به گزارش قدس آنلاین، آلبوم پژوهشی «موسیقی شمال بوشهر» با تدوین و گردآوری محسن شریفیان مشتمل بر موسیقی شهرستان دلیم، بلوکات ای راوی و حیات داود از توابع شمالی استان بوشهر توسط موسسه ماهور منتشر شد.

«یاریار ۱» با نوازندگی نی جفتی مصطفی ظرافت، خوانندگی محسن بوعلی و تمبک ماشالله اکبری و وحید اژدری، «سرتراشون» با نوازندگی نی جفتی مصطفی ظرافت، تمبک ماشالله اکبری و وحید اژدری، «آقای ابوذر، حالو حالو ۱» با نی جفتی میلاد خواجه گیری، خوانندگی محسن بوعلی و تمبک ماشالله اکبری و وحید اژدری، «آی شیرین آی شیرین» با نی جفتی میلاد خواجه گیری، خوانندگی سید امیر محمدی مطلق و نوازندگی تمبک ماشالله اکبری و وحید اژدری، «حالو حال و۲» با جفنی محسن بوعلی، خوانندگی سید امیرمحمدی مطلق و نوازندگی تمبک ماشالله اکبری و وحید اژدری، «ای یار مبارک بادا» با خوانندگی سید امیرمحمدی مطلق و نوازندگی تمبک ماشالله اکبری و وحید اژدری عنوان قطعات بخش اول آلبوم هستند.

در بخش دوم نیز آهنگ‌های «تیرمه، المان» با جفتی محسن بوعلی، خوانندگی سید امیرمحمدی مطلق و نوازندگی تمبک ماشالله اکبری و وحید اژدری، «مجنون شدم» با نی جفتی رحیم محمد پور، خوانندگی سید امیر محمدی مطلق و نوازندگی تمبک ماشالله اکبری و وحید اژدری، «جومه زرد» نی جفتی رحیم محمدپور، خوانندگی سید امیر محمدی مطلق و نوازندگی تمبک ماشالله اکبری و وحید اژدری، «یا لیل» با نوازندگی نی جفتی رحیم محمد پور خوانندگی سید امیر محمدی مطلق و نوازندگی تمبک ماشالله اکبری و وحید اژدری، «سوار کاری» با نوازندگی نی جفتی مصطفی ظرافت، «چوپی» با نی جفتی بامصطفی ظرافت خوانندگی سید امیر محمدی مطلق و نوازندگی تمبک ماشالله اکبری و وحید اژدری، «سرور» با نی جفتی رحیم محمدپور، خوانندگی محسن بوعلی و سید امیر محمدی مطلق و نوازندگی تمبک ماشالله اکبری و وحید اژدری، «یاریار ۲» با نوازندگی نی جفتی محسن بوعلی، خوانندگی با مصطفی ظرافت و نوازندگی تمبک ماشاءلله اکبری و وحید اژدری، «خرپه گوش، ای داپه داپه» با نوازندگی نی جفتی محسن بوعلی، خوانندگی سید امیرمحمدی مطلق و نوازندگی تمبک ماشالله اکبری و وحید اژدری در دسترس علاقه مندان قرار گرفته است.

محسن شریفیان پژوهشگر و نوازنده شناخته موسیقی بوشهر که کار پژوهش این آلبوم موسیقایی را به عهده گرفته، درباره اثر نوشته است: در استان بوشهر موسیقی بلوکات حیات داود، و لیراوی در دو شهرستان گناوه و دیلم نسبت به دیگر مناطق آن بسیار متفاوت است و با توجه به حضور فعال نوازندگان شهرستان دیلم، این شهرستان منطقه مناسبی برای ضبط و معرفی این نوع موسیقی است.

