که با محوریت حماسه‌های بومی و اقتباس از متون اصیل ایرانی که ریشه در فرهنگ ما دارند، راه‌اندازی شد و دومین دوره آن با اقتباس از شاهنامه فردوسی و حماسه‌های بومی با هدف بازخوانی شاهنامه و پیوند با حماسه‌های معاصر برای تولید داستان‌های جدید به ایستگاه پایانی خود نزدیک می‌شود.
پس از درگذشت سعید تشکری، مؤسس و دبیر جایزه داستان حماسی، دبیری دومین دوره را محمدرضا شرفی خبوشان پذیرفت. در دومین دوره ۲۵۱ اثر به دبیرخانه رسیده که شامل ۹۹ رمان و ۱۵۲ داستان بلند و نیمه‌بلند و داستان کوتاه می‌شود. همزمان با روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی درباره جزئیات دومین جایزه داستان حماسی که اختتامیه آن عصر فردا در جوار آرامگاه فردوسی برگزار می‌شود با محمدرضا شرفی خبوشان گفت‌وگو کردیم که می‌خوانید.
مشوقی برای خلق آثار جدید
دبیر دومین جایزه داستان حماسی درباره کیفیت آثار رسیده به این دوره می‌گوید: آثار رسیده هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی قابل توجه بوده‌اند که نشان می‌دهد جایزه داستان حماسی در دوره اول، خیلی خوب عمل کرده است و در حین فراخوان دوره دوم برای ارسال اثر و فعالیت‌های جانبی دبیرخانه پیرامون اطلاع‌رسانی درباره مفهوم و اهداف جایزه، اتفاق‌های خوبی رخ داده است. بیشتر آثار رسیده مربوط به داستان‌هایی می‌شود که برای شرکت در این جشنواره نوشته شده‌اند که کیفیت جایزه را بالا برده است.
نویسنده رمان «عاشقی به سبک ونگوگ» با بیان اینکه نویسندگان صاحب قلمی در این دوره شرکت کرده و دانش روایی و داستانی خودشان را معطوف به عنصر حماسه، جست‌وجو در منابع و روایت‌های گذشته و تاریخ معاصر برای تولید محتوای روایت‌هایشان کرده‌اند، می‌افزاید: این سبب شده آثار خلق شده، آثار باکیفیتی از نظر محتوایی و فنی باشند. کمتر جایزه ادبی توانسته این طور در مسیر رشد کیفی و کمی آثار حرکت کرده و انگیزه‌ای برای خلق آثار جدید در میان نویسندگان ایجاد کند.
شرفی خبوشان با اشاره به انتظار از نویسندگان برای خلق آثاری برگرفته از ذخایر ارزشمند کشورمان در حوزه حماسه خاطرنشان می‌کند: مردم ما حماسه‌هایی که در طول تاریخ و دوره‌های مختلف خلق کردند بی‌نظیر و استثنایی است بنابراین انتظار زیادی نیست که ادبیات داستانی معاصر ما به این داشته‌ها مزین شود. نویسندگان این توانایی را دارند که بی‌شمار آثار خواندنی، ارزشمند و تأثیرگذار بر اساس این ذخایر حماسی پدید بیاورند و جایزه داستان حماسی در این مسیر، گام مثبتی برداشته است.
وی یادآور می‌شود: به اذعان هیئت داوران، آثار قابل اعتنایی به جشنواره رسیده که موجب رونق ادبیات داستانی کشورمان می‌شود و خدمتی به فرهنگ کشورمان است.
مضامین داستان حماسی
نویسنده رمان نوجوان «موهای تو خانه ماهی‌هاست» با بیان اینکه این جایزه منجر به تولیدات جدیدی در حوزه داستان‌های حماسی شده که فقر آن در ادبیات داستانی معاصر ما حس می‌شد، درباره وجود مضامین حماسی در یک اثر ادبی توضیح می‌دهد: تعبیر و نگاه جایزه ملی داستان حماسی به حماسه همان تعبیر و نگاه عام است یعنی مؤلفه‌هایی که در یک حماسه وجود دارد اینکه باید جنبه ملی و میهنی داشته باشد و برخاسته از حرکت مردمی باشد، قهرمان داشته باشد و معرف خاستگاه دینی و ملی و مذهبی باشد. مؤلفه دیگری که در هر حماسه‌ای وجود دارد، اعمال خارق‌العاده‌ای است که راوی به زبان و شیوه داستانی آن را باورپذیر می‌کند تا اثرگذاری حماسی روی مخاطب عام داشته باشد.
