همزمانی ولیعهدی بن‌سلمان و انتخاب شدن به عنوان ریاست شورای وزیران نشان‌دهنده آن است که با در دست گرفتن این پست، عملاً تسویه حساب داخلی اتفاق خواهد افتاد و پروژه پسا ملک سلمان در حال وقوع است. سیاست خارجی عربستان با تغییر رویکرد در برابر چین و روسیه به پیش خواهد رفت و تغییراتی در رویکرد با آمریکا نیز اتفاق خواهد افتاد، کما اینکه در سفر بایدن به عربستان سردی روابط را شاهد بودیم. به‌نظر می‌رسد بن‌سلمان در حال تنظیم روابط متعادل خود با شرق و غرب است.
در همین راستا با دکتر عماد هلالات، کارشناس مسائل غرب آسیا به گفت‌وگو نشستیم.
با توجه به نامه منتشر شده توسط ملک سلمان و تفویض اختیارات به بن‌سلمان، آیا این مسئله نمایشی است؟ چرا که تا کنون نیز بن‌سلمان عملاً همه‌کاره عربستان بوده است.
از سال ۲۰۱۵ و با قدرت گرفتن آل‌سلمان از شاخه سدیری‌ها حرکت به سمت تحکیم قدرت در این خاندان اتفاق افتاد. به همین دلیل امیر نایف که ولیعهد سلمان بن عبدالعزیز بود در شبه‌کودتای نرم کنار گذاشته شد و محمد بن‌سلمان به عنوان ولیعهد معرفی شد.
وی در همان زمان به عنوان وزیر دفاع هم مشخص شد. برادرش خالد به عنوان نایب وزیر دفاع و بقیه خاندان آل‌سلمان هم سایر مناصب حکومتی از جمله اداره شهرهایی مانند مکه و مدینه و جیزان را در دست گرفتند. این مسئله اتفاق جدیدی نیست. درون خاندان بن‌سلمان اختلاف‌نظری درباره دوران پس از سلمان بن عبدالعزیز وجود دارد. تلاش بن‌سلمان در این راستاست که در پروژه پساسلمان بن عبدالعزیز تمام قدرت را در دست خود بگیرد. بنابراین از این به بعد شاهد تسویه حساب‌هایی در بدنه دولت خواهیم بود.
آیا همچنان می‌توان گفت محمدبن‌سلمان گزینه غرب برای جایگزینی با ملک سلمان است؟
جواب به این پرسش نه بله و نه خیر است. با توجه به نگاه محمد بن‌سلمان و حرکت به سمت چین و روسیه، غرب از این مسئله استقبال زیادی نداشته است. البته گزینه رژیم صهیونیستی قطعاً محمد بن‌سلمان است، چرا که می‌تواند پروژه عادی‌سازی روابط را که بخشی از آن اتفاق افتاده ادامه دهد. با توجه به چالش‌های انرژی برای غرب و درخواست از بن‌سلمان برای افزایش میزان تولید نفت و موافقت نکردن وی، روابط بن‌سلمان و غرب کمرنگ شد. حتی پس از سفر بایدن به عربستان استقبال قابل قبولی از رئیس‌جمهور آمریکا نداشت.
سیاست خارجی عربستان در برابر کشورهای مختلف مانند یمن و ایران تغییر خواهد کرد؟
عربستان از سال ۲۰۲۰ به دنبال کاهش تنش و احاله مسئولیت به برخی از کشورها و در حال واگذار کردن برخی از پرونده‌های بین‌المللی و منطقه‌ای است و تلاش می‌کند تنش‌ها را نیز کاهش دهد که «توافق صلح با یمن» در همین راستاست.
بن‌سلمان به دنبال ایجاد حالت ثبات در سیاست خارجی در بلندمدت است. به همین دلیل پرونده لیبی را به امارات واگذار کرده است. از یک‌طرف با ترک‌ها مصالحه و از سوی دیگر با ایران چهار دور مذاکره کردند، با یمن هم به آتش‌بس نسبی رسیدند.
سیاست خارجی فرامنطقه‌ای بن‌سلمان چگونه است؟
بن سلمان در حال حاضر در راستای چشم‌انداز ۲۰۳۰ به دنبال این است روابط گسترده‌ای را با چین و روسیه آغاز کند و قرار است رئیس‌جمهور چین به عربستان سفر کند. از طرفی روابط گسترده‌ای را با هند و روسیه برقرار کرده است. حتی به‌دنبال آن است به عنوان عنوان ناظر در شانگهای و عضویت در سازمان بریکس پیش روند. عربستان در حال ورود به سیاست خارجی جدید است. واقعیتی وجود دارد که ملت و دولت عربستان در نظرسنجی اخیر می‌خواهند سیاست خارجی متعادلی دربرابر غرب و شرق داشته باشند. به همین خاطر دیده نمی‌شود که عربستان حمله روسیه به اوکراین را محکوم کند، حتی در زمینه مسئله چین و تایوان موضع‌گیری نکرد.
این تغییرات به نفع ما خواهد بود؟
این مسئله به تحولات صورت گرفته بستگی دارد. قطعاً عربستان خود را در محور ایران تعریف نمی‌کند چرا که خود را به عنوان ام‌القرای اسلامی و رهبر جهان اهل سنت می‌داند. ممکن است در کوتاه مدت تنش‌هایش با ایران کاسته شود اما در بلندمدت شاهد تحول زیادی نخواهیم بود.
آیا عربستان به کشورهای اروپایی گاز صادر خواهد کرد؟
در حوزه گازی نمی‌تواند منبع تأمین‌کننده گاز برای اروپا باشد اما از لحاظ نفتی در حال حاضر عربستان نخستین صادرکننده نفت به چین است و در این قضیه عربستان شریک اول تجاری چین محسوب می‌شود.
خبرنگار: زینب اصغریان
نظر شما