حرم مطهر رضوی» تغییر نام داده است. به همین مناسبت، در این گزارش که با همکاری روابط عمومی این سازمان نگاشته شده به چگونگی تشکیل این سازمان و بیان گوشه‌ای از برخی فعالیت‌های انجام شده توسط این مجموعه در سال‌های متمادی خدمت به آستان ملکوتی حضرت رضا(ع) پرداخته‌ایم.
چگونگی تشکیل این سازمان
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، آستان قدس رضوی از نخستین نهادها و دستگاه‌هایی بود که با دریافت پیام انقلاب اسلامی، فصل تازه‌ای از خدمت‌رسانی به مردم، زائران و مجاوران را آغاز کرد و با پیروی از تأکیدات امام خمینی(ره)، رهبر کبیر و فقید انقلاب اسلامی ایران، مقصود اصلی خود را احیا و اجرای صحیح نیات واقفان، حفظ اموال موقوفه و تلاش برای کمک به مستضعفان و توسعه خدمات عمرانی، تولیدی، فرهنگی و اجتماعی قرار داد و حرم مطهر امام رضا(ع) با فراهم کردن فرصت مناسب و مطلوب زیارت برای مشتاقان، کانون و مرکز اقدامات آستان قدس رضوی شد.
پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، اطراف فلکه حضرت رضا(ع) با خرید خانه‌ها، مغازه‌ها و سراها به شعاع ۳۲۰ متر از مرکز گنبد منور و مطهر رضوی، تخریب و تبدیل به فضای سبز شده بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با احساس نیاز به ارزیابی و بازنگری در طرح قبلی اطراف فلکه حضرت رضا(ع) و با هدف تأمین تسهیلات و رفاه زائران و جلوگیری از فرسایش طبیعی ساختمان‌ها و اماکن متبرکه حرم منور امام هشتم(ع)، در هجدهم اردیبهشت ماه ۱۳۶۲ شمسی، هیئت عامل و مجری طرح نوسازی فلکه حضرت رضا(ع) با تفویض اختیارات تولیت آستان قدس رضوی در تصمیم‌گیری و نظارت در اجرا تشکیل شد.
پس از تشکیل هیئت عامل و مجری طرح نوسازی فلکه حضرت رضا(ع) و بعد از انجام طرح کلی توسعه، تأمین فضاهای زیارتی با ساخت صحن قدس، صحن جمهوری اسلامی، بست شیخ بهایی و رواق مبارکه دارالولایه آغاز و در ادامه با نیت برآوردن دیگر نیازهای زائران، عملیات عمرانی زیرگذر حرم مطهر رضوی، ساختمان دارالشفاء امام(ع) و مهمانسرای حرم مطهر امام رضا(ع) پیگیری شد.
گستردگی و وسعت طرح نوسازی اطراف فلکه حضرت رضا(ع) و ضرورت تسریع در اجرا و نیز پدید آمدن مسئله با اهمیت تعمیر و نگهداری فضاهای تازه ساخته شده سبب شد در شهریور سال ۱۳۷۱ موضوع تشکیل سازمان سابق عمران و توسعه حریم حرم حضرت رضا(ع) با ادغام طرح نوسازی اطراف فلکه حضرت رضا(ع) و بخشی از وظایف معاونت فنی آستان قدس رضوی به تصویب برسد.
اهتمام به امورعمرانی و توسعه اماکن متبرکه به منظور رفاه هرچه بیشتر زائران و مجاوران بارگاه مطهر رضوی، ایجاد مدیریتی منسجم و واحد در امور مربوط به فعالیت‌های توسعه و تعمیر و نگهداری و بهره‌برداری از پروژه‌های جدید و نگهداری و مرمت ابنیه قدیمی در اماکن متبرکه، ارتقای کمی و کیفی سطح خدمات رفاهی و عمرانی به زائران در بارگاه مطهر حضرت رضا(ع) با بهره‌گیری از آخرین و به‌روزترین دستاوردهای علمی، پژوهشی، هنری، معماری، فنی و نگهداری و توجه به مسئله آینده‌نگری و برنامه‌ریزی بلندمدت در بارگاه منور امام هشتم(ع)، همسو کردن تمامی اقدامات انجام شده در زمینه‌های عمرانی و توسعه فضاهای زیارتی و مذهبی موجود در اماکن متبرکه حرم منور رضوی با بررسی پژوهش‌های علمی و فرهنگی و دینی روز جامعه و... از مهمترین اهداف تأسیس و فعالیت این سازمان، تاکنون بوده است.