به باور او، ما روایتی را حماسی می‌دانیم که سرگذشت مردمی را روایت کند، سرگذشتی که در آن قهرمانی‌ها و سلحشوری‌هایی همراه با حرکت‌ها و تلاش‌های خارق‌العاده وجود داشته باشد و روایتگر منش، بینش و خاستگاه فرهنگی یک ملت باشد بنابراین با این تعریف، هر داستان و روایتی که به این عناصر بپردازد یک داستان حماسی به شمار می‌آید.
دبیر دومین جایزه داستان حماسی تأکید می‌کند: همه داستان‌های حماسی لزوماً برخاسته از داستان‌های کهن نیستند، این مؤلفه‌ها را می‌توان در رخدادهای تاریخ معاصر هم پیدا کرد مثلاً هشت سال دفاع مقدس همه این مؤلفه‌ها را در خودش دارد. رزمندگانی که با اعتقاد و باورهایی ملی و دینی از ارزش‌های یک ملت دفاع کردند و اتفاقات خارق‌العاده و شگرفی را رقم زدند، این جز حماسه است؟ در روایت انقلاب اسلامی و برهه‌های حساس تاریخ معاصر ایران هم شاهد حماسه‌آفرینی مردم شهرها و بوم‌های مختلف بودیم بنابراین حماسه معطوف به یک دوره تاریخی خاص نمی‌شود و می‌توان ایده‌ها را از هر دوره تاریخی بیرون کشید.
شرفی خبوشان با بیان اینکه وظیفه جایزه ملی داستان حماسی، ترغیب کردن نویسندگان برای کنکاش و جست‌وجو در مضامینی است که به حماسه نزدیک هستند، می‌گوید: این موضوع به رشد و بالندگی محتوای ادبیات داستانی ما کمک زیادی می‌کند. با وجود ذخایر غنی محتوایی، هنوز دچار فقر محتوایی هستیم و یک‌صدم این محتوای غنی را در ادبیات داستانی منعکس نکردیم. جایزه ملی داستان حماسی، این راه را باز کرده و این انگیزه را در بین نویسندگان ایجاد می‌کند تا آثار جدیدی خلق کنند.
نگاه آینده‌نگر یک جایزه
وی با بیان اینکه در بخش‌های رمان و داستان نیمه‌بلند، ۱۶ اثر به مرحله نهایی راه یافتند و در هر بخش، سه نفر برگزیده اعلام خواهد شد، درباره احتمال اضافه شدن داستان کوتاه به جایزه داستان حماسی خاطرنشان می‌کند: طی تجربیات ارزنده‌ای که در دوره‌های اول و دوم این جایزه بدست آوردیم، بناست که در هر دوره‌ای، دامنه جایزه را گسترده‌تر کنیم.
به گفته دبیر این جایزه با حمایت‌های رئیس حوزه هنری خراسان رضوی قرار شده پژوهش دقیق و گسترده‌ای روی آثار رسیده به دو دوره جایزه انجام شود. شرفی خبوشان اضافه می‌کند: آثار رسیده به دبیرخانه نشان می‌دهد نویسندگان مایل هستند در بخش‌های دیگری هم شرکت کنند بنابراین علاوه بر بخش داستان کوتاه، ادبیات داستانی کودک و نوجوان و بخش بازآفرینی هم می‌تواند در آینده به جشنواره اضافه شود.
نویسنده رمان «بی‌کتابی» معتقد است: جایزه ملی داستان حماسی یک مفهوم رو به رشد و گسترده است که می‌تواند قالب‌های متعدد و متنوعی را با رویکرد علمی دقیق و آینده‌نگرانه در دوره‌های بعدی اضافه کند زیرا بالندگی و حرکت رو به رشد راز ماندگاری یک جایزه ادبی است.
او می‌افزاید: در این سال‌ها جشنواره‌های ادبی مختلفی داشتیم که یکی از آسیب‌های جدیشان، عدم تأثیرگذاری آن‌ها بود چون برخی جوایز نگاه آینده‌نگرانه، رو به رشد و علمی نداشتند ولی جایزه ملی داستان حماسی با نگاه آینده‌نگر زنده‌یاد سعید تشکری طی دو دوره برگزاری، اثرگذاری خوبی در جامعه ادبی کشورمان داشته است.
نظر شما