تاندون ها عامل ارتباط این استخوان ها و عضلت پا هستند و رباط هم استخوان های زانو را به یکدیگر متصل می‌کند. به علاوه دو قطعه C شکل غضروفی – مینیسک میانی و کنار – هم نقش ضربه گیر میان فمور و درشت نی را ایفا می کنند.

زانو برای خم شدن و اندکی هم چرخش طراحی شده و وقتی زانو از انجام این موارد باز بماند، قدرت حرکت و توان انجام فعالیت های روزمره مثل نشستن، ایستادن، اسکوات و زانو زدن از فرد گرفته می‌شود. به حالتی که زانو نمی تواند خم و راست شود، قفل شدگی زانو گفته می‌شود و دو نوع کلی از این مشکل وجود دارد. قفل شدگی واقعی زانو به حالتی گفته می‌شود که زانو در یک حالت گیر می‌ کند و امکان هر گونه حرکت از بین می رود. یک حالت مشابه با قفل شدگی زانو مربوط به زمانی است که درد زیاد جلوی هرگونه حرکت زانو را می گیرد. افراد پس از قفل شدگی زانو به پزشک مراجعه می کنند و پزشک متخصص از راه های بسیاری برای درمان قفل شدن زانو استفاده می کند تا بهترین درمان را برای بیمار در نظر بگیرد و فرد بتواند به فعالیت روزانه خود بازگردد.

دلایل قفل شدگی زانو

دلایل قفل شدگی زانو با توجه به نوع آن متفاوت خواهد بود.

دلایل قفل شدگی کاذب زانو

دکتر امیر مویدنیا متخصص طب فیزیکی و توانبخشی برخی از دلایل قفل شدگی کاذب زانو را موارد زیر معرفی  میکند:

• درد ناشی از آسیب دیدگی زانو

• افیوژن مفصل زانو ناشی از آسیب دیدگی یا بیماری دژنراتیو مفصل (استئوآرتریت)

• سندروم پلیکا، که به التهاب بافت مفصل زانو گفته می‌شود

• دررفتگی پاتلار، که جلوی عملکرد صحیح کشکک زانو را می گیرد.

دلایل قفلی شدگی واقعی زانو

برخی از دلایل قفل شدگی واقعی زانو عبارتند از:

پارگی مینیسک

مینیسک یک غضروف دو تکه C شکل است که در طرفین مفصل زانو قرار می گیرد و مانند بالشتک هایی وظیفه ضربه گیری میان استخوان های درشت نی و نازک نی را بر عهده دارند.

اگر فرد با پارگی مینیسک مواجه شود، بخشی از مینیسک ممکن است در مفصل زانو گیر کرده و منجر به قفل شدگی زانو شود. این مشکل ممکن است در اثر حرکات یا چرخش شدید زانو رخ دهد و از دلایل دیگر آن هم می تواند استفاده بیش از حد و تغییرات دژنراتیور در زانو باشد. در چنین حالتی پزشکان اقدام به درمان های غیرجراحی پارگی مینیسک می نمایند زیرا در این موارد با درمان مینیسک، قفل شدگی زانو نیز رفع می گردد.

اجسام خارجی در زانو

همانطور که ممکن است غضروف پاره شده در درون زانو گیر کند، قطعات خرد شده استخوان هم می تواند باعث قفل شدگی زانو شود. آسیب دیدگی یا استئوآرتریت از جمله شایع ترین دلایل ایجاد اجسام خارجی مثل غضروف یا خرده استخوان در زانو است.

دررفتگی پاتلا

بعضی آسیب دیدگی ها باعث می شوند تا کشکک یا پاتلا از محل درست خود خارج شده و در برود که به آن دررفتگی پاتلا گفته می‌شود و می تواند باعث قفل شدگی زانو شود.

التهاب مفصل زانو

اگر ساختارهای درون مفصل زانو متورم و ملهتب شود، جلوی صاف شدن زانو را می گیرد. تورم مفصل زانو ممکن است به دلیل اسیب دیدگی، استفاده بیش از حد و یا استئوآرتریت ایجاد شود.

نشانه های قفل شدگی زانو

نشانه های قفل شدگی کاذب زانو

درد نشانه اصلی قفل شدگی کاذب زانو است، اما فرد می تواند با نشانه های زیر هم مواجه شود:

• احساس قفل شدگی خفیف زانو

• احساس تب و التهاب در زانو

• احساس ناپایداری در زانو

نشانه های قفل شدگی واقعی زانو

نشانه اصلی قفل شدگی واقعی زانو، ناتوانی در صاف کردن زانو است. گاهی کسی که به قفل شدگی واقعی زانو دچار شده هم ممکن است با درد مواجه شود. وقتی وجود یک عامل خارجی در درون مفصل عامل قفل شدگی زانو باشد، وقوع نشانه های دیگری مثل موارد زیر ممکن خواهد بود:

• خشکی مزمن در زانو

• دشواری صاف کردن کامل زانو

• احساس ترکیدن حباب در درون زانو

• حس کردن یک برآمدگی در محل وجود جسم خارجی

• درد و تورم غیردائمی

طب فیزیکی و توانبخشی برای قفل شدگی زانو

طب فیزیکی و توانبخشی را می توان به چهار فاز تقسیم کرد:

فاز اول که از یک تا دو هفته است.

فاز اول توانبخشی شامل کنترل تورم زانو به کمک قراردادن یخ (درمان سرد) در بازه های 15 دقیقه ای در هر دو ساعت (دو روز اول) می‌شود. توالی قرار دادن یخ در باقی روزهای هفته به سه بار در روز کاهش می یابد و یخ را باید براساس تحمل بیمار و براساس نشانه ها به کار برد.

