قول‌ها دادند اما کمتر از ۱۰درصد آن‌ها عملی شد! آبان ۹۸ رزم‌حسینی، استاندار وقت خراسان رضوی پس از برگزاری جلسه‌های فشرده با ‌مدیران اجرایی استانی و شهری، مدیریت ساماندهی کشف‌رود را به شهرداری مشهد واگذار کرد و کلایی، شهردار وقت فرمانده مدیریت کشف‌رود شد. بیست‌وهشتم آبان ۹۸ با حضور استاندار، شهردار، فرماندار مشهد، نماینده دستگاه قضایی و چندین و چند مدیر دیگر، ساماندهی کشف‌رود با مدیریت شهرداری مشهد وارد مرحله جدیدی شد. گفته می‌شد خیلی زودتر از آنچه قول داده شده مشکل زیست‌محیطی کشف‌رود حل خواهد شد. بازار مصاحبه با رسانه‌ها هم داغ بود هر روز مطلب جدیدی در مورد روند پیشرفت پروژه ساماندهی در رسانه‌ها منتشر می‌شد که سهم مدیران شهری در این فقره بیشتر از دیگران بود.

تداوم بی رمق یک شروع خوب 
شاید بشود چند ماه نخست شروع کار را چند درصدی برای پیشرفت کار در نظر گرفت اما هر چه زمان گذشت سرعت ساماندهی کندتر شد. رفتن رزم‌حسینی از استانداری نیز بی‌تأثیر بر کندی پروژه نبود. اما هنوز کورسوی امیدی وجود داشت چراکه وزیر شدن رزم‌حسینی در وزارت صمت این امید را در دل دلسوزان مسائل زیست‌محیطی نگه داشته بود که استاندار قبلی و وزیر جدید از جایگاه بالاتری حداقل برای حل مسئله فاجعه فاضلاب شهرک چرمشهر با جدیت بیشتری ورود خواهد کرد تا یکی از خطرات جدی زیست محیطی کشف‌رود ریشه‌کن شود. اما وزیر شدن استاندار سابق خراسان رضوی هم دردی از دردهای کشف‌رود درمان نکرد تا تصفیه‌خانه چرمشهر که فاز یک آن پس از سالیان سال به بهره‌برداری رسیده بود در همین مرحله تا به امروز باقی بماند و همچنان فاضلاب مرگبار واحدهای تولیدی شهرک چرمشهر وارد کشف‌رود شود!

وعده‌های گم شده 
ابتدای ساماندهی کشف‌رود به فرماندهی شهرداری مشهد گفته شد تا ۵ کیلومتر پس از تصفیه‌خانه چرمشهر به اوضاع کشف‌رود سروسامان داده خواهد شد. ۵ کیلومتر پس از تصفیه‌خانه که بماند اکنون هم که دوسال و نیم از شروع کار می‌گذرد هنوز زمان دقیقی برای بهره‌برداری از فاز دوم تصفیه‌خانه چرمشهر در نظر گرفته نشده و مدیران شرکت شهرک‌های صنعتی خراسان رضوی از احتمال بهره‌برداری از فاز دوم در ۶ ماه دوم سال سخن به میان می‌آورند! گفته‌هایی که طی سال‌های اخیر حداقل رسانه‌ها با آن بیگانه نیستند و بارها و بارها ۶ ماهه‌های اول و دوم هر سال آمدند و رفتند اما خبری از به‌سامان رسیدن تصفیه‌خانه چرمشهر نشده است.
نکته‌ای که در مورد تصفیه‌خانه چرمشهر وجود دارد این است که باوجود شرایط خطرناکی که از ورود فاضلاب‌هایی با فلزات سنگین و مرگبار در طول سالیان سال ایجاد شده، اما با فعالیت فازیک تصفیه‌خانه چرمشهر، تنها تغییری که در خروجی تصفیه‌خانه روی این فاضلاب خطرناک انجام می‌شود، آشغال‌گیری فاضلاب خام ورودی و هوادهی به آن است.  مرحله بعدی که باید عملاً فاضلاب تصفیه ‌شود با راه‌اندازی فاز۲ یا مدول دوم این تصفیه‌خانه صورت می‌گیرد که همان طور که گفته شد زمان دقیقی برای بهره‌برداری از آن مشخص نشده است. موضوع دیگری که داستان را در مورد فاضلاب تولیدشده در شهرک چرمشهر غم‌انگیزتر می‌کند این است که گویا برخی واحدهای تولیدی به جای اینکه مراحل پیش‌تصفیه فاضلاب تولیدی خود را انجام دهند این فاضلاب را با استفاده از تانکر از واحد تولیدی خود خارج و در پایین‌دست با شرایطی خطرناک‌تر راهی محیط زیست و در موارد متعددی وارد کشف‌رود می‌کنند!

