به گزارش قدس آنلاین به نقل از آستان نیوز؛ حاج حسین آقا ملک، نیکوکار و فرهنگ‌دوست بزرگ تاریخ معاصر ایران، این گنجینه تاریخی را به همراه منظومه‌ای از موقوفات اقتصادی بر آستان قدس رضوی تقدیم کرده است تا همگان بتوانند از آن بهره بگیرند.
امسال کتابخانه و موزه ملی ملک میزبان برگزاری آیین بزرگداشت پنجاهمین سالروز درگذشت زنده‌یاد حاج حسین آقا ملک؛ این چهره ماندگار وقف و نیکوکاری است که در مردادماه ۱۳۵۱ به دیار باقی شتافت. به بهانه برگزاری این آیین یادبود معنوی و فرهنگی در خصوص جایگاه این موقوفه فرهنگی و برنامه‌های آن، با دکتر محمدرضا رضوان‌طلب رئیس کتابخانه و موزه ملی ملک به گفت‌وگو نشستیم.
جناب آقای دکتر، برای نخستین پرسش علاقمندیم بدانیم، حاج حسین آقا ملک با چه اهدافی قدم در مسیر وقف گذاشت؟
حاج حسین آقا ملک، ۱۵۱ سال قبل یعنی در سال ۱۲۵۰ خورشیدی در تهران چشم به جهان گشود. از آنجایی که پدرش محمدکاظم ملک‌التجار، املاک وسیعی در خطه خراسان داشت، وقتی در دوران جوانی وارد عرصه کار شد، برای نظارت و مدیریت املاک پدرش به مشهد مهاجرت کرد. پس از درگذشت پدرش نیز املاک فراوانی به او و برادرش رسید. در این میان، حاج حسین آقا ملک به جای تجارت وارد عرصه فرهنگ شد و میراث پدری‌اش را صرف «ترقی معارف» و «رعایت حفظ الصحه مردم» کرد. البته این بزرگمرد از آنجایی که می‌خواست راهش پس از درگذشتش حفظ شود و ادامه یابد، آستان ملکوتی حضرت رضا(ع) را به عنوان بهترین مکان برای وقف اموال و املاکش انتخاب کرد و طی وقف‌نامه‌ها و وصیت‌نامه‌های متعدد، تولیت موقوفاتش را به تولیت آستان قدس رضوی سپرد تا هیچ کس نتواند در آنها دخل و تصرفی کند.
در این میان، کتابخانه ملی ملک چه جایگاهی در بین موقوفات این واقف بزرگ داشت؟
کتابخانه ملی ملک، نقطه ثقل و کانون توجهات حاج حسین آقا ملک در بین موقوفاتش بود تا جایی که مسیر اصلی حرکت و فعالیت موقوفاتش را بر محور این کتابخانه قرار داد. به عبارتی او به دنبال تعریف پروژه‌های اقتصادی نبود، اما از آنجایی که حفظ گنجینه کتابخانه ملی ملک و تداوم کار فرهنگی‌اش نیاز به پشتوانه مالی داشت با بلندنظری، بخشی از موقوفات خود را به انجام فعالیت‌های اقتصادی اختصاص داد تا این کتابخانه بی‌نیاز به دریافت بودجه از سایر نهادها باشد. همچنین حاج حسین آقا ملک به حدی به کار فرهنگی‌اش در کتابخانه ملی ملک علاقه داشت که تا پایان عمرش در کتابخانه‌اش فعالیت داشت و از هیچ تلاشی برای برطرف کردن نیازهای پژوهشی محققان و مراجعان کتابخانه فروگذاری نمی‌کرد. چنان که برخی از محققان امروز که در دوران نوجوانی‌شان به کتابخانه ملی ملک رفت و آمد داشتند، از برخوردهای پدرانه حاج حسین آقا ملک با خود به نیکی یاد می‌کنند.