بیمار در ابتدا باید از عصا استفاده کند، اما به بیمار توصیه می‌شود که قراردادن وزن بر روی پا را به تدریج آغاز کند تا وابستگی اش به عصا کمتر و کمتر شود. سپس یکی از عصاها را حذف کنید تا بیمار تنها با یک عصا حرکت، ولی تنها زمانی می توان عصا را به کلی حذف کرد که گام برداشتن به حالت طبیعی بازگردد.

هدف دیگر این فاز، سعی در دستیابی به قدرت خم و راست کردن زانو بین زوایای 0 و 90 درجه است. برای آنکه بیمار بتواند به این بازه حرکتی برسد، تمرکز بر انجام باز و بسته کردن پا تا جای ممکن از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. انجام حرکات کششی در عضلات همسترینگ، چهارسر، کشاله و (بخصوص) ساق پا که البته دردی در بیمار ایجاد نکند، پیشنهاد می شود.

در نهایت بیمار باید اقدام به انجام تمرینات درمانی کند، که البته انجام این حرکات تقویتی زمانی شروع می‌شود که درد تا حدی فروکش کرده باشد. 

از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ورزش چهارسر

• پا بالا صاف

• ورزش متمرکز بر بازه حرکتی

• تمرین عضله خم کننده باسن

• تمرین عضله دورکننده باسن

• کشش باسن ایستاده

• حرکت همسترینگ ایستاده

بیماران در اولین فرصت ممکن و به منظور افزایش بازه حرکتی زانویشان، به نشستن بر روی دوچرخه ثابت ترغیب می شوند که این موضوع فرایند بهبودشان را تسریع خواهد کرد.

با افزایش قدرت بیمار، مدت زمانی سپری شده و قدرت دوچرخه ثابت افزایش خواهد یافت. مشخصا وضعیت هر بیمار با دیگری متفاوت است و این تمرینات، موارد استانداردی نیست که بتوان برای هر کس تجویز کرد.

محدودیتی بر تمرینات ورزشی اندامهای بالایی وجود ندارد، چرا که تاثیری در آسیب دیدگی زانو ندارند. بیماران باید از فعالیت هایی که باعث افزایش درد می‌شود، خودداری کنند (در صورت نیاز باید از عصا استفاده کنند) و در طول فعالیت ها هم باید با بستن بریس ثابت از MCL محافظت کنند.

فاز دوم از هفته سوم آغاز می‌شود.

هدف از این فاز، افزایش بیشتر بازه حرکتی و کاهش درد ناشی از قفل شدگی زانو است. مدت زمان دوچرخه سواری بیمار را می توان تا 20 دقیقه افزایش داد و این مساله باعث افزایش مقاومت بیمار خواهد شد. دوچرخه سواری منجر به کوتاه تر شدن دوره درمان، افزایش قدرت و حفظ شرایط هوازی  بیمار خواهد شد. از جمله حرکات دیگری که فیزیوتراپ برای بیمار در نظر می گیرد، عبارتند از:

• تمرین همسترینگ

• پرس پا (با هر دو پا) و

• حرکت استپ آپ

بیمار باید برای احتیاط بیشتر و تعیین وضعیت پیشرفت درمان رباط، هر سه هفته توسط پزشک متخصص و مجرب زانو تحت معاینه قرار بگیرد.

فاز سوم از هفته پنجم آغاز می‌شود.

هدف اصلی این مرحله وارد کردن کامل وزن بر روی زانوی آسیب دیده است. وزنتان را زمانی که مشکلی در گام برداشتن و حرکت ندارید، روی زانوی آسیب دیده وارد کنید و استفاده از بریس و عصا را کنار بگذارید. بازه حرکتی زانویتان را باید به صورت کامل به دست آورده باشید و تفاوتی بین دو زانویتان وجود نداشته باشد. حرکات تمرینی درمانی در این مرحله هم مشابه تمرینات مرحله دوم است و به پیشبرد فرایند درمان کمک می کند.

متخصص طب فیزیکی استفاده از سرمادرمانی و کامپرشن (برای مثال بانداژ کشی) را برای از بین بردن تورم ادامه می دهد. در این مرحله می توانید حرکات تعادلی و تمرینات حس عمقی را آغاز کنید.

بیمار می تواند برای حفظ تناسب اندامش، کار با استپ را آغاز کند و یا اگر ممکن بود به شنا برود. بهتر است که بیمار به منظور بررسی پیشرفت فرایند درمان، هر پنج تا شش هفته تحت معاینه توسط پزشک قرار بگیرد و در صورت نیاز نیز می توان از رادیوگرافی فشاری استفاده کرد.

شش هفته بعد از آسیب دیدگی زانو، می توان فاز چهار را آغاز کرد.

می توانید پوشیدن بریس در حین راه رفتن را کنار بگذارید، اما ورزشکاران می توانند استفاده از بریس در مسابقات را حداقل تا سه ماه دیگر ادامه دهند، اما باید به سرما درمانی ادامه داد. هدف انجام تمرینات درمانی بر فعالیت های روزمره و ورزش های بخصوص متمرکز می‌شود.

در این مرحله شدت تمرینات قدرتی افزایش می یابد و تمرینات به جای آنکه توسط هر دو پا انجام شود، به حرکات تک پایی محدود می‌شود. بیمار می تواند دویدن با سرعت معمولی را شروع کند (اما باید مراقب تغییر جهات ناگهانی بیمار بود).

بهتر است وقتی به مسابقات بازگردید که قدرت حرکتی کامل خود را به دست آورید و قفل شدگی زانو به طور کامل از بین رفت. مشخصا هیچ دو بیمار یکسانی وجود ندارد، بنابراین بکارگیری قواعد باید براساس اصول توانبخشی کلی انجام شود.