مراحل ساخت رواق امام خمینی(ره)
درهمین زمینه، آستان قدس رضوی در راستای گسترش آمیخته با نمادهای معناگرای هنرهای اسلامی در سازه‌های اطراف حرم مطهر رضوی طرح نوسازی، بهسازی و توسعه حرم مطهر امام رضا(ع) را به مدد دانش و همت متخصصان کارآمد، شخصیت‌های برجسته علمی و دانشگاهی و مدیران با تجربه به انجام رسانید، به‌گونه‌ای که مساحت اماکن متبرکه که از ابتدای شکل‌گیری حرم مطهر امام هشتم(ع) تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تنها ۱۲۰هزار مترمربع وسعت داشت به بیش از یک میلیون مترمربع افزایش یافت و حمایت‌های بی‌دریغ تولیت‌های آستان قدس رضوی و همت و تلاش‌های انجام شده، موجب شد مجموعه حرم مطهر رضوی با این زیربنای افزایش یافته و تنوعی از انواع کاربری‌های زیارتی، عبادی و مذهبی، علمی و فرهنگی، خدماتی و پشتیبانی، رفاهی و... در اختیار زائران این آستان مبارک و مقدس قرار گیرد.
در تمامی سال‌هایی که از زمان تأسیس و ارائه خدمات توسط این سازمان می‌گذرد، سازمان فنی و نگهداری حرم مطهر رضوی بازوی فنی و مهندسی مدیران عالی و به‌ویژه تولیت‌های آستان قدس رضوی و مجری سیاست‌های کلان ایشان در هدایت و تأمین تسهیلات، رفاه، آسایش و آرامش زائران در حرم مطهر و پشتیبانی تخصصی و مهندسی راهبردها و برنامه‌های ایشان برای توسعه، نگهداری و بهبود مستمر مجموعه گرانقدر و ملکوتی حرم منور حضرت ثامن‌الحجج(ع) بوده است.
مراحل ساخت رواق دارالحجه
نیم‌نگاهی به برخی فعالیت‌های انجام شده در دهه‌های اخیر
اجرای طرح تعویض ضریح منور و مطهر مرقد حضرت رضا(ع) در اسفندماه سال۱۳۷۹؛ اجرای طرح توسعه و گسترش حریم حرم مطهر امام هشتم(ع)؛ احداث سردرهای ورودی خیابان‌های شیرازی، طبرسی و شهید نواب صفوی؛ احداث ورودی‌های حرم مطهر رضوی مانند باب‌الکاظم(ع)، باب‌الرضا(ع)، باب‌الجواد(ع)، باب‌الهادی(ع)؛ ساخت ورودی خیابان‌های شیرازی، طبرسی، نواب صفوی؛ احداث بست‌های شیخ طوسی، شیخ طبرسی، شیخ حرعاملی، شیخ بهایی؛ ساخت و احداث صحن‌های پیامبر اعظم حضرت محمد(ص) (صحن جامع رضوی سابق و بزرگ‌ترین صحن حرم مطهر)، قدس، جمهوری اسلامی، غدیر، کوثر و حضرت امام حسن مجتبی(ع) (صحن هدایت سابق)؛ ساخت و توسعه رواق بالاسر مبارک ضریح مطهر امام رضا(ع)، احداث رواقهای امام خمینی(ره) (بزرگ‌ترین رواق حرم مطهر)، حضرت معصومه(س) (دارالاجابه سابق)، حضرت نجمه خاتون(س) (دارالحکمه سابق)، دارالولایه، دارالهدایه، دارالرحمه (مربوط به زائران غیرایرانی)، دارالکرامه، رواقهای غدیر و کوثر از مهمترین فعالیت های این سازمان در طول سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی بوده است.
