تغییرات اقلیمی در سرتاسر کره زمین، تروریسم و استفاده ابزاری دولت‌ها از منابع طبیعی به عنوان سلاح و ابزار بازدارندگی از جمله عوامل اثرگذار بر تشدید روند بحران‌های زیستی است.
با این اوصاف، با توجه به اینکه در اسناد بالادستی از جمله سند آمایش سرزمین کشور، برنامه ششم توسعه و گزارش‌های مجلس و مرکز بررسی‌های ریاست‌جمهوری و همچنین آمارهای مرکز آمار که به ساماندهی آب منطقه‌ای توجه شده است، ضرورت عملیاتی سازی هرچه سریع‌تر راهبرد حکمرانی بر منابع آبی از اهمیت بالایی برخوردار است.
در سطح کشور، مهم‌ترین پهنه‌های سرزمینی که با چالش کم آبی بحران‌زا مواجه‌اند، مناطق شرق و شمال شرق کشور هستند. اگر چه این مناطق از گذشته با شرایط گرم و خشک دست و پنجه نرم کرده و سبک زندگی ساکنانش با وفق‌پذیری آن تنظیم شده است، اما این مباحث در چرایی اولویت پرداختن به مسئله کم آبی در استان تنها نقش تشریح کننده را ایفا می‌کند. شرایط فعلی هیچ نسبتی با گذشته ندارد و این پهنه مولد کشوری در حال حرکت به سمت وضعیت بحرانی است.
اگر زنگ خطر کم آبی دشت خراسان در ۵۰ سال قبل با کاهش سطح آب‌های زیرزمینی در شهرهایی مثل مشهد، کاشمر و تایباد جدی گرفته می‌شد اکنون با حجم یک‌هزارو۲۸ میلیون مترمکعب کسری در مخازن آبی استان -که در گزارش آب منطقه ای خراسان رضوی آمده است – به عنوان استان اول کشور با اختلاف قرار نمی‌داشت.
مسئله‌ای که سبب شده در ماده ۶ سند استانی آمایش سرزمین آب قابل برنامه‌ریزی را محدود به چارچوب پانزدهمین مصوبه شورای عالی آب کند و ماده ۳و۲ را به راهکارهای مدیریت آب اختصاص دهد. همچنین در سند ملی توسعه استان منابع آبی را به عنوان تنگناهای توسعه و از مسائل اساسی استان نامبرده است. در مسئله شناسی راهبردی توسعه استان خراسان رضوی تدوینی مرکز بررسی استراتژیک ریاست جمهوری، منابع آبی یکی از چالش‌های استان عنوان شده است و حدود ۲۵درصد از گزارش اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان خراسان رضوی به وضعیت بحرانی منابع آبی استان اشاره شده و در گزارش کارشناسی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی که به‌تازگی منتشر شده کم آبی مسئله اصلی استان بیان شده است.
به عنوان مثال، گزارش‌های جهاد کشاورزی و مرکز آمار نشان می‌دهد درحالی‌که استان خراسان رضوی دومین سطح قابل کشت کشور را دارد، اما تنها ۱۸ درصد از شاغلان استان در این بخش کار می‌کنند و همچنین سطح زیر کشت استان نسبت به گذشته رو به کاهش است که مهم‌ترین عامل آن کاهش منابع آبی است. از سوی دیگر کاهش مراتع به‌دلیل نزولات جوی، چرای گوسفندان را با مشکل همراه کرده است. کشاورزی و دامداری که کسب و کار نیاکانی روستاییان خراسان بوده، اکنون به‌دلیل کاهش ۴۰درصدی جمعیت مولد روستاها که برخاسته از این تنگناهاست، دیگر مورد استقبال نیست و برخلاف ۴۰ سال گذشته مهاجرت‌ها سبب شده تنها ۲۷ درصد جمعیت کل در روستاهای استان ساکن باشند.این مهاجرت‌ها از عوامل اصلی زندگی در نقاط حاشیه شهرهای بزرگ و مشکلات امنیتی است و مجالی برای سوءاستفاده حقابه توسط کشور افغانستان و بسیاری پیامدهای دیگر خواهد شد. بنابراین به‌دلیل درهم‌تنیدگی اقتصاد استان به حوزه کشاورزی، بیش از پیش اجرایی شدن حکمرانی آب ضروری به نظر
می رسد تا از هرگونه بحران‌های احتمالی آتی جلوگیری شود.آب به عنوان مهم‌ترین رکن اطلاق جریان زیست به مکان محسوب می‌شود که زمین را تبدیل به سکونتگاه می‌کند و تقریباً تمامی بخش‌های فعالیتی را دربرمی‌گیرد؛ درنتیجه توجه به عوامل تهدیدکننده آن یک امر ضروری برای سیاست‌گذاران و مسئولان اجرایی کشور است.
نظر شما