مجموعه آستان قدس رضوی چگونه نقش خود را در صیانت از کتابخانه و موزه ملی ملک انجام داده است؟
این مجموعه نقش خود را در تداوم مسیر فرهنگی حاج حسین آقا ملک به خوبی انجام داده است و عواید موقوفات ملک را طبق وقف‌نامه‌های واقف آن هزینه کرده و می‌کند. به طور مثال بر طبق سفارش این واقف نیک‌اندیش، نیم عشر(۵ درصد) از عواید خالص سالانه موقوفات ملک صرف ارتقای کمی و کیفی نسخ خطی کتابخانه و موزه ملی ملک می‌شود.
از نگاه صاحب‌نظران، این کتابخانه چه وجه تمایزی با سایر کتابخانه‌های کشور دارد؟
این کتابخانه، یکی از شش کتابخانه برتر کشور در حوزه نسخه‌های خطی به شمار می‌آید. به گفته جمعی از متخصصان و نسخه‌شناسان کشور نیز آثار خطی موجود در گنجینه ملک در مقایسه با آثار سایر کتابخانه‌ها و مراکز خطی مهم کشور سطح کیفی بالاتری دارند. چراکه حاج حسین آقا ملک با هدف محقق‌پروری، آثار خطی این گنجینه را گردآوری کرده است. این بزرگمرد نسخه‌های خطی نفیس را با دقت خاصی انتخاب و خریداری کرده و گاه این کار را با صرف هزینه‌های سنگین انجام داده است. همچنین کتابخانه و موزه ملی ملک توجه ویژه‌ای به سطح کیفی خدمات‌رسانی‌اش دارد و بهترین نوع خدمات را به مراجعان خود ارائه می‌کند تا آنها به استفاده دوباره از خدمات این موقوفه ترغیب شوند.
چشم‌انداز کلی فعالیت این موقوفه در سال‌های آینده چیست؟
امروزه کتابخانه و موزه ملی ملک به پایگاهی فرهنگی و پژوهشی تبدیل شده و به طور مستمر در کنار میزبانی از گردش‌گران و تهران‌گردان در تالارهای مختلف، برنامه‌های جدید و متنوعی همچون نمایشگاه، کارگاه و دوره‌های آموزشی و نشست‌های تخصصی برگزار می‌کند. در حال حاضر نیز برنامه پنج سال آینده کتابخانه و موزه ملی ملک به شورای سیاستگذاری آستان قدس رضوی ارائه شده که با تصویب آن حجم برنامه‌های این موقوفه، ۱۵درصد نسبت به مدت مشابه گذشته(سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱) افزایش خواهد یافت. همچنین حدود ۵۰ برنامه جدید و متفاوت به رئوس برنامه‌های گذشته مجموعه اضافه خواهد شد.
آیین‌های وقف‌نامه‌ای کتابخانه و موزه ملی ملک با چه رویکردی در سال جاری برگزار می‌شود؟
در گذشته آیین‌های وقف‌نامه‌ای کتابخانه و موزه ملی ملک با برنامه‌های محدودی برگزار می‌شد، این موقوفه در راستای تحول‌آفرینی در حوزه اهداف و وظایف خود به ویژه با توجه به تأکیدات تولیت آستان قدس رضوی، این آیین‌ها را در سال جاری بسیار گسترده و متفاوت برگزار کرده و می‌کند. به طور نمونه آیین گرامی‌داشت سالروز ولادت باسعادت حضرت رضا(ع) را در خردادماه سال جاری بسیار گسترده‌تر برگزار کردیم. امیدوارم مراسم بزرگداشت پنجاهمین سالگرد درگذشت مرحوم حاج حسین آقا ملک نیز به بهترین شکل با حمایت و همکاری تمامی مسئولان آستان قدس رضوی برگزار شود. همچنین مردادماه امسال آیین وقف‌نامه‌ای سوگواری حضرت سیدالشهدا(ع) را طبق وقف‌نامه این بزرگمرد، از هفتم تا یازدهم محرم، گسترده‌تر از سال‌های گذشته برگزار خواهیم کرد.
نظر شما