انجام اقدامات زیرسطحی و احداث رواقهای واقع در سطح زیرین فضاهای زیارتی حرم مطهر شامل رواقهای دارالحجه(عج)، دارالمرحمه، حضرت زهرا(س)، شیخ طوسی و شیخ حرعاملی؛ بازسازی و بهسازی مقابر شیخ طبرسی، شیخ حرعاملی، مجموعه فرهنگی شیخ محمدعارف (پیرپالان‌دوز) و انتقال مقبره شیخ قزوینی؛ ساخت مفصل‌ها و اجرای طرح عظیم زیرگذر عابر پیاده، سواره (خودرو) و پارکینگ در حرم مطهر امام رضا(ع) برای رفت و آمد زائران و تردد و پارک خودروهای زائران، مجاوران، کارکنان و خدام حرم مطهر امام هشتم(ع)؛ توسعه و بازسازی ساختمان مهمانسرای قدیمی حرم مطهر رضوی (واقع در بست شیخ حرعاملی)؛ احداث مهمانسرای جدید حرم منور رضوی (واقع در صحن غدیر)؛ احداث ساختمان بنیاد پژوهش‌های اسلامی و دانشگاه علوم اسلامی رضوی (ساختمان شماره یک و دو)، مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان، مجموعه مرکز همایش‌ها و نمایشگاه‌های دائمی آستان قدس رضوی؛ احداث و توسعه ساختمان جدید دارالشفاء امام(ع) (مؤسسه درمانی آستان قدس رضوی)؛ احداث و توسعه ساختمان جدید کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی؛ احداث ساختمان گنجینه‌های جدید وابسته به سازمان کتابخانه‌ها و موزه‌های آستان قدس رضوی مانند موزه مرکزی و گنجینه‌های قرآن و نفایس، فرش و...؛ مرمت و بازسازی مدرسه‌های علمیه کهن و قدیمی خیرات‌خان و میرزاجعفر واقع در بست طبرسی حرم مطهر؛ مرمت، توسعه و بازسازی مسجد صدیقی‌ها، مسجد ملاهاشم و مدرسه علمیه عالی نواب؛ تکمیل نماسازی، کاشی‌کاری و انجام تزئینات و آرایه‌های هنری و معماری در رواق‌ها، صحن‌ها، سردرها، ایوانها و... در حرم مطهررضوی؛ توجه به بهسازی و مقاوم‌سازی بناها و اماکن متبرکه حرم مقدس امام هشتم(ع) و اجرای عملیات طرح مقاوم‌سازی ابنیه، اماکن، ساختمان‌ها، ایوانها، سردرها و... در حرم مطهر رضوی مانند مقاوم سازی سردر و ایوان نقاره‌خانه و ساعت در صحن انقلاب اسلامی و سردر ساعت در صحن آزادی و سایر ابنیه موجود درحرم مطهر؛ تحکیم ابنیه و مقاوم‌سازی ساختمان مسجد جامع گوهرشاد در حرم مطهر امام رضا(ع)؛ احداث و توسعه فضای آرامستان‌های حرم منور رضوی (بهشت‌های ثامن‌الائمه ۳،۲،۱ و حضرت زهرا(س))؛ احداث مجموعه اقامتی و پذیرایی(هتل) قصرالضیافه و مجموعه مجتمع‌های تجاری و بازارها شامل بازار مرکزی مشهد (فاز یک و دو) و بازارهای غدیر، کوثر و هدایت در مجاورت حرم مطهر؛ احداث ساختمان‌های مربوط به فعالیت‌های اداری، پشتیبانی، خدماتی، انبارها و تأسیسات و... در حرم مطهر رضوی از دیگر اقدامات این سازمان طی ۴۳ سال گذشته به شمار می‌رود.
