خشکسالی و سهم آن در تنگتر شدن سفره کشاورزان، قصه امروز و دیروز نیست؛ اما اگر راه چارهای نیابیم، برای کشاورزان تربتجامی نمیتوان آینده روشنی را در نبرد با خشکسالی متصور بود.
کشت گلخانهای شاید همان راهکار نوین و پایدار در این نبرد اجباری و نابرابر باشد، کما اینکه امتحان خود را در نقاط مختلف استان و حتی کشور پس داده و برای حفظ تولید و اشتغال، امروز بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. البته این ابزار عبور از وضعیت بحرانی فقط به اراده کشاورزان برای شتافتن به سوی آن وابسته نیست و با وجود ظرفیتهای بالقوه در تربتجام و استقبال کشاورزان، توسعه گلخانهها در این شهرستان با موانعی جدی روبهرو است.
تخصیص قطرهچکانی تسهیلات، حمایت از کشاورز نیست
پرویز هدایتینیا، یکی از گلخانهداران تربتجام که تجربهای بیش از یک دهه دارد، اصلیترین گلایهاش قطعی برق در تابستان سال جاری است و در این خصوص مدعی میشود: قطع مکرر برق در شهرستان حدود ۷۰۰میلیون تومان خسارت به زیرساختهای کشاورزی گلخانهای وارد کرد و موجب تلف شدن ۹۰هزار بوته توتفرنگی شد که خود مانع تولید راندمان است.
این کشاورز که چالشها مانع فعالیتش نشده، میگوید: برای توسعه گلخانه تلاش کردم؛ اما با اینکه در دو سال متوالی ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ در سطح استان به عنوان گلخانهدار نمونه معرفی شدم، برای دریافت تسهیلات با مشکلاتی مواجه هستم.
هدایتینیا چگونگی تخصیص تسهیلات را قطرهچکانی توصیف میکند و توضیح میدهد: از ابتدای سال گذشته برای توسعه گلخانه حدود ۱۳میلیارد تومان موافقت شد که تاکنون ۷۰درصد آن تحقق یافته؛ اما با تخصیص قطرهچکانی نمیشود از کشاورز با تورمهای موجود حمایت کرد.
درخواست او از مسئولان با توجه به شرایط اقلیمی شهرستان، تمرکز بر توسعه کشت گلخانهای است تا تربتجام به قطب گلخانه شرق استان تبدیل شود و درباره اشتغالزایی در حیطه گلخانهاش بیان میکند: در سطح ۳هزار متر، روزانه بیش از ۱۰ نفر اشتغال مستقیم ایجاد کردیم و در مدت ۱۰ سال توانستهایم ۱۴۰هزار نفر شغل ایجاد کنیم.
خلأ الگوی کشت، چالشی جدی است
اما فقط هدایتینیا از تسهیلات قطرهچکانی گلایه ندارد. یک گلخانهدار جوان تربتجامی نیز در این خصوص نقش تسهیلات را اساسی میداند؛ ولی معتقد است اختصاص آن خیلی قطرهچکانی انجام میشود.
موسی چوپان تجربه کاری را در کنار دیگر موارد از مهمترین عوامل موفقیت در کار ذکر میکند و متذکر میشود: نمیتوان برای تولید در کشت گلخانه با آزمون و خطا کار کرد.
او که با وجود جوانی، ۱۰ سال سابقه فعالیت دارد، قیمتهای واسطهای و نبود الگوی کشت را از چالشهای جدی میداند و میافزاید: در کشت بهاره حدود ۵۰تن محصول خیار تولید کردم. بازار شرایط قیمت را تعیین میکند؛ اما با توجه به هزینههای سربار هر دوره کشت، متأسفانه نمیتوان برنامهریزی مالی انجام داد و باید بر اساس تجربه کاری اقدام به کشت گلخانهای کنیم.
این کشاورز تربتجامی که توانسته در ۵هزار متر برای هفت نفر شغل مستقیم ایجاد کند، میگوید: در صورت حمایت میتوانم خارج از فصل هم تولید داشته باشم.
گلایه اصلی گلخانهداران در تربتجام، خلأ حمایت جدی و قابل برنامهریزی از سوی مسئولان است؛ اما رویکرد مسئولان محلی در این خصوص چگونه است؟ ظاهراً مسئولان شهرستان هم چشم امیدشان به متولیان استانی است.