پیمانکاری که باید بازخواست شود
به نظر حلقه مفقوده در این بین، عدم مدیریت شرایط و عدم نظارت کافی از سوی دستگاه‌های ناظر بر عملکرد واحدهای تولیدی شهرک چرمشهر و روند کُند اجرای پروژه از سوی پیمانکار آن است. پیمانکاری که چندین سال است پیمانش با شرکت شهرک‌ها را تداوم داده و نتوانسته تاکنون این پروژه را به سامان برساند. مدیران بالادستی در شرکت شهرک‌های صنعتی استان که مجری ساخت تصفیه‌خانه چرمشهر هستند یا حتی نهادهای نظارتی می‌توانند به قرارداد پیمانکار این پروژه ورود کرده و دلایل اهمال‌کاری در به‌سرانجام نرسیدن آن را جویا شوند و در صورت نبود جدیت در کار پیمانکار، قرارداد موجود فسخ و کار را به شرکت دیگری واگذار نمایند.

قصه پرغصه تصفیه‌خانه‌های سپتاژ و اولنگ
داستان تصفیه‌خانه سپتاژ که شهرداری عهده‌دار ساخت آن شد قرار بود پس از مدت‌ها در آذرماه ۱۴۰۰ به بهره‌برداری برسد. این ماجرا هم خیلی با قصه تصفیه‌خانه چرمشهر تفاوتی ندارد و همچنان نیمه‌تمام به حال خود رها شده است و عملاً فعالیتی برای تکمیل آن، دست‌کم از زمان بازدید قبلی خبرنگار ما از این پروژه که حدود یک‌سال پیش بوده، صورت نگرفته است! این تصفیه‌خانه قرار بود تصفیه بیش از۴۰۰تانکر فاضلابی که روزانه فاضلاب‌های صنعتی، بیمارستانی، کشتارگاهی و خانگی را به کشف‌رود می‌ریزند، انجام دهد اما میزان پیشرفت فیزیکی آن در همان ۴۰درصد که در سال گذشته داشت، باقی مانده است و حتی زمانی را برای تکمیل نهایی آن مشخص نکرده‌اند!
گفته می‌شود شهرداری ساخت تصفیه‌خانه سپتاژ را با دلایلی مانند نبود بودجه به تعویق انداخته است.
اوضاع در تصفیه‌خانه قدیمی اولنگ نیز چندان تفاوتی با دو تصفیه‌خانه دیگر ندارد. به دلیل نبود ظرفیت پذیرش فاضلاب‌های ورودی، بخشی از فاضلاب‌های خام به کشف‌رود وارد می‌شود.

زایش موتورتلمبه‌ها در حاشیه کشف‌رود
در چنین شرایطی با وجود هشدارهایی که سالیان سال است درخصوص استفاده از فاضلاب جاری شده در کشف‌رود و بهره‌برداری از آن برای آبیاری مزارع کشاورزی داده می‌شود، گویا هر روز بر تعداد موتورتلمبه‌هایی که فاضلاب کشف‌رود را به مزارع پمپاژ می‌کنند افزوده می‌شود. به جرئت می‌توان گفت اوضاع فعلی را تاکنون هیچ کسی حتی آن‌هایی که در طول سالیان گذشته شرایط کشف‌رود را رصد می‌کردند ندیده یا کمتر دیده باشند. اگر تا پیش از این صدای غرش یک، دو یا حداکثر سه دستگاه موتورتلمبه به گوش می‌رسید اما متأسفانه با رشد قارچ‌گونه‌ای که این موتورتلمبه‌ها داشتند این روزها تنها در یک مکان می‌توان ۱۵-۱۰ یا حتی بیشتر از این تعداد موتورتلمبه را مشاهده کرد که بدون مزاحمت فاضلاب مرگبار کشف‌رود را راهی مزارع کشاورزی می‌کنند. مزارعی که محصولشان راهی بازار می‌شود!
گزارش‌های تکمیلی  و اظهار نظر متولیان در حوزه‌های مختلف مرتبط با کشف‌رود به زودی منتشر می‌شود.

خبرنگار: هاشم رسائی‌فر