مراحل ساخت رواق زیرسطحی شیخ بهائی
نصب گیت‌های جدید در برخی از مبادی ورودی حرم منور امام هشتم(ع)؛ ساخت سرویس‌های بهداشتی و وضوخانه‌ها برای استفاده زائران؛ اجرا و نصب چندین دستگاه پله‌برقی و کابین آسانسور و اصلاح و مرمت چندین مسیر تردد با ایجاد سطوح شیب‌دار (رمپ) برای رفاه حال زائران و مجاوران به‌ویژه سالمندان و توان‌یابان به منظور تسریع و تسهیل در تردد آنان در مجموعه حرم مطهر رضوی؛ احداث و راه‌اندازی چندین موتورخانه اصلی و مجموعه‌های فنی، نگهداری و تأسیساتی در حرم مطهر رضوی؛ اجرا و ساخت کانال انرژی در مجموعه حریم و اطراف حرم مطهر رضوی؛ اجرای طرح‌های مربوط به تأمین انرژی مناسب (حرارتی و برودتی) و هوای مطبوع و تأمین آب و برق مصرفی مناسب در اماکن متبرکه و ابنیه حرم مطهر امام رضا(ع) برای خدمت‌رسانی به زائران؛ اجرای طرح‌های فنی، توسعه‌ای و بهسازی مربوط به امور نورپردازی و روشنایی، امور صوتی و تصویری و شبکه‌های متنوع زیرساختی و ارتباطی در مجموعه حرم مطهر رضوی؛ احداث و راه‌اندازی ساختمان استودیوهای جدید و مجهز رادیویی و تلویزیونی حضرت صاحب‌الزمان(عج) در طبقه فوقانی ورودی باب‌السلام به صحن آزادی حرم مطهر امام رضا(ع) به عنوان بزرگ‌ترین و مجهزترین استودیوهای رادیو و تلویزیونی اعتاب مقدسه؛ اجرای چندین پروژه مربوط به طرح‌های تأسیساتی، الکتریکی، مکانیکی، عمرانی و ساختمانی، هنری و معماری، فنی و نگهداری، تأسیساتی و... در مجموعه بارگاه مطهر حضرت ثامن‌الحجج(ع)؛ اجرای عملیات گل‌آرایی و زیباسازی بارگاه ملکوتی حضرت رضا(ع) در ورودی‌ها، صحن‌ها، بست‌ها، ایوانها و... در مناسبت‌های مذهبی، دینی و ملی، اعیاد و جشن‌های ملی و مذهبی و محوطه‌سازی برای تأمین فضای سبز مناسب و... به همراه اجرای چندین پروژه مختلف عمرانی و ساختمانی، هنری و معماری، فنی و تأسیساتی در خارج از مجموعه حرم مطهر رضوی و در سطح شهر مقدس مشهد و استان‌ها و مناطق مختلف کشور (تهران، قم، طبس و...) و اجرای چندین پروژه برون مرزی در برخی از کشورهای خارجی از مهمترین اقدامات این سازمان در مدت فعالیت آن و در دهه‌های اخیر به شمار می‌رود.
من اینکه این سازمان هم اکنون پروژه‌های متعدد عمرانی و ساختمانی، فنی و تأسیساتی، هنری و معماری و... دیگری همچون اجرای پروژه زیرسطحی شیخ بهایی، پروژه احداث موزه جامع رضوی، پروژه بهسازی روشنایی صحن‌ها، اجرای نصب پله‌برقی و کابین آسانسور در رواق دارالولایه و... را در مجموعه اماکن متبرکه حرم مطهر رضوی در دست اجرا دارد.
مراحل ساخت ضریح منور رضوی
«ضریح دل‌ها» و یادی از آن «۵۵ روز»
یکی از مهمترین طرح‌ها و پروژه‌های انجام شده توسط سازمان فنی و نگهداری حرم مطهر رضوی در طول سال‌های متمادی خدمت در این آستان مبارک اجرای طرح تعویض ضریح مطهر قدیمی (ضریح چهارم) و نصب ضریح جدید (ضریح پنجم موسوم به ضریح سیمین و زرین) روی مزار و مرقد مقدس حضرت رضا(ع) در سال ۱۳۷۹ شمسی است.
