حتی اگر با قدری احتیاط سخن بگوییم، همه ساله بیش از ۱۲میلیون هندوی متدین به شوق زیارتِ حدود ۱۵۰زیارتگاه شناخته شده در هند بار سفر می‌بندند. این سفرها گاه مسافتی بیش از ۳هزار کیلومتر را شامل می‌شود.
سفر زیارتی یا همان «تیرتهه یاترا» در گذشته بیشتر مجاهده‌ای بود برای کسب و انباشتن ثواب به‌ویژه کسانی که توان اهدای قربانی‌های پرهزینه را نداشتند آن را بر خود هموار می‌کردند. اما هم اکنون این واژه معنای عامی پیدا کرده است به‌طوری که شامل دیدارهایی که شاید بیشتر آمیزه‌ای از سیر و سیاحت و تفریح و زیارت است نیز می‌شود.
دکتر سید محمد روحانی، پژوهشگر ادیان شرق و عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، در نشستی که با عنوان «زیارت در آیین هندو و سیکه» در تالار شیخ طوسی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد، عنوان کرد: از نگاه برون‌دینی آیین هندو یک سنت در حال تکامل است چرا که آیین هندو برخلاف بسیاری از ادیان و آیین‌های دیگر که دارای بنیان‌گذار مشخصی است مانند آیین بودا و یا کنفسیوس، هیچ بانی
مشخصی ندارد.
آیین هندو مجموعه‌ای از سنت‌هاست
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه ما در آیین هندو با یک طیف رنگارنگی از عوام و خواص روبه‌رو هستیم، گفت: آیین هندو این نگاه را ندارد که چه کسی درست و چه کسی غلط می‌گوید؛ در تشریح این نگاه هندوها به خداوند، من همیشه به دانشجویانم داستان موسی و شبان را مثال می‌زنم، چرا که مطابق دیدگاه‌های این آیین هر کسی به اندازه بهره وجودی خودش از آن بهره می‌برد. بنابراین ما در آیین هندو تکثر در انواع عبادات داریم ولی نگاه درون‌دینی آن‌ها این است که این‌ها
شرک نیست.
وی افزود: اگر تاریخ آیین هندو را دقیقاً بررسی کنیم، شاهد تغییر و دگرگون شدن فوق‌العاده آن در طول تاریخ هستیم. در واقع می‌توان گفت ساختار آیین هندو در دو جهت در حال تکامل بوده است؛ یکی به سبب نوآوری‌ها و تحولاتی که در خود سنت‌های رایج در این آیین رخ می‌داده و دیگری به دلیل تعامل و سازگاری با دیگر فرهنگ‌ها و مذاهبی که خود در آیین هندو جذب می‌شدند. بنابراین از دیدگاه برون‌دینی می‌توان مدعی شد آیین هندو مجموعه‌ای از
سنت‌هاست.
روحانی تصریح کرد: آیین هندو با توجه به کثرت و تنوع فرقه‌ها و مذاهب و همچنین طبقات مختلف اجتماعی، دارای معابد و زیارتگاه‌های مختلفی است که نقش مهمی را در بسیاری از مناسک دینی ایفا می‌کنند. زیارت اماکن مقدس (درشنه) و رفتن به سفرهای زیارتی که تیرتْهه‌یاترا نامیده می‌شود نیز اهمیت بسیاری نزد
هندوها دارد.
این پژوهشگر ادامه داد: این نام از دو واژه تیرتْهه به معنای محل عبور و یاترا به معنای سفر تشکیل شده است. اصطلاح تیرتْهه برای بخش کم عمق و بی‌خطر سواحل رودها که برای عبور مناسب است استفاده می‌شود؛ در اینجا این واژه به عبور از زندگی مادی و دنیوی به سوی زندگی معنوی و مقدس که در حقیقت عبور از حیات ناپایدار و گذرا و رسیدن به زندگی سرشار از سعادت و نجات (مُکشه) است، اشاره دارد.
وی با بیان اینکه اهمیت مناسک زیارت اماکن مقدس در هندو به متون باستانی و مقدس این آیین بازمی‌گردد، گفت: نخستین متونی که به صراحت به اهمیت زیارت اماکن یا رودخانه‌های خاص و دریافت پاداش برای بازدید از آن مکان یا غسل در آب آنجا اشاره کرده، متون اسطوره‌ای مهابهارته و پورانه‌ها هستند. در این دسته از متون به پاداشی که برای زیارت این مکان مقدس کسب می‌شود تیرتْهه‌پهل، به معنای ثمره تیرتهه یا زیارت گفته شده است. در این متون افزون بر پاداش‌های مادی و این جهانی مانند سلامت، ثروت و داشتن فرزندان پسر، پاداش‌های معنوی مانند پاک شدن روح برای آمادگی حیات پس از مرگ نیز وعده
داده است.
جایگاه زیارت در آیین سیکه
روحانی تصریح کرد: آیین سیکه با قدمتی نزدیک به ۵۰۰ سال، یکی از مهم‌ترین ادیان نوظهور به‌شمار می‌آید. این آیین بر مبنای تعالیم گورو نانک مرشدی از دیار پنجاب در شمال غربی هند، شکل گرفت و بعدها در حدود ۲۳۹ سال، توسط ۹ تن از جانشینان وی به‌صورت دینی مستقل درآمد. البته این آیین هرگز ادیان و متون مقدس پیشین را باطل و کذب معرفی نمی‌کند و تنها پیروان آنان را به تدبر در حقیقت تعالیم دین خود ترغیب می‌کند.
وی افزود: آموزه‌های متون مقدس این آیین در سه اصل اعتقادی تأکید بر یگانه‌پرستی، اطاعت محض از مرشد معنوی و روحانی گورو که نقشی شبیه به معلمی آسمانی دارد و باور به تناسخ ارواح پس از مرگ سمساره و در نهایت فنای روح در خدا خلاصه می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب خاطرنشان کرد: علاوه بر آموزه‌های معنوی، متون مقدس این آیین بر آموزه‌های اخلاقی و اجتماعی همچون نفی نظام طبقاتی، برابری زن و مرد، خدمت به خلق بدون توجه به نژاد و دین و عقیده آن‌ها، کار و کوشش، نفی هرگونه انزوا و ریاضت جسمانی و داشتن زندگی اجتماعی
تأکید دارد.
نزدیکی آموزه‌های آیین سیکه با اصول اعتقادی و اخلاقی اسلامی
وی اظهار کرد: با نگاهی گذرا به این اعتقادات، درمی‌یابیم این آموزه‌ها بسیار با اصول اعتقادی و اخلاقی اسلامی و هندویی همسو و هم‌مشرب است، به همین دلیل از دید برون‌دینی به‌نظر می‌رسد آموزه‌های این آیین ترکیبی از تعالیم اسلامی و هندویی است که بنیان‌گذاران این آیین برای تفاهم، تعامل و آشتی میان دو دین بزرگ هند، آن را تدوین کرده‌اند. البته پیروان آیین سیکه از دید درون‌دینی خود این نظر را نمی‌پذیرند و دین خود را مستقل و ناشی از فیض خداوند یگانه می‌دانند.
روحانی اضافه کرد: آیین سیکه را باید دینی یگانه‌پرست محسوب کرد، در این آیین اعتقاد به خدای یگانه، به‌عنوان قادر مطلق و خالق هستی، جزو اصول اولیه اعتقادی به‌شمار می‌آید. در دیدگاه یگانه‌پرستی سیکه جهان هستی به‌عنوان جلوه‌گاه خداوند و حقیقت وجود تنها مختص خداوند دانسته شده است.
نظر شما