کاهش ۷۵درصدی آب و افزایش دهها برابری محصول با کشت گلخانهای
مدیر جهاد کشاورزی تربتجام از ۲۰ درخواست اجرایی نشده در حوزه واحدهای گلخانهای خبر میدهد و سد توسعه گلخانهها را نبود تسهیلات بانکی و اعتبارات کافی میداند. البته این شرایط در حالی است که از ۶۰ واحد گلخانهای در تربتجام ۵۵ واحد فعال هستند و ظرفیت بالای اشتغالزایی و صرفهجویی منابع در این خصوص ملموس است.
محمد دوستخواه رشد واحدهای گلخانهای در سالهای اخیر را چشمگیر توصیف و اظهار میکند: تاکنون بیش از ۸۰هزار مترمربع گلخانه در شهرستان ساخته شده و در صورت تأمین اعتبار، توسعه ۲۷هزار مترمربع دیگر نیز در دستور کار قرار دارد.
او هم کشت گلخانهای را راهی برای مقابله با بحران آب میداند و تأکید میکند: این شیوه با کاهش ۷۵درصدی مصرف آب، افزایش عملکرد محصول به دهها برابر، کنترل بهتر آفات و کاهش مصرف سموم، زمینهساز تولید محصولات سالمتر و اقتصادیتر شده است.
محصولاتی مانند خیار، گوجهفرنگی، توتفرنگی، گلهای زینتی و نشاهای جالیزی در گلخانههای تربتجام تولید میشوند و مدیر جهاد کشاورزی این شهرستان برخی از این محصولات را با قابلیت صادرات معرفی میکند.
چالشهای مختلف از جمله مسائل زیرساختی، درد همیشگی همه شهرستانهاست. دوستخواه وضعیت تربتجام را اینگونه توصیف میکند: «خشکسالیهای متوالی، کاهش سطح سفرههای آب زیرزمینی و قطع برق چاههای کشاورزی هزینههای تولید را افزایش دادهاند. همچنین نبود تجهیزات نوین مانند سیستمهای آبیاری قطرهای موجب کاهش بهرهوری در برخی واحدها شده است».
البته او در بیان وعدههای حمایتی آینده به شرط تخصیص اعتبارات لازم توضیح میدهد: بررسی ساخت نیروگاههای خورشیدی برای تأمین برق پایدار، ارائه آموزشهای فنی و حمایت از متقاضیان جدید در دستور کار قرار دارد. اگر موانع زیرساختی، مالی و اختصاص ردیف اعتباری مخصوص گلخانهها برطرف شود، بیشک تربتجام میتواند به یکی از قطبهای گلخانهای شرق کشور تبدیل شود.
تربتجام تشنه حمایت برای توسعه گلخانهها
توسعه کشت گلخانهای در تربتجام توجه و حمایت فوری مدیران استانی را میطلبد در حالی که فرماندار این شهرستان متأسفانه از تأمین نشدن تسهیلات بانکی در چهار سال اخیر برای زیرساختهای این حوزه خبر میدهد.
محسن مهآبادی هم ظرفیت تربتجام برای کشت گلخانهای را بالا توصیف و تأکید میکند: تغییر الگوی کشت و حرکت به سمت گلخانهها ضرورتی اجتنابناپذیر است. در حال حاضر تنها ۱۲هکتار از اراضی کشاورزی شهرستان به واحدهای گلخانهای اختصاص یافته که محصولات متنوعی مانند میوه، گل، گیاه و صیفیجات را در طول سال تولید میکنند.
او توسعه کشت گلخانهای را یکی از اهداف جهاد کشاورزی در منطقه ذکر میکند و میگوید: کشت گلخانهای میتواند ارزش افزوده بیشتری برای کشاورزان به همراه داشته باشد؛ اما نبود تسهیلات بانکی مانع جدی در مسیر توسعه این بخش شده است.
فرماندار تربتجام همچنین ناترازیهای انرژی در فصلهای مختلف سال را از چالشهای مهم کشاورزی میداند و تصریح میکند: فاصله خطوط انشعاب برق و گاز برای تأمین زیرساختهای گلخانهای از دیگر مشکلات موجود است که بر کاهش تولید در منطقه تأثیر گذاشته است.
با وجود ظرفیت بالای تربتجام در توسعه گلخانهها و انگیزه جدی کشاورزان این منطقه برای توسعه کشت گلخانهای، نبود تسهیلات بانکی، ناترازیها و ضعف زیرساختهای انرژی، کشاورزان را با چالشهای جدی مواجه کرده است. اگر حمایتهای لازم فراهم نشود، فرصتهای تولید و اشتغال در این منطقه در معرض تهدید خواهد بود. اکنون زمان تصمیمگیری است؛ پیش از آنکه امیدهای سبز در سایه بیتوجهی رنگ ببازند.
خبرنگار: علی نوروزی
نظر شما