از آنجایی که مرکزیت مجموعه عظیم حرم مطهر رضوی ضریح منور و مضجع مقدس حضرت امام رضا(ع) است و هر زائری که به آستان‌بوسی این امام رئوف مشرف می‌شود بر خود لازم می‌داند از نزدیک این نماد زیارتی و روح‌نواز را زیارت کند حفظ، نگهداری، بازسازی و مرمت این قسمت از حرم مطهر امام هشتم(ع) همواره در اولویت امور عمرانی آستان قدس رضوی قرار دارد.
ضریح چهارم این مضجع شریف حدود ۴۰سال بر مرقد مطهر حضرت ثامن‌الحجج(ع) قرار داشت که بر این اساس ساییدگی، قدمت و همچنین آسیب‌های وارده و نداشتن استحکام کافی در برابر حضور انبوه زائران و همچنین حادثه‌ای که در روز عاشورای سال۱۳۷۳ شمسی خاطر ارادتمندان اهل بیت عصمت و طهارت(ع) را آزرد و صدماتی را به بدنه ضریح مطهر وارد کرد، سبب شد اندیشه‌ای که در سال‌های دهه ۶۰ شمسی در ذهن خادمان این بارگاه مطهر شکل گرفته بود، با سرعت بیشتری در دهه ۷۰ شمسی رنگ واقعیت به خود بگیرد.
در همین زمینه، شکوه هنر و معماری اسلامی-ایرانی می‌طلبید بهترین هنرمندان این مرز و بوم با تمام توان، فاخرترین اثری را که می‌توانستند، بیافرینند و تقدیم ساحت مقدس سلطان سریر ارتضا کنند و طراحی، ساخت و نصب ضریح پنجم مضجع شریف و مقدس امام هشتم(ع) جلوگاه این ارادت شد.
۵۵ روز تلاش شبانه‌روزی و بی‌وقفه با زمان‌بندی دقیق برای انجام خدمات فنی و مهندسی توأم با عشق و ارادت، هنر و تخصص، اندیشه و تفکر و عنایات صاحب این روضه منوره و این قطعه از بهشت، لحظات وصف‌ناپذیری برای مسئولان، مهندسان، هنرمندان، معماران و استادکاران طرح تعویض و نصب ضریح پنجم مضجع شریف رضوی رقم زد که لحظه لحظه آن در قلب و حافظه آنان به یادگار، ثبت و ضبط شده است.
مراحل اجرایی این طرح شامل ساخت اسکلت، بدنه، شبکه‌ها، سقف، قطعات فلزکاری، قلمزنی، کتیبه‌نگاری، قطعات نقره‌ای و طلایی ضریح و سایر موارد در یکی از کارگاه‌های حرم مطهر رضوی و زیر نظر طراحان، مجریان و مسئولان آستان قدس رضوی بیش از چهار سال به طول انجامید و سرانجام با آماده شدن دیواره‌ها و قطعات اصلی برای جمع‌آوری ضریح چهارم (موسوم به ضریح شیر و شکر) و آماده‌سازی فضای روضه منوره و نصب ضریح جدید (ضریح پنجم موسوم به ضریح سیمین و زرین) بر مضجع منور حضرت رضا(ع) پس از کسب اجازه مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی(ره)، تولیت فقید آستان قدس رضوی از محضر رهبرمعظم انقلاب اسلامی و موافقت ایشان، مراحل نصب پنجمین ضریح منور و مقدس بر مرقد مطهر حضرت رضا(ع) آغاز شد.
در ۱۸ دی ماه ۱۳۷۹ آیت‌الله واعظ طبسی(ره) تولیت فقید آستان قدس در نامه‌ای به رهبر معظم انقلاب اسلامی خبر اتمــام مراحــل ســاخت ضریــح جدید را اعلام کرده و از ایشان اجازه نصب ضریح جدید را خواستند. در پاسخی کــه بیســتم دی مــاه بــه این مکاتبــه داده شد، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با این اقدام موافقت کرده و تولیت فقید آستان قدس رضوی، تاریخ ۲۴ دی ماه ۱۳۷۹ را به عنوان روز آغــاز عملیــات تعویض ضریح اعلام و بر فراهم نمودن زمینه‌های مطلوب و استفاده از همه ابزارها و امکانات برای انجام این امر تأکید کرد.
