به گزارش قدس آنلاین، بحران آب موجب شده برخی انتقادها نسبت به طرح‌های انتقال آب در کشور و عملکرد وزارت نیرو در این باره مطرح شود. در همین راستا مجلس نیز طرح تحقیق و تفحص از نحوه عملکرد وزارت نیرو در خصوص انتقال آب بین حوضه‌ای را به تصویب رساند.

بر همین اساس، آثار و پیامدهای سدهای ساخته شده، نحوه تطابق جانمایی سدها و تخصیص از آن‌ها در ارتباط با حفظ محیط‌ زیست و تمامی ذی‌نفعان حوضه، بررسی چگونگی نحوه دریافت ردیف‌های اجرایی پروژه‌های توسعه‌ای منابع آب، نحوه برخورد با برداشت‌های غیرمجاز، آب‌های زیرزمینی و سطحی و چگونگی تدوین برنامه بهره‌برداری از منابع سطحی و زیرزمینی در دشت‌های مختلف از جمله محورهای این تحقیق و تفحص است.

فارغ از تحقق یا عدم تحقق اهداف طرح‌های انتقال آب، کارشناسان حوزه آب معتقدند هزینه‌ها و مخارج طرح‌های انتقال آب نسبت به منافع اقتصادی آن بسیار بالاست و اجرای این طرح‌ها توجیه اقتصادی ندارد.

بر هم خوردن آمایش جمعیتی کشور با طرح‌های انتقال آب

در همین باره حمید سینی‌ساز، کارشناس آب مرکز مطالعات دانشگاه تهران در گفت‌وگو با قدس اظهار کرد: جدا از تمام مشکلات زیست ‌محیطی، این پروژه‌ها سه آسیب اجتماعی ایجاد می‌کنند که این آسیب‌ها در پروژه انتقال آب‌ها از منابع رودخانه‌ها و آب شیرین داخلی به مراتب بیشتر از انتقال آب حاصل از نمک‌زدایی دریاست. آسیب اول این است که وقتی آب را به جایی منتقل می‌کنند که به طور طبیعی استعداد آبی در آن منطقه چندان بالا نیست، همین موضوع سبب ایجاد انگیزه مهاجرت جمعیت به مقصد انتقال آب و بارگذاری بیشتر جمعیتی می‌شود.

سینی‌ساز گفت: در واقع بارگذاری جمعیتی به دلیل انگیزه دستیابی به مشاغلی است که با انتقال آب امکان‌پذیر می‌گردد و در نتیجه موجب می‌شود محاسبات حاکمیت و دستگاه اجرایی برای تأمین نیاز آبی منطقه مورد نظر تا ۵۰ سال آینده به سرعت غلط از آب دربیاید و دوباره نیاز آبی با افزایش جمعیت ایجاد شود. برای مثال استان یزد یکی از جمعیت‌پذیرترین استان‌های کشور پس از انقلاب براساس سرشماری نفوس و مسکن است که جمعیت به واسطه انتقال آب‌ها به آن مناطق مهاجرت کرده‌اند.

وی بیان کرد: مهاجرفرست‌ترین استان‌های کشور هم از نظر آبی پرآب بوده‌اند مانند چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه و به طور کلی تمامی استان‌های حاشیه زاگرس. بنابراین انتقال آب همواره انگیزه مهاجرت ایجاد می‌کند و آمایش جمعیتی کشور را بر هم می‌زند که در نتیجه آن نیاز به انجام پروژه‌های بعدی به سرعت افزایش می‌یابد. این روند هیچ گاه متوقف نمی‌شود در حالی ‌که درست بود از ابتدا جمعیت به سمتی برود که آب وجود دارد نه اینکه آب به جایی انتقال داده شود که جمعیت هست.

این کارشناس مرکز پژوهش‌ها افزود: نکته دیگر اینکه، وقتی پروژه انتقال آب برای مناطق خاصی ایجاد شود قاعدتاً در سایر مناطق توقع و نیاز اجتماعی ایجاد خواهد شد که برای آنان هم پروژه‌های مشابه صورت بگیرد. استدلال این مناطق این خواهد بود که بالاخره ما هم از محل بودجه عمومی کشور سهم داریم و این قبیل پروژه‌ها با کمک‌های دولتی و برداشت از صندوق توسعه ملی انجام می‌شود. در چنین شرایطی با برخی توقعات اجتماعی مواجه می‌شوید که گریبانگیر نظام و حاکمیت خواهد شد و دیگر نمی‌توان از دست آن رهایی یافت. در واقع نوعی حس نارضایتی و بی‌عدالتی میان مردم این مناطق ایجاد می‌شود.

اجرای پروژه‌های انتقال صرفه اقتصادی ندارد

وی تصریح کرد: آسیب سوم که از بقیه مهم‌تر است، این است که پروژه‌های انتقال آب به ویژه پروژه‌های شیرین‌سازی آب دریا معمولاً پروژه‌های ارزانی نیستند و جزو پروژه‌های بسیار گران‌قیمت محسوب می‌شوند. اگر هدف از انتقال آب دریا تماماً به منظور تأمین آب شرب باشد، صرفه اقتصادی ندارد و اصلاً نمی‌توان پول پروژه را از طریق دریافت آب‌بها از مردم تأمین کرد. مادامی که صنایع آب‌بر که متقاضی قسمت اعظم آب انتقال یافته هستند و حاضرند بابت این آب پول بدهند، در چنین شرایطی می‌توان آب شرب مورد نیاز مردم را تأمین کرد در غیر این صورت آب آشامیدنی آنان قطع می‌شود. حالا اگر فردا روزی صنعت آب‌بر که متقاضی اصلی آب انتقال یافته است دچار تخلفاتی در حوزه آلایندگی زیست محیطی، عدم پرداخت مالیات، عدم اجرای قوانین کار و کارگری یا هر اتفاق دیگری شود، در این صورت دیگر نمی‌توان آن را بازخواست و قواعدی را بر آن تکلیف کرد. زیرا آب شرب عده‌ای از مردم به کار این صنایع گره خورده است.

سینی‌ساز معتقد است: از سوی دیگر باید گفت هیچ یک از پروژه‌های سازه‌ای و سدها، تونل‌های انتقال آب و غیره بدون نظر موافق دست‌کم بخشی از مجلس در دوره‌های مختلف عملیاتی نشده است. در واقع این طور نبوده که وزارت نیرو هر گونه که بخواهد رفتار کرده باشد. رقابت‌های استانی و شهرستانی و رقابت‌های حوزه‌های انتخابیه مابین مقامات مختلف در دوره‌هایی، انگیزه‌بخش و تعهدآفرین برای وزارت نیرو بوده است تا یکسری از پروژه‌های انتقال آب را انجام دهد. بنابراین اگر مجلس در حال حاضر به دنبال تحقیق و تفحص از عملکرد وزارت نیروست، بهتر است ابتدا از عملکرد و سابقه ادوار مختلف خود تفحص کند که چرا اجرای پروژه های ابهام‌دار و مسئله‌آفرین در دوره‌های قبلی به وزارت نیرو تکلیف شده است.

وی بیان کرد: البته از طرفی هم وزارت نیرو چندان بدش نمی‌آید این گونه پروژه‌های گران‌قیمت را پیگیری و اجرا کند، زیرا پیمانکاران وابسته به این وزارت دوست دارند رقم پروژه‌ها بالاتر باشد.

خبرنگار: مینا افرازه

انتهای پیام/