تنش بین دو متحد دیرین به‌ویژه از سه سال پیش و پس از رسوایی قتل جمال خاشقچی بالا گرفت. در ادامه همراهی نکردن حکام سعودی با نسخه‌پیچی‌های واشنگتن برای تولید نفت بیشتر به‌منظور متعادل ساختن بازار انرژی که تحت تأثیر جنگ اوکراین متشنج شده، بحران بین طرفین را این روزها به اوج خود رسانده است. همین سه ماه پیش (۲۴ تیر) بود که رئیس‌جمهور آمریکا با هدف بهبود روابط و با محوریت موضوع نفت راهی ریاض شد. اما این حرکت جو بایدن نه تنها نتیجه مثبتی نداشت بلکه حاکمان آل‌سعود همچنان به موضع‌گیری نکردن و روزه سکوت در قبال جنگ اوکراین ادامه دادند، اقدامی که بسیاری آن را حمایت ضمنی عربستان از روسیه پوتین تعبیر کردند. در ادامه این تقابل، ریاض روز چهارشنبه گذشته با نادیده گرفتن فشار ایالات متحده، با تصمیم اوپک پلاس که روسیه کشوری محوری این بلوک محسوب می‌شود در کاهش ۲میلیون بشکه‌ای نفت در روز موافقت کرد.
بی‌اعتمادی به متحد دیرین
موارد یاد شده از فاصله گرفتن سیاست خارجی سعودی از متحد غربی حکایت دارد. با وجود این، اینکه آینده روابط واشنگتن و ریاض به کدام سو می‌رود پرسشی مهم است.
سید رضا میرابیان، تحلیلگر مسائل منطقه در تحلیل اتفاقات اخیر با بیان اینکه بن‌سلمان با اقدامات خود به دنبال آن است پیام‌هایی به حاکمان کاخ سفید بفرستد، تصریح کرد: نباید از یاد برد هنگامی که سعودی در باتلاق یمن گرفتار شده و در تیررس موشک‌های یمنی قرار داشت، آمریکا نه تنها کمکی به ریاض نکرد بلکه به‌صراحت اعلام کرد حاضر نیست در این مسئله هزینه بدهد. این موضوع و ادامه حواشی قتل خاشقچی، ولیعهد سعودی را بیش از پیش به آمریکا بدبین کرده است.
محمد بن‌سلمان که حالا نه تنها ولیعهد بلکه حاکم عربستان هم محسوب می‌شود با توجه به شرایط منطقه دیگر اعتماد لازم به دولت بایدن را ندارد و حاضر به کاهش مناسبات منطقه‌ای و جهانی خود به‌ویژه با دو قدرت روسیه و چین نیست.
میرابیان با بیان اینکه رویکرد اخیر اگر بیانگر تغییر کلی سیاست ریاض نباشد به معنای چرخش سیاست خارجی و فاصله‌گیری از متحد دیرین است، گفت: عربستان دیگر حاضر نیست خطر کرده و همه تخم‌مرغ‌های خود را در سبد رابطه با ایالات متحده بگذارد. به همین دلیل بن‌سلمان در رویکرد منفعت‌طلبانه به دنبال آن است با ایجاد یک موازنه مثبت و نزدیکی به چین و روسیه، منافع ملی خود را تأمین کند.
تحلیل ریاض این است آمریکا دیگر یکه‌تاز جهانی و قدرت برتر نیست و به همین دلیل در پی متنوع کردن عرصه سیاست خارجی خود است. وی در مورد اینکه آمریکا برای پاسخ به ریاض چه در چنته دارد هم عنوان کرد: مقامات سیاسی آمریکا مباحثی مانند بازنگری در توافق راهبردی ۷۷ سال پیش با محمد بن عبدالعزیز، بنیان‌گذار پادشاهی سعودی و حتی خروج موشک‌های پاتریوت از خاک عربستان را مطرح کرده‌اند و حتی آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا از احتمال بازنگری در رابطه با عربستان خبر داده است.
رویکرد فرصت‌طلبانه بن‌سلمان
اما مرتضی مکی، تحلیلگر مسائل آمریکا هم رویکرد اخیر سعودی را در راستای امتیازگیری از غرب تعبیر می‌کند. او در این باره تصریح کرد: روابط بین آمریکا و عربستان سعودی در همه سطوح، راهبردی و مهم است. ریاض همچنان بزرگ‌ترین خریدار سلاح از ایالات متحده محسوب می‌شود. به همین دلیل معتقدم تنش‌های اخیر نشان‌دهنده تغییر سیاست خارجی عربستان نیست. مرتضی مکی با بیان اینکه تنش‌های مقطعی بن‌سلمان را متقاعد کرده برای امتیازگیری از شرکای غربی رابطه با روسیه و چین را هم مدنظر قرار دهد، افزود: سکوت در ماجرای اوکراین هم نشان داد سعودی و امارات دیگر حاضر نیستند همه تخم‌مرغ‌های خود را در سبد ایالات متحده قرار دهند. شکی نیست جنگ اوکراین افزایش قیمت نفت را داشته و این مسئله درآمد ارزی هنگفتی نصیب ریاض کرده است. ظاهراً حاکمان سعودی دریافته‌اند در تعامل با غرب همیشه نباید منافع حداکثری نصیب آن‌ها شود و این رویکرد هوشمندانه بیانگر این سیاست است. کاهش تولید نفت هم در این زمینه و در قالب همین رویکرد فرصت‌طلبانه قابل تعریف و تعبیر است. وی در مورد واکنش احتمالی ایالات متحده به این رویکرد ریاض هم گفت: تحولات اوکراین و دیگر پیچیدگی‌های جهانی نوعی دوره گذار را رقم زده است. در این محیط، ایالات متحده به‌خوبی از نیاز شریکان اروپایی‌اش که از منابع انرژی روسیه محروم شده‌اند آگاه است از این رو در این مقطع اصلاً در شرایطی نیست که بتواند اقدام نه تنها سیاسی بلکه حتی دیپلماتیک و حتی رسانه‌ای و تبلیغی داشته باشد.
خبرنگار: مهدی خالدی
نظر شما