مراحل ساخت ضریح منور رضوی
در ابتدای کار اقــدام بــه غبارروبــی ضریــح پیشــین شد، آنگاه اعضــای گــروه اجرایــی و ناظــر در حالی‌که همگی روپوش‌های ســبزرنگ بــر تن داشتند، اقــدام به بازکــردن روکش‌ها و قطعات قلمزنی شــده ضریح کردند. پس از بازکردن قطعات مختلف ضریح قدیمی (ضریح چهارم) با قدمت ۴۰ ساله، ضریح جواهرنشان که سال‌ها دور از منظر عموم و در جوف ضریح فولادی و ضریح طلا و نقره (یا همان ضریح چهارم) قرار داشت، نمایان شد و با توجه به کتیبه موجود بر سر در ورودی آن مبنی براینکه این ضریح وقف بوده و به صورت نصب دائم بر مضجع منور حضرت امام هشتم(ع) است، ضریح مربوط، به فضای تعیین شده در سرداب مطهر رضوی منتقل شد که یکی از سخت‌ترین امور انجام شده در اجرای این طرح و پروژه بود. تعویض سنگ مرقد مطهر امام رضا(ع) نیز از کارهای فوق‌العاده حساس این رویداد بوده است.
سنگ قبلی از جنس سنگ پلاک بوده و به علت آسیب‌دیدگی و قدمت باید تعویض می‌شد. در همین زمینه، سنگ جدیدی از جنس سنگ مرمر بسیار مرغوب و به صورت یک‌پارچه کوبیک(توپر) و به وزن تقریبی پنج تن تهیه و پس از آماده‌سازی که به طرز بسیار زیبا و هنرمندانه‌ای تراش خورده بود و روی آن تاریخ ولادت و شهادت امام هشتم(ع)، حدیث شریف ثقلین و آیاتی از قرآن کریم و اشعار زیبایی از عبدالرحمن جامی (شاعرایرانی) حک شده بود، آماده نصب بر مرقد شریف رضوی شد که به دلیل اهمیت والای این بخش از عملیات، انتقال و نصب این سنگ شریف با حضور رهبر معظم انقلاب اسلامی انجام پذیرفت.
پس از انتقال بدنه و اسکلت ضریح جدید از محل کارگاه به روضه منوره، کار نصب دیواره، شبکه‌ها و سقف عرقچینی خاتم‌کاری شده که حدود هزارو۷۰۰ کیلوگرم وزن داشت، صورت پذیرفت. یکی از کارهای اساسی و مهمی که همزمان با ۵۵ روز عملیات برداشت ضریح قدیم و نصب ضریح جدید انجام شد، بازسازی فضای داخلی روضه منوره از قبیل تعویض سنگهای کف حرم، ایجاد کانال‌های هوادهی، ایزولاسیون و بتن‌ریزی کف، مرمت کاشی‌ها و آینه‌کاری‌های دیوارها و سقف گنبد مطهر بوده است.
سرانجام پس از ۵۵ روز تلاش بی‌وقفه و خستگی‌ناپذیر گروه اجرایی و مسئولان اجرای این طرح و پس از ۵۵ روز انتظار انبوهی از زائران و مجاوران مشتاق و زائر عاشق و دلباخته که طی این مدت از رواقهای اطراف، عرض ارادت خود را ابراز می‌کردند، در روز شانزدهم اسفندماه ۱۳۷۹ مطابق با عید سعید قربان با حضور رهبر معظم انقلاب، تولیت فقید آستان قدس رضوی، جمعی از علما، روحانیون، خدام حرم مطهر امام رضا(ع) و مسئولان بلندپایه کشوری، در پیش روی مبارک روضه منوره برای عرض ارادت انبوه عظیم مشتاقان و دلباختگان و زائران ساحت مقدس سلطان سریر ارتضا حضرت علی بن موسی الرضا(ع) گشوده شد.
