هفته وحدت اسلامی از ابتکارات و مناسبت‌های برآمده از ایمان انقلاب اسلامی به اتحاد جهان اسلام است. در باور و فرهنگ تشیع تلاش برای وحدت و حفظ انسجام اسلامی و پرهیز از شکاف و فروپاشی جوامع اسلامی ریشه در مجاهدت‌های امیرمؤمنان(ع) پس از رحلت رسول خدا(ص) دارد و توسط ائمه معصومین(ع) تداوم یافته و نوعی ضرورت مذهبی تلقی می‌شود.
از این رو وحدت اسلامی مسئله‌ای تازه برآمده در دوران معاصر نیست و ریشه‌های روشن اعتقادی و قرآنی دارد و سیره قطعی اهل بیت(ع) به شمار می‌رفته است.
آیه شریفه «وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلاَ تَفَرَّقُواْ» در سوره آل‌عمران در صدر مستندات قرآنی وحدت اسلامی قرار دارد و به مثابه یک قاعده شهرت یافته است.
قرآن کریم تفرقه و اختلاف را یکی از بدترین عذاب‌ها برای جوامع اسلامی دانسته و در آیه۱۰۵ سوره آل‌عمران می‌فرماید: «مانند کسانی که تفرقه افکندند و اختلاف کردند، بعد از اینکه به آن‌ها بیِنه داده شد، نباشید و برای آنان عذاب بزرگی است».
در آیه۶۵ سوره انعام یادآور می‌شود: «بگو او تواناست که از بالای سرتان یا از زیر پاهایتان عذابی بر شما بفرستد، یا شما را گروه گروه به هم‌اندازد (و دچار تفرقه سازد) و عذاب بعضی از شما را به بعضی دیگر بچشاند».
روایات نبوی در زمینه ضرورت اجتماع میان مسلمانان و دوری از افتراق فراوان است و اساساً امت اسلامی به عنوان حاصل تربیت آیین رسول خاتم(ص) بدون اتحاد و همگرایی هیچ جذابیت و امتیاز و الهام‌بخشی نخواهد داشت.
رهیافت‌های دینی در تعریف مبانی نظری وحدت اسلامی در قرآن و عترت همواره نیازمند مراجعه و بررسی است، چرا که آموزه‌های اهل بیت(ع) در این زمینه ناظر به حقایق و واقعیت‌های جاری در ساخت و ساحت حیات انسان و جامعه است.مرجعیت قرآن و عترت برای هدایت امت اسلامی یک اصل مسلم اعتقادی است و بدون تمسک به آن‌ها برون‌رفت از چالش‌های موجود در مسیر رشد مسلمانان ممکن نخواهد بود.
اکنون در شرایطی که مناسبات شیعه و سنی به عنوان ارکان شکل‌دهنده امت اسلامی از مشکلات و کاستی‌ها و مسائل حل نشده‌ای رنج می‌برد بهترین راهکار برای فائق آمدن بر آن‌ها بازگشت به قرآن و عترت است.
به نظر می‌رسد هفته وحدت اسلامی فرصت مناسبی برای بازخوانی جامع آموزه‌های اهل بیت(ع) درباره وحدت اسلامی و تقریب پیروان مذاهب اسلامی باشد. در دوره معاصر پندارها و رفتارهای نهادینه شده متعددی در میان مذاهب و جوامع اسلامی وجود دارد که به‌طور جدی همگرایی و همبستگی صمیمانه و صادقانه را غیرممکن ساخته است.
واقعیت آن است ایجاد اعتماد میان اجزای امت اسلامی و نزدیکی دل‌هاست که می‌تواند وحدت را محقق و پایدار کند. اکتفا به برنامه‌های نمادین و تشریفات مرسوم، سال‌هاست ناکارآمدی خود را اثبات کرده و در این حوزه نیازمند گام‌های تازه و ابتکارات نوین هستیم. شناخت و تفاهم مقدمه هر وحدت و تقریبی میان پیروان مذاهب است و بدون گفت‌وگو، مناظره و مذاکره راهی به شناخت و تفاهم فراگیر باز نمی‌شود. مناظرات میان بزرگان و اندیشمندان مذاهب یک سنت علمی در تمدن اسلامی است که نیازمند توجه و به‌روزرسانی است و احیای آن در قالب‌های نوین می‌تواند دستاوردهای تازه‌ای نصیب جهان اسلام کند.تقریباً راه پرفایده‌ای جز گفت‌وگو و مناظرات ملتزم به آداب و اخلاق علمی برای زدودن کینه‌ها و سوءتفاهم‌ها در شرایط فعلی جوامع اسلامی به نظر نمی‌رسد.