ایشان ظهور وهابیت و داعش را نتیجه بی‌توجهی به سیره ائمه اطهار(ع) در مناظرات علمی دانست و تصریح کرد: «اگر مناظرات فکری نباشد جای آن را منازعات خطرناکی خواهد گرفت که اصل دین، معنویت و خداپرستی را از بین می‌برد؛ حضرات معصومین(ع) با مناظرات خود به ما تحمل‌پذیری، سعه‌صدر، دفاع از دین و فضیلت‌های انسانی را آموختند. هر کجا که ما باب گفت‌وگو و مناظرات علمی و تضارب آرا و افکار را مسدود کردیم، سلاح و اسلحه به میدان آمد».حجت‌الاسلام والمسلمین مروی درباره ضرورت احیای مناظرات رضوی بیان کرد: «اگر سیره ائمه اطهار(ع) را در مناظرات و گفت‌وگوها ادامه می‌دادیم، وهابیت و داعش به وجود نمی‌آمد؛ داعش در بستر آلوده و مزبله منازعات و اختلاف تعصبی و فارغ از گفت‌وگوهای انسانی و علمی به وجود می‌آید و دشمن تلاش می‌کند این مناظرات تبدیل به منازعات و جنگ مسلحانه شود، یا حداقل بین مسلمانان گفت‌وگو صورت نگیرد و کینه و دعوا و تعصبات حاکم باشد».
تحولات منطقه و جهان اسلام به خصوص در یک دهه گذشته بیش از هر زمان دیگری ضرورت بازگشت به آموزه‌های انسانی و جهانشمول رضوی که همان تعالیم اسلام ناب قرآنی و نبوی است را آشکار کرده است.
رشد چشمگیر جریان‌های تکفیری و یورش به شهرها و جوامع اسلامی و کشتار هولناک مسلمانان از همه مذاهب و اسارت و آواره کردن پیروان دیگر ادیان، از بزرگ‌ترین آسیب‌ها به چهره نورانی اسلام در سالیان گذشته بوده که رفتارهای گروه خون‌ریز داعش برجسته‌ترین نمونه از آنهاست. این در حالی است که همزمان اختلاف‌های شیعه و سنی نیز به دلیل فقدان گفت‌وگو و مناظره و تفاهم و دیدار میان نخبگان و فعالان مذاهب تداوم یافته و در برخی حوزه‌ها تشدید شده است.
اما با وجود تمامی این چالش‌ها، سیره و سخن و حرم‌های نورانی اهل بیت(ع) راه‌های تازه‌ای را برای برون‌رفت از شرایط بحرانی، پیش روی جوامع اسلامی قرار می‌دهد. در بخشی از زیارت جامعه کبیره، منزلت ائمه اطهار «شُهَداء عَلی خَلْقِهِ وَ أعْلامَا لِعِبادِهِ وَ مَنارا فی بِلادِهِ وَ أدِلّاَء علی صِرَاطِهِ» توصیف شده است؛ بدین معنا که آنان گواهان و نمونه‌هایی برای آفریدگان خدا، شخصیت‌های برجسته و بی‌همتا برای بندگانش، مشعل‌هایی افراشته و بلند در سرزمین‌هایش و راهنمایانی بر راه صحیح خروج از گرفتاری‌ها هستند.
در کتاب شریف عیون اخبارالرضا که از منابع ارزشمند معارف رضوی است به نقل از امام رضا(ع) آمده است که آن حضرت به نقل از پدران خود از امیرمؤمنان(ع) می‌فرمایند: «مسلمانان به رسول خدا(ص) گفتند: ای رسول خدا! اگر کسانی را که در حوزه قدرت تو هستند برای پذیرش اسلام مجبور کنی، نفرات ما زیاد می‌گردد و در برابر دشمنان نیرومند می‌شویم، رسول خدا(ص) در پاسخ آنان فرمود: من هیچ گاه با انجام دادن کاری که درباره آن دستوری نرسیده و بدعت است به دیدار خدای بزرگ نخواهم رفت. من از زورگویان نیستم. خدای متعال پس از این جریان آیه ۹۹ سوره یونس را فروفرستاد که می‌فرماید: اگر خدا می‌خواست، همه مردم روی زمین به دین می‌گراییدند». در ادامه این حدیث آمده امام رضا(ع) از رسول خدا(ص) نقل می‌کنند که آن حضرت سخن پروردگار را این گونه بیان کرد که «اگر من با مردم با روش اجبار رفتار کنم نه سزاوار پاداشند و نه شایسته ستایش لیکن من می‌خواهم که با آزادی و اختیار به دین بگروند و مجبور نباشند تا شایسته قرب و اکرام من گردند». این حدیث شریف که در جلد یک، صفحه ۱۳۵ از کتاب نفیس عیون اخبارالرضا آمده است، بنیان روشنی برای تعامل انسان و جامعه مسلمان با پیروان دیگر مکاتب به دست می‌دهد که می‌تواند مبنای برافراشتن روابط تازه‌ای بین ادیان و مذاهب در جهان امروز باشد و آرامش و عقلانیت و هدایت را به جوامع بازگرداند.
