از بیست و چهارم خرداد گذشته تاکنون دست‌کم بیش از ۱۲۵زلزله در استان‌های بوشهر و هرمزگان رخ داده که زیاد بودن شمار این رخدادها که فقط یکی از آن‌ها در بندر خمیر به فوت پنج تن از هموطنان ما منجر شد؛ محمل و بهانه‌ای شد برای انتشار شایعات در فضای مجازی؛ ادعای اینکه این زلزله‌ها منشأ طبیعی ندارند و به دلیل انجام آزمایش‌های نظامی از سوی ایران رخ می‌دهند یا این اتفاق‌ها تلاشی است از سوی یک کشور خارجی و متوسل شدن به سلاحی به نام هارپ برای ایجاد زلزله‌های مصنوعی با هدف ایجاد رعب و وحشت در بین مردم و بیرون کردن مردم از این مناطق! 

حتی افراد مبتدی نیز می‌توانند تشخیص دهند

دکتر علی بیت‌اللهی؛ رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در پاسخ به قدس، ادعای غیرطبیعی بودن زلزله‌های اخیر در استان‌های هرمزگان و بوشهر را کاملاً بی‌اساس می‌خواند و به قدس می‌گوید: چنین ادعایی از اساس پوچ است؛ به این دلیل واضح و ساده که رکورد و شکل موجی که ایستگاه‌های ما و همه ایستگاه‌های دنیا از زلزله‌ها می‌گیرند کاملاً شناخته شده هستند و کاملاً با شکل موج انفجارها تفاوت دارند. یعنی تفاوت شکل موج ناشی از زلزله با شکل موج انفجار آن‌قدر زیاد است که حتی افراد مبتدی نیز می‌توانند این دو را از هم تشخیص دهند. 

وی اضافه می‌کند: زلزله‌های اخیر نه تنها از سوی مرکز لرزه‌نگاری ایران؛ بلکه توسط سازمان لرزه‌نگاری اروپا - مدیترانه، سازمان زمین‌شناسی آمریکا و مرکز جی.اف.زد آلمان هم گزارش و بزرگی آن‌ها هم اعلام شده است. برای مثال بزرگی زلزله بندر خمیر ۶، ۱/۶ و ۲/۶ ریشتر اعلام شده است؛ بنابراین مردم مطمئن باشند اگر این شکل موج‌ها شبیه به زلزله نبود آن‌ها قطعاً خیلی زودتر از شایعه‌پراکن‌ها آن را با شکل و اسلاید نشان می‌دادند و مطرح می‌کردند. بنابراین موضوعات مطرح شده دیگر هیچ پایه علمی ندارد. 

وی سپس به چرایی افزایش تعداد وقوع زلزله در مناطق یاد شده می‌پردازد و می‌گوید: از ۲۴ خرداد ماه گذشته که نخستین زلزله‌های بندرچارک در جزیره کیش رخ داد تاکنون بیش از ۱۰۰زلزله به صورت خوشه‌ای در آنجا به ثبت رسیده است. سپس در بندر «مقام» هم تعدادی زلزله به صورت خوشه‌ای ثبت شد و از ساعت ۲:۲ بامداد تا ساعت ۸ صبح دیروز- یازدهم تیرماه ۱۴۰۰ - هم ۲۵ زلزله در بندر خمیر رخ داد که به احتمال قوی بر تعداد آن‌ها اضافه می‌شود. از سوی دیگر امروز نیز این تجمعات زلزله‌ای را در منطقه دژگان استان هرمزگان- شمال خلیج‌فارس- خواهیم داشت.

این لرزه‌ها نشان می‌دهند لایه‌های درونی زمین پس از یک دوره مقاومت و تحمل تنش، به مرز گسیختگی رسیده‌اند اما آزاد شدن انرژی زمین به صورت مرحله‌ای و با تعداد زیاد زلزله همراه است. در واقع زمین این مناطق با توجه به خصوصیتی که دارد به گونه‌ای رفتار می‌کند که زلزله‌های ویرانگر مثلاً به بزرگی ۷ ریشتر رخ ندهد. توجه داشته باشیم که اگر به‌جای این تعداد زلزله انرژی زمین با یک زلزله آزاد می‌شد آن وقت الان در بندر خمیر شاهد تخریب گسترده خیلی بیشتری بودیم.

وی با اشاره به اینکه رفتار یاد شده زمین را در بندر گناوه استان بوشهر و همچنین در شمال هرمزگان نیز شاهد بودیم، می‌افزاید: یعنی این رفتار زمین در جنوب ایران و در استان‌های بوشهر و هرمزگان تقریباً عادی و طبیعی است. بنابراین احتمال وقوع زلزله‌های بزرگ در این مناطق بسیار بسیار ضعیف است. ضمن اینکه زلزله‌های واقع شده در جزیره کیش از زلزله‌های هرمزگان و بوشهر کاملاً مجزا هستند. 
وی در خصوص میزان آمادگی در برابر زلزله در استان‌های یاد شده هم می‌گوید: سازمان‌های هلال‌احمر و مدیریت بحران استانداری برای مدیریت بحران زلزله در منطقه حاضر می‌شوند اما نقطه ضعف عمده ما کیفیت پایین ساخت و سازها به‌ویژه در مناطق روستایی استان هرمزگان و بوشهر است. در واقع بیشتر مصالح خانه‌های روستایی از سنگ و گل یا مصالح نامرغوب هستند که با زلزله‌های کوچکی هم تخریب می‌شوند؛ این موضوع جان و مال مردم را به خطر می‌اندازد. 

احتمال کم وقوع زلزله‌های بیش از ۵/۶ ریشتر 

دکتر مهدی زارع، عضو هیئت علمی زمین‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی تهران هم منشأ زمین‌لرزه‌های اخیر در دو استان هرمزگان و بوشهر را کاملاً طبیعی می‌خواند و به قدس می‌گوید: همه این زلزله‌ها بر اساس نگاشت طبیعی و ماهیت جنبش زمین هستند بنابراین ارتباط دادن آن‌ها به منشأ غیرطبیعی کاملاً بی‌منطق است. 

وی عمده دلیل وقوع زیاد زلزله در جزیره کیش، بندر خمیر و بندرهمام را تغییر شکل زیادی در پوسته زمین می‌داند و می‌گوید: بخشی از این تغییر شکل پوسته زمین به صورت زمین‌لرزه آزاد می‌شود. یعنی حدود ۱۰ درصد آن به صورت زمین‌لرزه آزاد می‌شود که طبیعتاً بخشی از این زلزله‌ها در ریشتر کم اتفاق می‌افتند ولی زلزله‌های متوسط یعنی در بزرگی ۵ تا ۶ ریشتر و همین طور زلزله‌های شدید یعنی به بزرگی بیش از ۶ ریشتر هم بین این‌ها رخ می‌دهد که در بندر خمیر این اتفاق افتاد. 

وی با اشاره به اینکه در مناطق یاد شده زلزله‌هایی تا بزرگی ۷ ریشتر هم اتفاق افتاده است، می‌افزاید: یعنی تجربه زلزله‌هایی به بزرگی ۵/۶ تا ۷ ریشتر را هم در این مناطق  داشته‌ایم. بنابراین وقوع زلزله به بزرگی بیش از ۵/۶ ریشتر می‌تواند قابل انتظار باشد اما احتمالش کم است.

وی از تداوم وقوع زلزله در مناطق یاد شده خبر می‌دهد و می‌گوید: بزرگی زلزله‌های احتمالی در این مناطق هم در همین حدی خواهد بود که تاکنون اتقاق افتاده‌اند. 

خبرنگار: محمود مصدق