آواز یاریار به عنوان مهم‌ترین فرم آوازی و دواره ای و چوپی به عنوان برجسته‌ترین قطعات ریتمیک موسیقی دیلم که به آن بیدگونی هم گفته می‌شود، آغازگر موسیقی شادمانی و بزمی دیلم است. نام این قطعه از تکرار کلمه یاریار در ابتدای هر آواز آمده است. مطلعین محلی ریشه اشعار و آواز یاریار را از «شُلیل» بختیاری و نیز از مرسوم بودن آن در استان همسایه و لر نشین دیلم؛ کهگیلویه و بویراحمد می‌دانند. بعضی از ترانه‌ها و شیوه‌های موسیقی در بین مناطق مختلف لرنشین به صورت مشترک متداول است. قطعاتی مانند «چوپی» و «چهار دستمال»، ترانه‌های «اشکه» با تلفظ «هوشکله» و «خوشگله» و یا اجرای «یار یار» یا «بیدگونی»، «دی بلال» و «یار مبارک بادا» از این دست هستند.

اقوام لُر بیشترین تعداد مهاجرین به استان بوشهر را تشکیل می‌دهند، حضور آن‌ها در مناطق دیلم، گناوه، دشتستان و دهستان انگالی در شهرستان بوشهر کاملاً مشهود است. بنابراین موسیقی شمال استان بوشهر و به صورت ویژه موسیقی شهرستان دیلم، با توجه به سیطره زبان و فرهنگ لری، روایتی متفاوت نسبت به جنوب شرق استان و مناطقی نظیر سیراف و کنگان دارد، همین طور با موسیقی مرکز استان یا بندر بوشهر نیز متفاوت است.

ساز برجسته موسیقی دیلم نی جفتی است که به همراه تمبک نواخته می‌شود، انواع نی جفتی با نام‌ها و شکل‌های گوناگون در سراسر جهان وجود دارد، تنها در ایران می‌توان از دوزَله یا جُفتان در میان کردها، قُشمه در خراسان، نی جفته در خوزستان، کَلَم جفتی در هرمزگان و نی جفتی در بوشهر نام برد.

نی جفتی دو عدد نی است که در کنار هم قرار رفته و به هم متصل شده‌اند، طول این ساز با توجه به بم یا زیر بودن آن، متغیر و معمولاً بین ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر است. روی هرکدام از نی‌ها، شش سوراخ ایجاد شده و هریک از نی‌ها دارای قمیشی یک زبانه و مستقل از دیگری است که به آن «فیکک» می‌گویند. برای ایجاد زبانه بر روی قمیش آن را از بالا به پایین برش می‌دهند. به همین دلیل نخ تنظیم این ساز در پایین آن قرار دارد. نوازنده قبل از نواختن فیکک را خیس کرده تا انتها در دهان خود قرار می‌دهد و با دمیدن و تنفس از راه بینی به شکل «نفس برگردان» آن را به صدا در می‌آورد.

باید تاکید کرد که بعضی از ترانه‌ها و شیوه‌های موسیقی در مناطق مختلف لرنشین به صورت مشترک متداول است. ضمن اینکه از مشخصات بارز موسیقی بزمی دیلم، شباهت ملودی‌ها و نوع نواختن جفتی به ساز کرنا و بعضاً سرنا در میان لرهای بختیاری و ترک‌های قشقایی تا جایی است که به وضوح تاکیدها و آرایه های ساز کرنا و سرنا در نواختن نی جفتی شنیده می‌شود. این موضوع در آثار قدیمی نوازندگان این منطقه بیشتر مشهود است. همین گونه تاثیرپذیری ریتم‌های مرسوم در موسیقی دیلم از دهل های رایج در موسیقی لری قابل تشخیص است. همچنین نباید تأثیر دریا و دریانوردی و نیز موسیقی بندری خوزستان و بوشهر و در نتیجه رواج نی انبان و ملودی‌های این ساز در موسیقی دیلم نادیده گرفت.

بخش غالب موسیقی فعلی دیلم، موسیقی لری و بخش دیگر آن برداشتی از موسیقی قشقایی است و به نطر می‌رسد تاثیر ترک‌های قشقایی بر موسیقی شهرستان دیلم از یک سو به حضور مستقیم و فصلی آنها در این شهرستان و از سویی دیگر و به شکلی غیر مستقیم بر اساس حضور و همزیستی دیرین آنها در میان لرهای کهگیلویه وبویراحمد است.

منبع: مهر