بررسی مناظرات رضوی نشان می‌دهد امام رضا(ع) اصول، قواعد و فرامینی را برای احیای یک گفت‌وگوی منطقی معطوف به فطرت و عقلانیت بیان می‌دارند تا به دلیل اتکا بر وحی و علم امام معصوم(ع) در همه اعصار بتواند به عنوان منبع مورد استفاده قرار گیرد.
در جریان یکی از مناظرات امام رضا(ع) تأکید می‌کنند: «ای حاضران! اگر در میان شما کسی هست که اسلام را باور ندارد و می‌خواهد در این باره سؤال کند، بدون هیچ ملاحظه ای بپرسد» (عیون اخبارالرضا، ج۱، ص۱۶۸). این عبارت کوتاه و گویا آشکار می‌سازد که در گفت‌وگوهای علمی و مناظره‌های دینی و مکتبی باید به طرف مقابل این آزادی را داد که هر چه را می‌اندیشد راحت و بدون کمترین دغدغه بر زبان آورد و از هر گونه اتهام و نسبت‌های ناروا در امان باشد. از این رو می‌توان آزادی و آزاداندیشی را یکی از اصول و پیش‌نیازهای احیای مناظرات رضوی دانست.
در آموزه و اصل دیگری امام رضا(ع) به عمران صابی در یکی از مناظرات خود می‌فرمایند: «ای عمران؛ سؤال کن و با انصاف باش و از ستم کردن و خروج از عدالت در مقام بحث بپرهیز ... (عیون اخبارالرضا، ج۱، ص۱۶۷)». رعایت عدل و انصاف اصلی است که تمامی عقل‌ها و دل‌ها به آن متمایل است و برآمده از اصل قرآنی جدال أحسن با مخالفان است. طرف‌های مناظره اگر دریابند که هدف از گفت‌وگو، شکست دادن و تحقیر کردن و
به کارگیری هر روشی برای غلبه بر رقیب است قطعاً هیچ گردهمایی نتیجه‌بخشی به وجود نخواهد آمد و از دل آن حق و هدایت پدیدار نمی‌شود.
یکی از نگرانی‌های عمده در مسیر احیای مناظرات رضوی سردرگمی در چگونگی جمع میان دفاع از مذهب حق و رعایت حقوق و منزلت پیروان دیگر ادیان و مذاهب است؛ چرا که آنان نیز پندار خود را بر حق دانسته و خواستار فرصت‌های برابر هستند. در این زمینه امام رضا(ع) علاوه بر آزادی و عدالت و انصاف، مدارا و نرمی و رأفت در گفت‌وگوها را شرطی مهم در تأثیرگذاری می‌دانند که زمینه حفظ حقوق متقابل را فراهم می‌آورد. در حدیث نبوی آمده است: «أعقل الناس أشدهم مداراة للناس؛ عاقل‌ترین مردم کسی است که با مردمان بیشتر مدارا کند و نرمش نشان دهد». بیان حضرت رضا(ع) در مناظره با سلیمان مروزی از متکلمان بزرگ آن دوره در حالی که مأمون خلیفه عباسی به سخنی از او خندید، همچنان تا امروز در تاریخ طنین‌انداز است که فرمود: «إرفقوا بمتکلم خراسان ... با متکلم خراسان مدارا کنید ...» تا راه و آیین همزیستی و حق‌جویی را برای تمامی ادوار زندگی بشر روشن کند.
نظر شما