ضریح جدید سیمین و زرین (ضریح پنجم) دارای ۴ متر و ۸۷سانتیمتر طول، ۳ متر و ۷۳ سانتیمتر عرض و ۳متر و ۹۶ سانتیمتر ارتفاع و وزن ۱۲ تُن است. برای ساخت آن از ۴۷ کیلوگرم طلا و ۳.۵ تُن نقره استفاده شده است. تمامی مخارج و هزینه‌های ساخت ضریح مطهر، از محل نذورات و مشارکت‌های مردمی فراهم شده است. در سقف ضریح جدید به جای چوب و رنگ و روغن از هنر خاتم‌کاری استفاده و در ابعادی به طول ۴۴۰، عرض ۳۱۰ و ارتفاع ۳۸۰ سانتیمتر طراحی و اجرا شده است. این ضریح چهار ستون اصلی به صورت عمود دارد و دارای ۱۰ ستون فرعی بین ستونهای اصلی است. ســر ســتون‌های آن به عرض ۲۵ سانتیمتر با گره «هشت و چهار لنگه» تزئین و اطراف گره‌ها با حاشیه خاتم «الله اکبر» مزین شده است.
چهارگوشه سقف جلو آمده ضریح با چهار شمسه هشت، تزئین و وسط هر یک از شمسه‌ها، کلمه «سبحان الله» به صورت معرق خاتم اجرا شده است. در روی چهار گوشه سقف جلو آمده نیز طرح گل و برگ یا خاتم سبز و قرمز و در زمینه سیاه، معرق شده است. زمینه شمسه یا عرقچین نیز خاتم سیاه است و روی آن ۱۲ ترنج طلایی با گل و برگ قرار دارد که بر ۱۱۰ عدد از آنان، اسماءالله حک شده است. این ضریح جمعاً حدود ۲۲ مترمربع خاتم‌کاری دارد. زیرساخت خاتــم ایــن ضریح به صــورت پارکتــی و از قطعات چوبی به ابعاد ۲ در ۴ سانتیمتر است که از جنس چوب گــردو ساخته شده اســت.
در ضریح سیمین و زرین دو کتیبه وجود دارد که روی یکی از آنها سوره مبارکه «هل اتی» و روی دیگری سوره مبارکه «یس» با خط ثلث کتابت شده است. طول سوره هل اتی ۱۶ متر و ۷۶ سانتیمتر و عرض آن ۱۴ سانتیمتر بوده و به صورت یک نوار دور تا دور ضریح مطهر را دربرگرفته است.
کتیبه سوره یس نیز به طول ۱۷ متر و ۱۵ سانتیمتر بالای این کتیبه قرار دارد. در هشــت لچکی چهارگوشــه ضریح طرحی از گل آفتابگردان وجــود دارد کــه لقب شمس الشــموس حضرت رضا(ع) را تداعی می‌کند و در داخل این لچکی‌ها نیز سه شمسه قرار دارد.
ایــن ضریــح دارای ۱۴ محراب اســت و بالای قوس اصلی محــراب بــه کلمــه «الله» ختــم می‌شــود. تمــام طراحــی گل‌هــا و برگ‌ها براســاس دو عــدد ۵ و ۸ صورت گرفته که نشان‌دهنده خامس آل‌عبا و امام رضا(ع) است. همچنین در وسط قاب‌ها و ترنج‌های به کار رفته در این ضریح، اسمای الهی و اسامی ۱۴ معصوم(ع) نوشته شده است.
عملیات بازسازی و نوسازی حرم مطهر رضوی در دوران کرونا
تلاش‌های بی وقفه در محدودیت‌های کرونایی
با شیوع و انتشار ویروس منحوس کرونا از اواخر سال ۱۳۹۸ و با توجه به رعایت پروتکل های بهداشتی و جلوگیری از انتشار و شیوع بیشتر این بیماری ناشناخته و به منظور تامین سلامتی و ایمنی تشرف زائران، محدودیت های در اماکن متبرکه مذهبی ودینی پیش آمد که با توجه به تاکید رهبر معظم انقلاب اسلامی در حکم انتصاب تولیت آستان قدس رضوی مبنی بر حفظ و نگهداری گنجینه گرانبهای هنر و معماری حرم مطهر و تاکید و اهتمام تولیت آستان قدس رضوی بر رعایت این موضوع، این محدودیت ها تبدیل به فرصت مناسبی برای انجام اقدامات اساسی و مهمی از اواخر سال ۱۳۹۸ تاکنون در انجام امور مربوط به مرمت، بهسازی، حفظ و نگهداری این گنجینه گرانسنگ و میراث ارزشمند ملی و مذهبی در حرم مطهر امام رضا(ع) شد.
تشرف پیوسته زائران در حرم مطهر کمتر فرصتی را برای اصلاح و بازسازی و تنظیف کامل نماها به ویژه صحن های قدیمی به دست می داد که این مهم، در فرصت ایجاد شده در دوران محدودیت های کرونایی، حاصل شد. پرداخت و ترمیم خشت های طلای ایوان صحن های انقلاب و آزادی، بازسازی و پرداخت سنگهای بدنه، ازاره ها، ستونهای سنگی ایوانها، شست وشو و بازسازی چارکه ها و کاشی نماها، جایگزینی سنگ فرش های شکسته آسیب دیده، انجام اصلاحات هنری و معماری و زیباشناختی، انجام اصلاحات فنی و مهندسی، بازسازی شبکه توزیع برق و روشنایی و هوشمند سازی آن، اصلاح فیوزها و تابلوهای برق و خطوط توزیع برق همراه با بازسازی تزئینات و آرایه های موجود در مسیر، تعویض سیم کشی ها و.... از مهمترین این اقدامات بوده است به گونه ای که حدود ۳۵۴ هزار و۵۰۰ نفرساعت در جریان این اقدامات فعالیت کرده اند. مجموعه این فعالیت ها از ساختار ضریح مطهر امام هشتم(ع) به عنوان شریف ترین بخش این قطعه از بهشت آغاز شد و به تدریج به گوشه گوشه صحن و سرای ملکوتی حرم مطهر حضرت رضا(ع) گسترده شد.
عملیات بازسازی و نوسازی حرم مطهر رضوی در دوران کرونا
رفع معایب و آسیب های بصری نماهای هنری و تزئینات حرم مطهر رضوی، مرمت اساسی ضریح مطهر و مقدس حضرت رضا(ع) ، اصلاح ومرمت آرایه ها در رواق توحید خانه، مرمت درهای طلایی وچوبی و رنگ آمیزی مجدد آنها، بهبود و بهسازی کاشی کاریها و سنگفرش صحن ها، اصلاح تاسیسات و زیرساخت های محدوده رواقهای مرکزی حرم مطهر، تکمیل کتیبه های هنری رواق ها و.... به موازات فعالیت های عادی و جاری نظیر پروژه مربوط به گلدسته های صحن پیامبر اعظم حضرت محمد(ص) (صحن جامع رضوی سابق)، نور پردازی صحن غدیر، توسعه زیرسطحی بست شیخ بهائی، تامین مصالح و نیروهای اجرائی مورد نیاز و برنامه ریزی، مطالعه وهدایت تخصصی اقدامات جاری و آینده حرم مطهر و.... گوشه ای از فعالیت های انجام شده توسط این سازمان به عنوان نهاد فنی، مهندسی و نگهداری بارگاه مطهر امام هشتم(ع) در این مدت و در محدودیت های کرونایی، به شمار می رود.
«ارادت و خدمت» در این آستان را پایانی نیست
حفظ، نگهداری، توسعه و تحول مجموعه گرانسنگ حرم مطهر امام رضا(ع) و اهتمام به اعتلای فرهنگ زیارت و ایجاد محیطی امن و سرشار از آرامش، معنویت و هنر، توفیق بزرگی است که در طول سالیان گذشته تاکنون، نصیب خادمان سازندگی در این آستان مبارک یعنی مهندسان، هنرمندان، استادکاران و کارگران فعال در حرم مطهر رضوی شده است تا این مکان قدسی را ارادتمندانه و مشتاقانه همراه با دیگر خادمان این بارگاه ملکوتی و معنوی، آماده حضور زائران این قطعه از بهشت کنند. به لطف امام رئوف و مهربان و صاحب عظیم‌الشأن دستگاه، ارائه این خدمات و ابراز ارادت و دلباختگی در این آستان مبارک را پایانی نخواهد بود.
منبع: آستان نیوز
نظر شما